Haziran ayı denildiğinde aklımıza, yaz mevsiminin ilk adımlarının atıldığı güneşli havalar, mevsime özgü rengarenk çiçekler ve meyveler gelir. Yaz severlerin dört gözle beklediği haziran ayının ne anlama geldiğini merak ettik ve haziran ayına daha yakından bakmak istedik.
Haziran Sözcüğü Nereden Geliyor?
“Haziran” sözcüğü Arapça Rumi takvimin dördüncü ayı anlamına gelir. Aynı zamanda, Aramice/Süryanice ḥzīrān Süryani takviminin onuncu ayı anlamına da gelmektedir. Haziran sözcüğü Aramice/Süryanice “domuz” anlamına gelen ḥzīrā sözcüğünden türetilmiştir. Bu kelime aynı zamanda domuz anlamına gelen “hınzır” sözcüğüyle eş kökenli olarak χazīr sözcüğüyle de bağlantılıdır. Latince kökenli June sözcüğü ise Junius sözcüğünden alınmış ve antik Romalılar tarafından Gregoryan takviminin altıncı ayına isim olarak verilmiştir. June ve Junius sözcüklerinin kaynağının Roma mitoloji tanrıçası Juno‘ya veya büyük bir Romalı ailenin adına dayandığı düşünülmektedir. Haziran ayı yaz sevincini, evliliği, bereketi ve doğurganlığı temsil etmektedir.
Mitolojide Haziran
Haziran ayı, Roma mitolojisindeki evlilik ve doğurganlık tanrıçası Juno ve Yunan mitolojisindeki karşılığı olan Hera ile özdeşleşir. Ayrıca, Haziran ayı sıcak havaların başlangıcı ve güneşin sımsıcak hissedildiği bir dönem olarak, Yunan mitolojisindeki güneş tanrısı Helios‘u ve Mısır mitolojisindeki Ra‘yı da aklımıza getiriyor. Özetle Haziran ayı; evliliklerin ve neşeli festivallerin, gül, lavanta, adaçayı, civanperçemi gibi bitkilerin zamanı olarak bereketli ve enerjik bir dönemdir.
Haziran Ayında Yapılan Ritüeller ve Gelenekler
Haziran ayında yapılan ritüellerin başında özellikle İsveç, İrlanda ve İngiltere’de olmak üzere Avrupa genelinde kutlanan Midsummer (yaz ortası) ritüelleri bulunur. Midsummer canlılığı, doğurganlığı ve verimliliği ifade eder. Bu bayramın kökeni ise Hristiyanlık öncesi Pagan inancına dayanır. Midsummer, 21 Haziran günlerinde açık havada piknik yaparak kutlanır, danslar edilir ve şarkılar söylenir. Midsummer’ın en önemli sembolü Maypole‘dur. Maypole, çiçeklerle süslenmiş ve toprağa saplanmış bir direktir. Maypole, fallik (eril) bir semboldür ve toprak ana ile gök babanın birleşmesini temsil eder.
Bir başka gelenek ise yeni başlangıçların, doğurganlığın ve tarımın kutlandığı Mithuna Sankranti (Raja festivali) festivalleridir. Bu festival bir Hindu geleneği olup Hindistan’da kutlanmaktadır. Antik dönemlerde de yazın başlangıcı çeşitli ritüellerle, geleneklerle kutlanmıştır. Antik Çin’de yaz başlangıcı feminen güç ile, Yin ile bağdaşır. Antik Roma’da tanrıça Vesta için dini törenler düzenlenmiştir.
Haziranda Ölmek Zor – Hasan Hüseyin Korkmazgil
Hasan Hüseyin Korkmazgil, Haziranda Ölmek Zor şiirini haziranda ölen Nazım Hikmet‘e ve Orhan Kemal‘e ithafen yazmıştır.
bir kırmızı gül dalı
şimdi uzakta
bir kırmızı gül dalı
iğilmiş üzerine
yatıyor oralarda
bir eski gömütlükte
yatıyor usta
bir kırmızı gül dalı
iğilmiş üzerine
okşar yanan alnını
bir kırmızı gül dalı
nâzım ustanın
gece leylâk
ve tomurcuk kokuyor
bir basın işçisiyim
elim yüzüm üstümbaşım gazete
geçsem de gölgesinden tankların tomsonların
şuramda bir çalıkuşu ötüyor
uy anam anam
haziranda ölmek zor!
Sıcak Haziran Geceleri – Edip Cansever
Edip Cansever, Sıcak Haziran Geceleri şiirinde okuyucuyu sıcak yaz günlerinin mutluluk ve huzur verici atmosferine sürükler.
böyle sıcacık şehirlerin
parklarını ve rüzgarlarını severim.
böyle ay ışığında geceleri,
sebepsiz üzülürüm.
sıcak haziran geceleri,
aydınlık bir liman önünde,
vinçlerin, mavnaların gürültüsü duyulurdu.
hafif bir mehtap dolardı vitrinlere.
her günkü saadetini düşünürdü insanlar.
bir ara köprünün üstünde
ışıklara bakarken görürdüm.
şüphesiz yalnızlığımı bilirdi.
martılar uçardı, bir tuhaf olurdum.
yosun kokuları yakardı içimi.
Ben Sana Mecburum – Attilâ İlhan
Attilâ İlhan‘ın Ben Sana Mecburum şiirinde sevgiliye olan özlemin, tutkunun böylesine naif ve ahenkli dizelerle aktarılışı, okuyanları derinden etkiler ve şiirin bu kısmında sevilen kişinin mutlu olduğu çocukluk günleri haziran ayı ile bağdaştırılır.
Belki Haziran’da mavi benekli çocuksun
Ah seni bilmiyor kimseler bilmiyor
Bir şilep sızıyor ıssız gözlerinden
Belki Yeşilköy’de uçağa biniyorsun
Bütün ıslanmışsın tüylerin ürperiyor
Belki körsün kırılmışsın telaş içindesin
Kötü rüzgar saçlarını götürüyor
Ben Eylül, Sen Haziran – Ümit Yaşar Oğuzcan
Türk edebiyatının melankolik şairi Ümit Yaşar Oğuzcan, Ben Eylül, Sen Haziran şiirinde kendi kişiliğini kederli bir eylül ayına benzetir. Şairin iç dünyasında mevsim, daima sonbahar iken haziran mevsimine benzettiği sevgilisi, şairin karamsar ve yıkılmış dünyasını yeniden canlandırır.
Beni kötü yakaladın haziran
Gamlı, yıkık eylül sonuma
Bir ilk yaz tazeliği getirdin
Masmavi göğünle
Cana can katan güneşinle
Pırıl pırıl engin denizinle girdin içime
Çiçekler açtı dokunduğun
Çimler büyüdü yürüdüğün
Ve güller katmer oldu güldüğün yerde
Kaynakça
“Ünlü Şairlerimizin Haziran Şiirleri”. Leblebitozu. Web. 27.05.2024
“Haziran”. Nişanyansözlük. Web. 27.05.2024
“June”. Etymonline. Web. 27.05.2024
“June Definition & Meaning”. Merriam-webster. Web. 27.05.2024
“Nordik Gün Dönümü – Midsommar”. Nordiksimit. Web. 27.05.2024
“Summer Solstice” .History. Web. 27.05.2025
“Mithuna Sankranti 2023: Raja Parba Date, History, Significance, Rituals to Celebrate The Festival Of Womanhood” . Jagranjosh. Web. 27.05.2025
