Bin yıllık geçmişi olan bir kutlamanın, neşeyle kutlanan bir bayramın siyasi sebeplerle kaldırılışına tanıklık etti tarih. Hükümet bu kararı 1647 senesinde verdi. Britanya’da Noel zamanı sokaklar süsten uzak, insanlar bayram neşesini bastırmış haldeydi. Kilisenin çanları ise alışılmışın aksine bu sefer Noel için çalmamıştı. Halkın dini özgürlüğünün ve eğlenme özgürlüğünün kısıtlanması, hükümet tarafından Britanya halkına karşı açılmış ideolojik bir savaşın temellerini oluşturdu.
Noel’i Engelleyen Güç: Püritenler
İlk olarak karşımıza 16. ve 17. yüzyıllarda Britanya kilisesinin reformlarını tamamlamak amacıyla çıkan Püritenler, isimlerini İngilizce purity (saflık, temizlik) kelimesinden almışlardır. Püritenler, kiliseyi eğlenceden, süsten, şatafattan ayırıp gerçek Hristiyanlığa dönmeyi hedefleyen Protestan bir harekettir. İbadette sade olunması gerektiğini, içki, kumar, tiyatro, müzik, süs, sanat vb. gibi keyfe hitap eden şeylerin yasaklanması gerektiğini ve devletin dine uymayanları cezalandırması gerektiğini savunmuşlardır.
1640‘lı yıllarda Britanya’ya I. Charles hükmediyordu. Ancak kendisi gücünü gitgide yüceltip Tanrı tarafından seçildiğine inanarak parlamentoyu yok saydı ve 11 yıl boyunca tek başına hüküm sürdü. Bu tek başına yönetim sürecinde vergilerin toplanamaması, yasa dışı vergilerin zorunlu hale getirilmesi halkı kışkırtmaya başlamıştı. 1640 yılında İskoçya İsyanını bastırmak amacıyla I. Charles parlamentoyu yeniden bir araya getirmek zorunda kaldı. Parlamento bu fırsatı kaçırmayarak Charles’a kendi çıkarlarına uyacak tekliflerde bulundular. Ancak elbette ki tarih boyunca olduğu gibi bu iki taraf gücü paylaşmakta anlaşmaya varamadılar. İş artık tutuklamalara, halkın Parlamentocular ve Kralcılar olarak ikiye bölünmesine vardı ve böylece iç savaş başladı.
Püritenler iç savaş sırasında Parlamento tarafında yer aldı. Sonunda galip oldular ve Kral I. Charles’ı idam ederek komutan Oliver Cromwell önderliğinde Britanya’yı cumhuriyet yaptılar. Böylece kilisede yapmak istedikleri dini reformların önünde artık hiçbir engel kalmadı. İstenilen yeni toplumsal düzen inşa edilmeye başlandı.
Noel Neden Yasaklandı?
1640’lı yıllarda Britanya’da Katolikliğin izini pek çok yerde görmek mümkündü. Püritenlerin ise en büyük amaçlarından birisi Britanya’da Katolik kilisesinin izlerini yok etmekti. Onların gözünde Katoliklerin yaptığı uygulamaların dinde yeri yoktu, hepsi kilisenin uydurmasıydı. Dolayısıyla bu uydurma ayinleri ortadan kaldırıp dinin asıl gerekliliklerini halka aşılamalıydılar.
O dönemlerde Noel kutlamaları sadece evde ağaçlar süslenerek, ailecek sakince yemekler yiyip ibadet ederek kutlanmıyordu. Halk sokaklara dökülüyor, gönüllerince sarhoş olup danslar edip taşkınlıklar yapıyordu. Kimi zaman bu taşkınlıklar şiddetli isyanlara bile varabiliyordu. Tüm bu davranışlar püritenlere göre sapkınlıktan başka bir şey değildi. İbadet şatafatsız, sade ve gösterişten uzak olmalıydı. Ancak halk bunun tam tersini yapıyordu.
