“Çizimler yaşamı taklit etmeyi denemezler; onlar yaşamı yaratırlar ve yeniden inşa ederler.“
Bu yazıda ilginç fikirleri ve çocuksu çizgileriyle 1958 yılında Pensilvanya’da doğan Keith Haring‘in hayatından ve günlüklerinden örnekler vererek yaşama bakış açısını, sanatında kimlerden örnek aldığını ve çalkantılı yaşamını ele alacağız.
Günümüzde çoğumuzun resimleriyle ünlü markaların tişörtlerinde karşılaşabildiği, belki ismini bir yerlerden duyduğu ama hakkında fazla bir şey bilmediği, geniş bir dünya görüşüne sahip bir sanatçıydı Keith Haring. Hayatını sanata adayan Haring, sanatın kişiye özgü olmadığını savunur sözlerinde, sanatın kendini ifade etme yöntemi olduğunu ve toplumun faydalanabileceği bir araç olduğunu söyler. Onu diğer sanatçılardan farklı kılan özelliklerinden biriyse toplumun bütünlüğünü ilgilendiren ama diğer sanatçıların eserlerinde yer vermeye çekindiği hatta konuşmaya korktuğu konulardır. Politik aksaklıkları eleştirmiş; eşcinselliği ele almış ve o yıllarda yaygınlaşmış AIDS hastalığına toplumun duyarlılaşması için uğraşmıştı. Biri sanatçı biri aktivist olmak üzere iki kimliği vardı.
Resimlerinde Sıkça Rastlanılan Semboller ve Anlamları
Haring’in resimlerindeki renkli dünyaya dalmadan önce, çizimlerinde sıklıkla kullandığı bebek, köpek ve dans eden figürler hakkında bir inceleme yapalım. Böylelikle bu yazıdaki veya başka kaynaklardaki resimlerini yorumlamak ve vermek istediği mesajı anlamak daha kolay olacaktır.
Domuz: Kapitalizmi simgeler ve tüketim topluluğunun varlığını akla getirir.
Radiant baby: En ünlü sembollerinden olan radiant baby vücudunun dört bir yanını çevreleyen siyah çizgiler onun parladığını ve bir enerji yaydığını gösteriyor. Sembolün yansıtmaya çalıştığı anlamın insanın gençliğinin saflığı ve masumluğu, iyilik ve insanın içindeki iyilik potansiyeli olarak söylenebilir. Tıpkı yeni doğmuş bir bebeğin sahip oldukları gibi.
UFO: Çizimlerinde UFO distopik bir gelecek ve doğaüstü güçler demekti. Toplum dışında kalmış kişilikleri de temsil eder.
Havlayan köpek: Köpek figürlerine resimlerinde sıklıkla rastlanabilir. Tek bir anlamı yoktur. Bazen ayakta duran bir figür olabilen köpek karakteri otoriter bir hükümeti; iktidarı kötüye kullanmayı; polis devletlerini ve baskıcı rejimleri temsil edebilirdi.
Piramitler: Antik çağı ve sonsuzluğu temsil eder.
Canavarlar, yılanlar ve yarasalar: Korkuyu ve ölümü temsil ederler.
Sanat Eserleri ve Görüşleri
Haring asla kendini toplumdan soyutlayan bir sanatçı olmadı. Onun için önemli olan topluma ulaşmaktı. Toplumsal sorunlara duyarlıydı ve hiçbir zaman sessiz kalmadı. Görünüşte basit ama kendinden emin, net ve kesin çizgiler; parlak ve canlı renkler onun için kendini ifade etme aracıydı. Dışardan resimlerine bakan bir kişinin, vereceği mesaja odaklanmasını isterdi. Bu mesaj toplumun genelini ilgilendiriyor oluyordu.
Yaptığı sanat eserlerinin toplumla buluşmasını istediğini, böylelikle onların fikirleriyle buluşacağını ve bu buluşmanın sonucunda da sanat eserinin farklı anlamlar kazanacağını düşünmekteydi çünkü ona göre sanatın, yapılan resmin veya heykelin farklı gözlerle bakıldığında sonsuz sayıda anlamı vardı.
Ona göre anlam çeşitliliği, insanların özgür düşünce ortamında yorum yapma yeteneğinin gelişebilmesinin bir ürünüydü. İnsanların bireyselliğe kavuşmasını, kendi düşünceleri olmasını ve bireylerin hayata karşı geliştirdikleri bir bakış açıları olması gerektiğini söylerdi. Kişinin kendi hayal gücüyle de nasıl bir anlamın çıkacağını belirtmiştir ek olarak. Bu konuyla ilgili vurguladığı noktalardan biri de bireyselliğin, insanın doğasının, kendine ait seçimlerin ve herkesin birer birey olduğunun farkına varmasının önemini kastederek, bununla ilgili günlüklerine şu satırları yazmıştır: “Sanat kişisel bir keşiftir, deneyimdir. Sanat eserini deneyimleyen kişiye kesin bir anlam sunulmamalı, düşünündürülmemeli ve söylenmemeli. Herhangi bir tanımlamaya gerek yoktur” (Haring 52).
Bazı Önemli Resimleri
“Sanat yaşamdır. Yaşam sanattır.” (Haring 53)
Aşağıda gördüğünüz, sanatçının Best Buddies adlı eseri ayrıca bu resim, ölümünden önce tamamladığı son basılı eserlerinden. Resimdeki figürlerin ne yüzleri ne de giysileri belli oluyor. Onları tanımlayan kimliklerini belli eden hiçbir şeye yer vermemiş, sade fırça darbeleriyle kendine has bir dil yaratmış. Görünüşte yalnızca birbirlerine sarılmış iki figür var.
