24 Nisan’da final sezonu yayınlanacak olan Netflix’in sevilen psikolojik gerilim dizisi You’nun ana karakteri Joe Goldberg’ün (Penn Badgley) sağlıklı bir insan olmadığı konusunda herkes hemfikirdir. Narsist bir kişiliğin özelliklerini taşıyan Joe’nun takıntıları, “aşık” olduğu kadınları ve onların çevresindeki insanları da ölüme sürüklemeden önce Joe aşırı korumacı ve kontrolcü olabiliyor. Sağlıklı bir insan olmamasının yanında, Joe Goldberg’ün gaslighting yaparak kurbanlarına ve çevresindekilere uyguladığı psikolojik baskı ve taktikleri adım adım nasıl gerçekleştirdiği hakkında konuşacağız.
Dikkat, yazımızın devamı spoiler içerir!
Güvenini Kazanma
Gaslighting genelde karşı tarafa kendi duygu ve düşüncelerini sorgulatma ile başlar. Kişi kendinden ne kadar emin olursa olsun, güvenini kazandıktan sonra duygu ve düşüncelerinin ipini ona vermiş olur. Joe bunu bütün kurbanlarına yaptı diyebiliriz; güvenilir, sempatik, işinde gücünde ve mütevazi bir yardımsever olarak karşılarına çıkan Joe; Beck (Elizabeth Lail), Love (Victoria Pedretti) ve Kate’in (Charlotte Ritchie) güvenini böylelikle kolay bir şekilde kazanır. İkinci sezonda diziye dahil olan Love Quinn’in, geçmiş deneyimlerinden dolayı bağlanma problemleri olduğunu görebiliyoruz. Bunu anlayan Joe, onun bağlanma problemini çözmek adına Love’a güvenli bir alan oluşturur. Ailesiyle olan problemlerinden fırsat yakalayan Joe Love’ın gardını düşürüp kontrolü kendisine bırakmasını sağlar.
Sorgu, İnkâr ve Reddetme
Güven kazanmış olsa da tabii ki yeni kurbanının Joe’yu sorguladığı zamanlar oluyor. Ne de olsa ağına tamamen düşmek için güvenden daha çok şeyin kazanılması lazım. Bu süreçte sorgulamalar başlıyor; Love yaptığı şeyleri hangi niyetle ve kendi isteği ile yapıp yapmadığını düşünüyor. Kurbanı, duygu ve düşüncelerinin kendine ait olup olmadığını sorgularken Joe da yaptıklarını inkâr eder. Birinci sezonda Beck’in zar zor hatırladığı anları Joe her zaman inkâr edip kendi doğrusunu ona aşılamıştır. Üçüncü sezonda Love’ı aldattığını bile reddetmeye çalışan Joe için inkârın bir refleks haline geldiği görülür. Bu yaptıklarının yanında en büyük inkârı ise Candace geri döndüğünde onun dediklerini inkâr etmesidir. Onu öldürmeye çalıştığını söyleyen Candace’i deli olmakla suçlar ve neredeyse diğerlerini de inandırır.
Hatalı Hissettirme
Üçüncü sezonda Joe’nun gözünde Love artık âşık olduğu kadın değil; kontrol manyağı kıskanç bir katildi. Aslında Love kendisinin yansıması, Joe’nun kadın versiyonuydu. Onun da dediği gibi ruh eşleriydi. Love’ın gerçek yüzünü gördükten sonra ondan soğuyan Joe kendi hatalarını onun kıskançlığının bir nedeni olduğunu Love’a kabul ettirmeye çalıştı. Love Joe’nun komşusu Natalie’yi öldürdükten sonra, Joe Love’ı, bu kadar kıskanç olmasa masum kadının hayatta olacağını söyleyerek suçladı ve Love’ı bir canavarmış gibi lanse etti. Halbuki Joe dizinin tüm sezonlarında takıntılı olduğu kadının canını sıkan her türlü insanı ortadan kaldıran bir “aşıktı”. Love, Joe’ya onu artık neden sevmediğini sorduğunda Joe tamamen ona odaklı olmazsa birilerini öldüreceğini söyler. Love ise Joe için yeterince iyi olmazsa onu öldüreceğini, hatta bebekleri Henry olmazsa çoktan ölü olacağını söyler. Bu durumda gerçekten hatalı olduğunu düşünen Love evliliklerini kurtarmak için çaba sarf eder; ama nafile çünkü Joe onu çoktan gözünden çıkarıp yeni bir kadını takıntı haline getirmişti.