Onlara göre her şey yalnızca kutsal kitapları olan İncil‘e dayanmalıydı. Ancak İncil’de İsa‘nın tam doğum tarihi yer almıyordu. Noel 25 Aralık’ta kutlanıyordu ama bu tarih Roma paganlarının Güneş Tanrısı Festivali ile çakışıyordu. Bu sebeple Püritenlere göre Noel’in dinde yeri yoktu, uydurulmuş bir eğlenceydi. Halkın gerçek dini yaşayabilmesi için Katolik kilisesinin uydurduğu tüm bu uygulamalar kaldırılmalıydı. Böylece 1645’te Tanrı’nın sözünde hiçbir dayanağı olmayan Noel de dahil tüm bayramlar yasaklandı ve 1647‘de de bu yasaklar onaylandı.
Yeni Düzene Halkın Tepkisi ve Direnişin Sonucu
1647’de Noel’in resmi olarak yasaklanması, halkın yalnızca dini bir uygulamadan değil; yüzyıllardır devam eden bir gelenekten de koparılması anlamına geliyordu. Yasakların karşılığında birtakım yaptırımlar vardı. Bu sebeple halkın bir kısmı bu karara ayak uydurarak Noel kutlamalarını bıraktılar. Ancak halkın tamamı böyle düşünmüyordu. Birçok insan evde gizli gizli sessizce Noel’i kutluyorlardı. Onlara göre bu tür bir yasaklama gereksiz bir baskıdan başka bir şey değildi. Bir süre sonra insanlar bu baskılara dayanamayarak sessizliğini bozdular ve sokaklarda da çanlar çalıp ilahiler söyleyerek Noel’i kutladılar. Bu onlar için bir tür protesto şekliydi. Bazı bölgelerde durum daha da kızışarak küçük çaplı ayaklanmalar bile yaşandı. Parlamento tüm bu tepkilere bir son vermek için yeni yasalar çıkarttı. Ancak halk yasaklara boyun eğmedi ve direnmeye devam etti. Halkın bu direnişi içlerinde yaşattıkları geleneğe ve kültürel kimliklerine sahip çıkmalarının canlı bir örneğiydi.
1658 yılında Oliver Cromwell’in ölmesiyle oğlu Richard Cromwell tahta geçti. Ancak oğlunun liderliği zayıftı ve ülkedeki siyasi istikrarsızlık günden güne büyüdü. Bununla birlikte orduda ve ekonomide de sıkıntılar çıkmaya başlamıştı. Halkın direnişi devam ediyordu. Eski yönetimi ve eski düzenlerini, eski özgürlüklerini istiyorlardı.
Bu kötü gidişat General George Monck‘un orduyu yönetip Parlamentoyu yeniden bir araya getirmesiyle yön değiştirdi. Yeniden bir araya gelen Parlamentonun kararıyla Kral I. Charles’ın sürgüne gönderilen oğlu getirtildi ve tahtın yeni sahibi II. Charles oldu.
II. Charles’ın tahta geçerek yönetim şeklinin tekrar monarşiye dönmesiyle birlikte Britanya yavaş yavaş tekrar eski düzenine kavuştu. Noel yasağı kaldırıldı ve halk sokakları süsleyerek, dans ederek bayramlarını kutlama hakkına yeniden sahip oldu.
Cromwell’in tek başına bir devlete hükmetme hayalleri böylelikle yarıda kalmış oldu. Halk iradesiyle birlikte yeniden özgürlüğünü eline aldı. Bu direniş sayesinde binlerce yıllık geçmişe sahip olan Noel tüm siyasi yasak ve yaptırımlara rağmen ayakta kalarak gelecek nesillere dini bir miras olarak ulaştı.
Kaynakça
- Güngör, Ali İsra. “Hıristiyanlıkta Püriten Anlayış ve Etkileri.” Dini Araştırmalar, cilt 7, sayı 21, 2004, ss. 7–26.
- “Puritanism.” Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc. 17.07.2025 Web
- When Easter And Christmas Were Banned: The Rise Of Puritan Beliefs.” Owlcation, n.p., 2016. 18.07.2025 Web
- Cooper, James. “UK Christmas History.” WhyChristmas.com, 18.07.2025 Web
- Kapak Görseli: besthdwallpaper.com
