Manik depresyon olarak da bilinen bipolar bozukluk, iki ayrı hastalık dönemleriyle karakterize edilen bir ruhsal bozukluktur. Şiddetli, yüksek ve düşük ruh halleri ile uyku, enerji, düşünce ve davranışta değişiklikler meydana getiren bu hastalık dönemlerinden birinde taşkınlık (mani), diğerinde ise çökkünlük (depresyon) bulunmaktadır. Birbirlerine zıt gibi görünen bu iki hastalık dönemi yatışma ve alevlenmelerle seyreder. İkiuçlu duygudurum bozukluğunda yaşamsal olaylarla kısmen veya tamamen ilişkisiz olarak uzun süren, keskin iniş çıkışların olduğu, yoğun duygudurum değişimleri yaşanır.
Semptomların başladığı en yaygın yaş 20’dir. Dünyada erişkin nüfusun yaklaşık yüzde 2-3’ünün bipolar bozukluk tanısı aldığı düşünülmektedir. Bu da, ülkemizde yaklaşık bir buçuk-iki milyon kişinin, dünyada ise yaklaşık 250 milyon insanın bu hastalığa sahip olduğu anlamına gelmektedir. Bipolar bozukluk kadın ve erkeklerde eşit sıklıkta görülür. Diğer psikiyatrik hastalıklarda da görülse de, depresyon ve manik-depresyon intiharın en sık görüldüğü hastalık tablolarıdır; 20 yıllık bir süre içinde, bipolar bozukluğu olanların %6’sı intiharla öldü, %30-40’ı kendine zarar verdi.
Nedenleri
Bipolar bozukluğun nedenleri açıkça anlaşılır olmasa da, hem genetik hem çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Her biri küçük etkilere sahip birçok gen bu psikiyatrik bozukluğun gelişmesine sebep olabilir. Yapılan bilimsel çalışmalarda beyin
kimyasallarının dengesinde ve iletiminde sorun olduğu ve hastalığın genetik geçişler
gösterdiği bildirilmiştir. Bipolar bozukluk, ailelerde nesiller boyu görülme eğilimi
gösterir ve birçok kişide hastalığın kalıtım yoluyla geçtiği düşünülmektedir. Ancak hastalığın nedeni yalnızca kalıtımla açıklanmamaktadır.
Tarih
Modern psikiyatrik bipolar bozukluk kavramının kökenleri on dokuzuncu yüzyıla dayanmaktadır. 1854’te Jules Baillarger ve Jean-Pierre Falret, Paris’teki Académie de Médicine’e bağımsız olarak bozukluğun açıklamalarını sundular. Baillarger hastalığı folie à double forme (dual-form delilik) olarak adlandırırken, Falret buna folie circulaire (dairesel delilik) adını verdi. Falret, bozukluğun ailelerde kümeleştiğini gözlemledi ve doğru bir şekilde güçlü bir genetik temele sahip olduğunu varsaydı. 1900’lerin başlarında, ünlü Alman psikiyatrist Emil Kraepelin tedavi edilmeyen bozukluğun doğal seyrini inceledi ve nispeten semptomsuz aralıklarla noktalandığını gördü. Bu temelde, bozukluğu şizofreniden ayırdı ve onu tanımlamak için “manik-depresif psikoz” terimini ortaya attı.
Mani, Hipomani ve Depresif Terimleri
“Mani” kelimesi, bipolar bozukluğu olan birinin aşırı heyecanlı ve kendinden emin hissettiği zamanları tanımlar. Bu duygular aynı zamanda sinirlilik ve dürtüsel veya umursamaz karar vermeyi de içerebilir. Mani sırasında insanların yaklaşık yarısı sanrılar (doğru olmayan ve konuşulamayacak şeylere inanma) veya halüsinasyonlar (olmayan şeyleri görme veya duyma ) yaşayabilir. Manik evrelerde genellikle uyku ihtiyacı azalır, kişi anormal derecede enerjik, mutlu veya sinirli davranır ya da hisseder ve çoğu kez sonuçları dikkate almadan dürtüsel kararlar verir.
“Hipomani” bir kişinin sanrılar veya halüsinasyonlara sahip olmadığı ve yüksek semptomların günlük yaşamlarını etkilemediği daha hafif mani semptomlarını tanımlar. Ancak sosyalleşme ve çalışma bireyin yeteneğinde önemli bir azalma neden olmayan psikotik özelliklere sahip değildir. Genel işlevsellik hipomani atakları sırasında artabilir; bazıları tarafından depresyona karşı bir savunma mekanizması olarak hizmet ettiği düşünülmektedir.
“Depresif Dönem” semptomları olan kişiler, çoğu zaman iştahta değişiklik, uyuyamama veya aşırı uyuma ya da enerji azlığı gibi fiziksel belirtilerin eşlik ettiği hüzünlü bir ruh haline sahiptirler. Ayrıca dikkatlerini toplamakta, karar vermekte güçlük yaşayabilir; huzursuz hissedebilir veya sakin biçimde oturamayabilirler. Kendine güvende azalma, değersizlik, suçluluk duyguları, yaşamdan ya da daha önce keyif aldıkları etkinliklerden zevk-haz alamama, halsizlik, yorgunluk da görülebilir.
Bipolar Bozukluk Türleri
Bipolar bozukluğun gidiş özelliğine göre üç çeşit bipolar hastalık tipi ortaya çıkar:
Bipolar-1 bozukluk: “Hasta manik bir dönem geçirirse tanı bipolar-1 bozukluk olarak konur. Bu tanı, hastanın yaşamı boyunca manik, hipomanik, depresif ya da karma dönemler geçirebileceğini, bu dönemlerin bir kaç ay içersinde düzelip hastanın normal yaşamına geri döneceğini, ancak bir koruyucu tedavi yapılmazsa bu dönemlerin süresi belirsiz aralarla tekrarlayacağını işaret etmektedir” (Yazıcı, erişim: 2021).
Bipolar-2 bozukluk: “Hasta yalnızca major depresif ve hipomanik dönemler geçirmektedir. Mani ve karma tip nöbetler bulunmaz. Daha çok depresyon dönemleri yaşanır ve benzer şekilde, hangi tip dönemin geleceği ve ne zaman tekrarlayacağı genelde belirsizdir” (Yazıcı, erişim: 2021).
Siklotimi: Hastada yalnızca hipomanik ve major depresif boyuta ulaşmayan, daha hafif (minör) depresif dönemler bulunur. Ancak bunlar ardışık olarak sürekli yineler. Hastanın normal kalabildiği ara dönemler yoktur ya da olsa dahi iki aylık süreyi geçmez. Dolayısıyla, bipolar bozukluğun daha hafif ama neşeli kronik bir biçimi söz konusudur.
Diğer çeşitler: Bunlar örneğin, bipolar ve belirli ilaçların veya alkolün neden olduğu veya Cushing hastalığı, multipl skleroz veya felç gibi tıbbi bir durumdan kaynaklanan ilgili bozuklukları içerir.
Kaynak:
Yazıcı, Olcay. “Bipolar Hastalık – Hastalık Tipleri ve Gidişi”. Erişim tarihi: 25/02/2021. http://www.olcayyazici.com.tr/hastalik/hastalik-tipleri-ve-gidisi/21/
Altınbaş, Kürşat. Bipolar Bozukluk Hakkında Bilmeniz Gerekenler. 2021.
