Haluk Bilginer‘in Uluslararası Emmy ödüllü performansıyla hafızalara kazınan Şahsiyet, Türk dizi tarihinde dönüm noktası oldu demek mümkün. Sıradan bir suç draması gibi başlayan dizi, ilerledikçe izleyenleri içine çekiyor ve seyirciyi vicdan, adalet ve intikam gibi temalarla baş başa bırakıyor.
Emekli adliye memuru Agâh Beyoğlu (Haluk Bilginer), İstanbul’un Beyoğlu semtinde yalnız yaşamaktadır. Eşi vefat etmiş, kızı ise yurt dışında yaşar. Agâh, alzheimer hastası olduğunu öğrenir ve geçmişinde örtbas edilmiş bir adaletsizliği telafi etmeye karar verir. Kendi çocukluğunda yaşanan bir tecavüz ve intihar vakasında sorumluları bulup cezalandırmak isteyen Agâh, unutmadan önce kendi adalet sistemini kurar ve cezalandırmaya başlar.
Cinayet büroda görevli Nevra Elmas (Cansu Dere), kariyerinde istifanın eşiğindedir. Agâh’ın başlattığı cinayet silsilesini çözmeye çalışırken kendi travmaları ve adalet anlayışıyla yüzleşmek zorunda kalır. Dizi Agâh‘ın intikam yolculuğu ve Nevra’nın bu süreçteki rolünü merkeze alır. Şahsiyet, adalet, hafıza, vicdan ve toplumsal çürümüşlük gibi temaları ustaca işler.
Peki dizi karakterleri birer film eleştirmeni olsaydı, hangi filmleri önerirlerdi sizce?
Agah Beyoğlu (Haluk Bilginer)
Agâh Beyoğlu, alzheimer teşhisiyle birlikte hayatını ve vicdanını yeniden sorgulamaya başlar. Toplumun unuttuğu suçluları kendi adalet sistemi ile cezalandırır ve adalet kavramını kişisel bir hesaplaşmaya dönüştürür. Agâh, bir seri katilden ziyade vicdanının sesiyle hareket eden bir figürdür. Onun adalet arayışı, ahlaki sorularla dolu kişisel bir savaştır.
12 Öfkeli Adam (12 Angry Man)
12 Öfkeli Adam (12 Angry Man, 1957), on iki jüri üyesinin bir cinayet hakkında karar verme sürecini konu alır. Babasını öldürmekle suçlanan gencin suçlu olup olmadığına karar vermek için bir odaya kapanır ve oylama yaparlar. İlk oylamada on bir kişi suçlu derken yalnızca bir kişi suçsuz der.
Suçsuz diyen sekiz numaralı jüri (Henry Fonda), kesin kanıtlar olmadan bir gencin idam cezası almasını doğru bulmaz ve diğer jürileri düşünmeye zorlar. Tartışmalar ilerledikçe jüri üyelerinin önyargıları, kişisel deneyimleri ve karakterleri ortaya çıkar. Deliller tekrar tekrar incelenir, en ince ayrıntısına kadar yeniden değerlendirilir. Başta inatla “suçlu” diyen üyeler dahi mantıklı sorgulamalarla fikir değiştirir. Sonunda tüm jüri üyeleri oy birliği ile “suçsuz” kararı verirler. Agâh Bey’de tıpkı sekiz numaralı jüri gibi kendi yöntemleriyle tek başına adalet arayışına çıkar.
Zodiac
David Fincher‘ın yönettiği film Zodiac (2007), 60’ların sonu ile 70’lerin başında San Francisco’da ortaya çıkan Zodiac Katili‘nin gerçek hikâyesini anlatır. Katil işlediği cinayetlerden sonra gazete ve televizyonlara şifreli mektuplar göndererek polisle adeta dalga geçer.
Hikâye üç farklı karakterin gözünden ilerler; Robert Graysmith (Jake Gyllenhaal) karikatüristtir, zamanla cinayeti çözmeye takıntılı hâle gelir. Paul Avery (Robert Downey Jr.) ise gazetecidir. Dosyayı takip eder ama baskı ve alkol yüzünden yıpranır. Dedektif David Toschi (Mark Rufallo) de cinayetleri soruşturur fakat net bir kanıt bulmakta oldukça zorlanır. Yıllar sonra Zodiac’ın kimliği hâlâ tespit edilememiştir. Zodiac, gerilimi çözüme ulaştırmak yerine “adaletin tamamlanamaması” duygusuyla sona erer.