Duygusal Manipülasyon
Bir manipülatör için duvarlarını kırmak, güvenini kazanmak kadar önemlidir. Joe’nun partnerlerine kendini tamamen kabul ettirip onların tüm sınırlarına dahil olmak için binbir türlü laf cambazlığı ve love bombing yaptığı oldukça barizdir. İkinci sezonda Joe, Love’ın aile sorunları fırsat bilip sınırlarına dahil olur. Dahil olmakla kalmaz onlardan biri olup ailenin de dengesini bozar. Love’ın anne ve babası tarafından düzenlenen kampta Love’ın boşluğunu bulur ve birbirlerinin olduğu sürece aşamayacakları hiçbir şey olmadığı mesajını verip istediğini elde eder. O anlarda romantikliğini de kullanan Joe “Seni kurtluyorum” (I wolf you) diyerek anne ve babası gibi olmalarının gerekmediğini, aralarındakinin kimsede olmadığını ve cidden ruh eşi olduklarını söyleyerek Love’ı manipüle eder.
Gerçeklik Algısını Yok Etmek
“Sen kafanda kurmuşsun, öyle bir şey olmadı” gibi klasik gaslighting laflarını hepimiz en az bir kere bile duymuşuzdur. Bunun gibi cümlelerle yaptığınız ve düşündüğünüz şeylerin gerçekliğini sorgulatan ya da sorgulatmaya çalışan amatör manipülatörler neredeyse her yerde vardır. Peki Joe Goldberg bu konuda amatör olabilir mi? Joe’nun karşısındakinin gerçeklik algısını değiştirmek için klasik cümlelere ihtiyacı yok tabii ki. Çünkü o, olaylar cidden yaşanmış gibi senaryoları hayata döküp elle tutulur bir illüzyon oluşturur.
Birinci sezonda Beck’in ona takıntılı yakın arkadaşı Peach’i (Shay Mitchell) ortadan kaldırışını hatırlıyorsunuzdur. Ortadan kaldırana kadar ne tür oyunlar çevirdiğini de… Joe, Peach’in evinde olan partide ailesinin kütüphanesini gördüğünde ilgisini çeker, ne de olsa işi kitaplar. L. Frank Baum’un Ozma of Oz adlı koleksiyonundan yıpranmış bir kitap görür ve çalar. Peach Joe’nun kitapla ilgilendiğini gördüğü için Beck’e Joe’nun çaldığını söyler ama Beck zaten çoktan Joe’nun gaslightingi altındadır. Beck bunu kabul etmez; Joe da kitaba hak ettiği bakımı yaptıktan sonra yerine koyar. Peach kitabı tekrardan yerinde görünce gözlerine inanamaz. Joe’nun bu oyunları insanları gerçekliği sorgulatıyor ve kafayı yediriyor.
Love bombing ile başlayıp bütün kontrolü eline alana kadar gaslighting uygulayan Joe Goldberg’ün kurbanlarının yaşadığı psikolojik baskı ve şiddet bu aşamalardan oluşuyor. Güveni sağladıktan sonra sınırlarını ihlal ediyor, duygusal manipülasyon ile yaptığı şeyleri inkâr edip karşısındakinin gerçeklik algısını bozuyor. Sadece sevdiği kadınla birlikte olabilmek için yaptığını savunan Joe bunu aşk sanıp kendini asla ama asla suçlamıyor. Öyle ki cinayet işlediğinde bile “bunu hak etti, böyle olması gerekiyordu” deyip hayatına sıfırdan başlayarak yeni bir takıntı bulabiliyor. Başladığı yerde, New York‘ta bitecek olan beşinci sezonda Joe Goldberg’ün gaslightinglerini son kez heyecanla bekliyoruz.
Yeni sezonun fragmanına buradan ulaşabilirsiniz:
Kaynakça
How Joe Goldberg Twist the Truth: The Dark Art of Gaslighting. Youtube, uploaded by Hlunza. Web.
YOU – Love Ask Joe why he doesn’t love her anymore S03E02. Youtube, uploaded by Y O U Netflix. Web.
Öne Çıkan Görsel: vogue.com web.