İşte kullandığı bu basit ve sade dille, eserin isminden de anlaşılacağı üzere topluma şu mesajı vermeye çalışıyor: dostluk ve kardeşlik, karşınızdaki kişi kim olursa olsun var olmalı. Parlak bir turuncu ve dikkat çekici bir sarı renk kullanışı insanlar arasındaki farklılığı temsil ediyor. Birbirlerine kollarını dolamaları ise aralarındaki bağı. Detaylara yer vermemesi ve sadeliğe sığınması ile insanların gözlerinin resim içindeki ayrıntılara takılmasına izin vermeden, rahatlıkla resimlerinde vermek istediği mesajı onlara aktarabiliyordu.
Yazının başında belirtildiği gibi, çeşitli markaların tişörtlerinde, ayakkabılarında hatta zaman zaman çıkartmaların üstünde görebildiğimiz eserlerinden biri de Untitle Dance. Görüldüğü üzere resimde beş adet dans eden figür var. Yine diğer eserlerinde olduğu gibi kalın çizgiler kullanmış.
Radiant Baby, en ikonik figürleri arasındadır. Kullandığı renklerin canlılığı göze çarpar en başta. Bebek figürü sembollerin anlamlarında belirtildiği gibi, yaşamı, enerjiyi, potansiyeli, gençliği ve masumluğu sembolize eder. Bebek figürünü kullanma sebebi, insanın doğumunun saf ve temiz bir başlanngıç olduğunu ve hepimiz için yeni bir başlangıç olduğunu anlatmak istemesidir. Etrafındaki çizgiler de yaydığı enerjiyi gösterir.
Rebel with Many Causes adlı eserinde kötü bir şey olduğunda nasıl insanlar görmez, duymaz ve bilmez hale gelmeyi seçerse resimdeki insan figürlerinde de o insanların toplumsal sorunlara duyarsızlığını yansıtmaya çalışmıştır. Toplum içinde baş gösteren sosyal sorunlara ve o dönemlerde yaygınlaşan AIDS hastalığına duyarsız kalan kişilere bir eleştiri niteliğindedir bu eser.
Güney Afrika’da beyazlar ve siyahlar arasındaki ayrımcılığa bir göndermedir. Siyah renkli figürü özellikle büyük yapmıştır. Figürün boynuna geçirilmiş ip yapılan haksızlıkları ve yanlışlıkları temsil eder. Halen beyazların yerli siyah nüfusu üzerine baskı kurduğunu ve onları sömürdüğünü eleştiren bir çizimdir Free South Africa.
Pek Bilinmeyen Heykelleri
“Benim çizimlerim yaşamı taklit etmeye çalışmaz. Onlar yeni baştan yaşamı yaratırlar.“
İlham Kaynakları
Keith Haring kariyeri boyunca farklı isimlerden ilham almıştır. Dr. Seuss‘un çocuk kitaplarındaki karakterlerin, Charles Schultz‘un karakterleri ve Walt Disney karakterlerinin çizgileri ona ilham kaynağı olmuştur çocukluğunda. Pop art yaratıcısı Andy Warhol da onu etkilemiş isimlerden biridir. Andy Warhol’un sanatıyla olan ilişkisini, onun üstünde ne denli büyük bir etki yarattığını şu sözleri sarf ederek göstermiştir: “Warhol’un yaşamı ve çalışmaları benim yaptıklarımı mümkün kıldı… O tek gerçek toplum sanatçısıydı ve 20. yüzyılda onun sanatı ve yaşamı bizim bakış açımızı değiştirdi.”
Tesiri altında kaldığı bir diğer isim de Mark Rothko‘dur. Günlüklerinde Mark Rothko’nun sergilerinden birini ayrıntılı olarak gezdiğini özellikle de Rothko’nun Kahverengi ve Yeşil adlı serisinin onun etkilediğini söyler. Resimlerinin uzunca bir süre yanında durduğunu ve büyük bir hayranlık duyduğunu şu sözlerle ifade eder: “Rothko’nun resimlerine baktıktan sonra aydınlanmış hissettim” ardından şu sözler izler: “Çalışmalarının tek bir odada gruplanmış halde olmaları enerjilerini yoğunlaştırdı ve etkilerini arttırdı. Uzun süre odanın içinde kaldım ki eserlere tamamen dahil olabileyim” (Haring 63).
Pop – Shop Yılları
AIDS farkındalığını arttırmak, elde ettiği gelirle bağışlar toplamak ve toplumsal adaletsizliklere sesini çıkarmanın yanında, 1986 yılında Manhattan’da çalışmalarını sürdürdüğü sıralarda sanatını yaymak ve eğitim vermek amacıyla Pop Shop’lar kurmuştu.
Metro istasyonlarında resimler yaptıktan sonra, yaptıklarını farklı yerlere yayma düşüncesi belirir kafasında. Yalnızca koleksiyonerlere açık bir alan olmamasını toplumun her kesiminden insana ulaşabilmeyi hedeflemiştir. Pop shop’taki çalışmalar daha sonrasında Jeff Koons, Murakam ve Banksy gibi ünlü isimlerin de önünü açmıştır.
Verdiği bunca mücadelenin, yaptığı bağışların, sanat dünyasına verdiği katkıların sonunda henüz 31 yaşında hayata gözlerini yumdu Keith Haring. Geriye rengarenk dünyasını, fikirlerini, farkındalığını ve çocuksu çizgilerini bıraktı.
Kaynaklar:
T., Robert Farris & Haring, Keith. Keith Haring Journals, Penguin Books, USA.
https://niood.com/the-10-most-famous-artworks-of-keith-haring/, Erişim tarihi: 9 Eylül 2022.
https://www.haring.com/!/keyword/dog, Erişim tarihi: 9 Eylül 2022.