Zodiac katili ile Agâh Beyoğlu ortak noktası, adalet sisteminin boşluklarını açığa çıkarır. Ancak Zodiac narsistik bir oyun oynarken, Agâh Bey, gecikmiş adaletin sesi olmayı seçer.
Nevra Elmas (Cansu Dere)
Polis memuru Nevra Elmas, mesleki onurunu korumaya çalışırken taciz ve mobbing ortamında ayakta kalmaya çalışan güçlü bir kadın karakterdir. Adaleti kendi içinde yaşayan ve sisteme karşı durmaktan çekinmeyen Nevra, direncin sembolü hâline gelir.
Tatlı Bela (Erin Brockovich)
Julia Roberts‘a Oscar kazandıran Tatlı Bela (Erin Brockovich, 2000), tek başına büyük bir şirkete karşı mücadele veren sıradan bir kadının gerçek hikâyesini anlatır.
Erin Brockovich, boşanmış ve üç çocuk annesidir. Hukuk bürosunda sekreter olarak işe başlar. Bir gün, Hinkley kasabasındaki su kaynaklarını kirleten büyük bir şirket keşfeder. Kasaba halkının azmiyle kanıt toplar, halkı organize eder ve büyük bir toplu dava açılır. Sonuç olarak büyük şirket tarihi bir tazminat ödemek zorunda kalırlar. Erin ise cesareti ve azmiyle toplumsal adaletin simgesi hâline gelir.
Thelma ve Louise
Ridley Scott‘ın yönettiği film Thelma ve Louise (1991), iki yakın arkadaşın özgürlük, dostluk ve kaçış hikâyesini anlatır.
Thelama, evli hayatın sıradanlığından sıkılmış bir kadındır. Louise ise daha bağımsız ve kararlıdır. Bir hafta sonu gezisi planlarlar, ancak Louise kendilerini taciz eden adamı öldürür. Bu olay, ikilinin Amerika’nın güneybatısında bir kaçış yolculuğunun başlamasına neden olur. Yol boyunca birbirlerini daha iyi tanırlar ve keşfederler. Film, trajik bir finalle, Thelma ve Louse‘in kendi seçtikleri kaderle yüzleşmesi ile sonlanır.
Ateş Arbay (Metin Akdülger)
Ateş Arbay (Metin Akdülger), dizideki belki de en bencil ve manipülatif karakterlerden biridir. Güç ve çıkar elde etmek için her türlü yolu deneyen Ateş, insan ilişkilerini bir güç oyunu olarak görür. Ahlaki değerlerden yoksun bu karakter dizideki karanlık yüzü temsil eder.
Kayıp Kız (Gone Girl)
David Fincher‘in yönettiği Kayıp Kız (Gone Girl, 2014), Gillian Flynn’in romanından uyarlanmıştır. Film, evliliklerinde sorunlar yaşayan Nick ve Amy Dune çiftinin merkeze alır.
Bir gün Amy ortadan kaybolur, olay hızla yayılır ve medyanın ilgisini çeker. İlk başta herkes Nick‘i şüpheli görür. Çift evliliklerinde ciddi sorunlar yaşar. Gerçekte ise Amy, kendi kayboluşunda kocasını suçlu göstermek için ustaca planlamıştır. Medyayı, polisi ve toplumu manipüle ederek eşini köşeye sıkıştırır. Sonunda Nick ve Amy toksik ilişkilerine rağmen toplum önünde iyi bir imaj bırakmak için “mükemmel bir çiftmiş” gibi davranmak zorunda kalırlar.
Gece Vurgunu (Nightcrawler)
Dan Gilroy‘un yönettiği Gece Vurgunu (Nightcrawler, 2014) filminde Louis Bloom (Jake Gyllenhaal) işsiz ve hırslı bir adamdır. Louis, Los Angeles sokaklarında polis telsizlerine sızarak şehirdeki trafik kazaları, cinayetleri, suç olaylarını dinler ve kameraya alarak televizyon kanallarına satmaya başlar.
Başlarda ufak tefek olayları kaydederken iş git gide etik sınırları zorlar ve daha sansasyonel görüntüler peşine düşer. Olaylara müdahale eder, kurbanları bile manipüle eder. Bu durum haber kanallarının daha çok talep görmesini sağlar ve iyi reyting alırlar. Louis‘in açgözlülüğü artar, başarı uğruna her türlü insani değeri göz ardı eden anti-kahraman‘a dönüşür.
Deva Çelik (Recep Usta)
Dizinin karanlık atmosferine tezat oluşturan karakter Deva Çelik (Recep Usta), Agâh Beyoğlu‘nun torunudur. Hayata karşı iyimser duruş sergileyen Deva, küçük iyiliklerinin büyük farklar yaratacağına inanır ve çevredekilerine umut aşılar.
