Sokak sanatı, sınırları ancak yaratıcılığın sınırlarıyla belirlenebilecek, sokakta icra edilen sanatla ilişkili tüm aktiviteleri kapsayan bir sanat anlayışıdır.
Halka açık alanlarda icra edilen sanat aktiviteleri olarak da tanımlanabilecek sokak sanatı, aynı zamanda eleştirel bir bakış açısı ve mizahı da içermektedir.
Müzik, resim, tiyatro, el sanatları gibi birçok alanda sanatın her hali tüm insanlara sınırsızca sunulmaktadır. Bunu yaparken dünyadaki güzellikleri ve sorunları eleştirel bir bakış açısıyla her yerde işlemektedir.
Sokak sanatı büyük çoğunlukla duvarlara caddelere ya da etrafa yapılan birkaç resim, ulu orta söylenen şarkılar olarak görülse de tarihsel perspektifte oldukça önemli bir yere sahiptir. Görünen ve görünmeyen yüzleriyle sokak sanatını detaylandırmak gerekir.
Görünen ve Görünmeyen Yüzüyle Sokak Sanatı
Sokak sanatı geleneksel sanat mekanlarının aksine kamusal alanlarda icra edilen bir sanattır. Tüm insanlığa açık mekanlarda sarf edildiği için her an her yerde sokak sanatıyla iç içe olmamız büyük şans olarak değerlendirilebilir.
Sadece güzellik ya da beğeni mantığında yapılmayan sokak sanatının büyük bir temasını eleştiri oluşturmaktadır. Dünya işleyişi, politika ve toplumsal kurallara yoğun bir atıf yapan sokak sanatçıları sanatlarını çoğunlukla anonim olarak sunmaktadır.
Ulu orta gözler önüne serilen bu sanatın en güzel yanı sanıyorum sanatçı ile izleyici arasındaki üçüncü kişi ve kurumları ortadan kaldırması. İzleyiciyle doğrudan iletişim kurabilen sanatçı kendini daha doğru ve özgür ifade edebilmekte.
Değişen ve gelişen dünya koşulları içerisinde tanınma oranlarının kişiler üzerinde önemli bir yeri vardır. Ve bu oranlar kişilerce çok önemli bir hale gelmiştir. Sokak sanatı da bu değişkenler içerisinde bazı kişiler tarafından değişime uğramakta ve ticari kaygıyla icra edilmektedir. Ne yazık ki bu durum zaman zaman sokak sanatının zarar görmesine ve içerik anlamında yetersiz kalmasına sebep olmaktadır.
Çoğu durumda ise sokak sanatı baskı altında olan ve haksızlığa uğrayan kişi ve kurumlara bir çığlık niteliğinde faaliyet göstermektedir.
Sınırsız Bir Yaratıcılık Sınırsız Malzeme
Sokak sanatı sınır tanımaz bir düşüncede kendini açığa çıkarır. Herhangi bir sanat dalıyla ya da aktiviteyle kısıtlanamaz. Bu da sokak sanatının derin, özgün ve özgür olmasının en önemli koşuludur.
Sokak sanatında bu özgürlük anlayışı onu diğer sanat anlayışlarında bulunan kalıplardan sıyırmaktadır. Her an her yerde ve her koşulla bu sanatın icra edilmesi mümkündür.
Sprey boyalardan mumlara ses yerleştirmelerinden banyo fayanslarına kadar her şey sokağa taşınabilir ve sanatta kullanılabilir. Nesnelere takılmadan var olan her şeyle sanatı sergilemek mümkündür.
Peki İlk Ne Zaman Doğmuştur?
Tuhafınıza gitmeyecek bir başlangıçla başlamıştır sokak sanatı. 1920’li yıllarda sokak çeteleri tarafından tren ve duvarlara yapılan grafitiler ile başlamıştır desem?
Evet. Eleştiri ve toplumsal yapıya bir tepki mahiyetinde baş gösteren bu sanat aslında çok daha öncelere dayansa da baskı altına alınması ve değişen şartlar temelinde gizli tutulması, kötü lanse edilmesiyle 1980’li yıllarda dikkat çekmeye başlamıştır.
Onlarca yıl yasa dışı ve yıkıcı bir faaliyet olarak görülmüştür. Ne tuhaftır ki bugün disiplinler arası bir sanat ifadesi olarak çağdaş sanat dünyasında oldukça önemli bir yer kazanmıştır. Zamanla değişen ve gelişen fikir ve yaklaşımların bunda payı büyüktür elbette.
Sokak Sanatı Çeşitleri
Her sanatta olduğu gibi sokak sanatı da kendi içinde çeşitlere ayrılmıştır. En sık rastlanılan çeşidi sprey boya, çıkartma ve şablon teknikleriyle yapılan grafiti örnekleri olsa da daha bir çok çeşidi ile dünyayı canlandırmaktadır.
Boş binaların cephelerinde gördüğümüz o devasa resimlere ‘Mural’ denmektedir mesela. ‘Yarn Bombing’ olarak adlandıran çeşidi ise genellikle belirli bir konuya dikkat çekmek amacıyla yapılan iplik bombalama olarak bilinmektedir.
‘Lock On’ kamusal mobilyalara eklemlenen araç, obje, heykel ve yerleştirmeleri ifade etmektedir. Tüm bunlarla birlikte sokakta icra edilen pandomim, illüzyon, tiyatro, canlı heykelcilik ve sokak müziği sokak sanatlarının çeşitlerini göstermektedir.
Son Olarak Değinilmesi Gereken Fark
Hepimiz sokak sanatını bir yerlerde görmüşüzdür. Kaldı ki son zamanlarda oldukça fazla şekilde varlıkları mevcut. Yalnız bilinen bir algı olarak sakak sanatı dendiğinde akla ilk gelen grafiti sokak sanatını yalnız başına ifade etmemektedir. Sadece bir parçasını oluşturmaktadır.
Her ikisi de tahrip edici ve yıkıcı sanat hareketleridir ve sokakta icra edilirler.
Grafitinin ana malzemeleri boş duvarlar, sprey boyalar, çıkartmalar ve şablonlarken sokak sanatı, tüm kapsayıcılığıyla kamusal alanın her noktasını ve sanatsal eylemin her biçimini ifade eder.
İstisna yazarlara, istisna zamanlara…