Amélie
Jean-Piere Jeunet‘in yönettiği Fransız yapım Amélie (2001), Paris’te yaşayan genç kadın Amélie Poulain‘in hikâyesini anlatır.
Amélie, evinde bulduğu eski bir kutuyu sahibine ulaştırmasıyla hayatı değişir. Küçük iyiliklerin insanları mutlu ettiğini keşfeder ve çevresindekilerinin hayatına gizlice dokunmaya başlar. Amélie aynı zamanda, kendi yalnızlığıyla yüzleşir ve bir şekilde karşısına çıkan Nino ile aşkı bulur.
Umudunu Kaybetme (The Pursuit of Happyness)
Gerçek bir hikayeye dayanan Umudunu Kaybetme (The Pursuit of Happyness, 2006), Chris Gardner‘ın (Will Smith) yaşam mücadelesini anlatır. Maddi sıkıntılar yüzünden eşi onu terk eder ve oğlu Chritopher ile evsiz kalır. Chris satmaya çalıştığı tıbbi cihazlarda başarısız olur ama pes etmez.
Hayatını değiştirmek için iyi bir borsa aracı kurumunda ücretsiz staj yapmaya başlar. Zorlu şartlarda hem oğluna bakar hem de stajda diğer rakiplerinin önüne geçmeye çalışır. Günlerce barınaklarda kalır, aç kalır ama mücadele etmeye ve oğluna umut vermekten asla vazgeçmez. Tüm zorlukların sonunda, gösterdiği azim ve sabır sayesinde şirkette çalışmaya hak kazanır ve hayalini kurduğu başarıya ulaşır.
Kader (Erdal Özyağcılar)
Kader (Erdal Özağcılar), dizinin ikinci faslında öne çıkan ve geçmişin hesaplaşma dinamiklerini temsil eden bir karakterdir. Geçmiş travmaları ve intikam dürtüsüyle hareket eden Kader, iktidar ve gücün insanı nasıl zalim ve yıkıcı bir hâle getirebileceğini gösterir.
Gizemli Nehir (Mystic River)
Client Eastwood‘un yönettiği Gizemli Nehir (Mystic River, 2003), Bostan’da geçen karanlık bir suç-dram hikâyesidir. Çocukluk arkadaşı olan Jimmy, Sean ve Dave yıllar sonra trajik bir olayla yeniden bir araya gelirler.
Jimmy‘nin genç kızı Katie öldürülür. Soruşturmayı polis memuru Sean yürütür. Şüpheler, geçmişte çocukken kaçırılan ve hayatı altüst olan Dave‘in üzerine yoğunlaşır. Jimmy intikamını almak için Dave‘i öldürür, fakat gerçek katilin Dave‘in olmadığı ortaya çıkar. Finalde, karakterlerin yaptığı seçimler, adaletin insanların vicdanlarında da sorgulandığını gösterir.
Kan Dökülecek (There Will Be Blood)
Paul Thomas Anderson‘ın yönettiği Kan Dökülecek (There Will Be Blood, 2007), 20. yüzyılın başlarında Amerika’da petrol endüstrisinin yükselişini ve hırsın yıkıcı gücünü anlatır.
Merkezde, açgözlü ve hırslı girişimci Daniel Plainview vardır. Petrol bulmak ve zengin olmak için her yolu deneyen Daniel, insanları kandırır ve işçileri sömürür. Karşısına çıkan en büyük engel olan küçük kasabadaki genç vaiz Eli Sunday‘dır. Daniel ile Eli arasındaki mücadele, para ve dinin gücünün toplumu nasıl şekillendiğini gösterir. Zamanla Daniel, servet sahibi olur ama serveti ile yalnızlığının artışı doğru orantılıdır. Çok para kazanır fakat vicdani ve insani bağları neredeyse yok olur.
Sonuç olarak, Şahsiyet karakterinin film seçimleri, onların kendi ruh hâllerini ve hissettiklerini yansıtıyor.
Kaynakça
Çınar, Ömer Furkan. “Haluk Bilginer’e Emmy Getiren Şahsiyet Dizisini Yakından Tanıyalım.” Jurnal.ist, 26 Kasım 2019, web. Erişim tarihi: 11 Eylül 2025.
Ebert, Roger. “12 Angry Men.” RogerEbert.com, 29 Eylül 2002, web. Erişim tarihi: 11 Eylül 2025.
Ebert, Roger. “Zodiac (2007).” RogerEbert.com, 12 Mart 2007, web. Erişim tarihi: 11 Eylül 2025.
