Dünyada birbirinden farklı doğmuş binlerce insan var. İnsanlar, kendisinden farklı olana karşı çoğu zaman bir önyargı içinde olur. Bu durum, ırklar, ten renkleri, kültürler ve engelli bireyler gibi birçok alanı kapsayabilir ama bu duruma belki de en çok engelli bireyler maruz kalıyor. Oysa herkes özünde aynıdır, herkesin yolculuğu bir anadan toprağa uzanır. Aynı yolun yolcusu olduğumuz bu hayatta, engelli bireyler hem fizikî engelleriyle hem de toplumun ördüğü görünmez duvarlarla mücadele etmek zorunda kalıyor. Hayat başlı başına bir sınavken bu önyargının sert duvarları bu sınavı daha zor kılıyor.
Engelli Bireyler ve Önyargı
Zihnin görünmeyen duvarı önyargı, belki de en çok engelli bireyleri etkisi altına alır ve en çok bu duruma onlar maruz kalır. Peki, önyargı nedir ve engelli birey kimlere denir?
Önyargı: Diğer bireylere karşı sergilenen, zihnin yanlı bir şekilde oluşturduğu düşüncelerdir. Bir kişiyi tanımadan onun hakkında bir düşünceye sahip olup, hiçbir dayanağı olmadan o kişiye karşı zihninin bir duvar örmesidir.
Engelli Birey: Fiziksel ya da zihinsel olarak diğer bireylerden farklılık gösteren, özel eğitim alması gereken kişilerdir. Günlük yaşamda birçok zorlukla mücadele eden güçlü ve cesur yol arkadaşlarımızdır. Staj yaptığım rehabilitasyon merkezindeki çocukların yüzündeki samimi gülümseme ve kalplerindeki temizliğe şahit olmak, onlardan öğrenmemiz gereken çok şey olduğunu fark etmemi sağladı.
Toplumdaki Görünmez Engeller ve Önyargılar
Engelli bireyler, günlük hayatta sadece zihinsel ve fiziksel engellerle değil; eğitim, sosyal alanlar, iş, barınma, ulaşım, sağlık gibi temel alanda da birçok engelle karşı karşıya kalırlar. Özel eğitim okullarının ücret odaklı çalışıp nitelikli eğitim sunamaması, iş alımlarında engelli bireylere şans verilmemesi ve üretime dahil edilmemesi, kaldırımların güvenli olmaması ve adeta zorlu bir parkur gibi birçok engel barındırması… Sosyal ortamlarda ise insanların engelli bireylerle iletişim kurmaktan kaçınması, karşılaşılan sorunların yalnızca küçük bir kısmı. Bu görülmeyen duvarların oluşmasında en büyük etken, önyargı ve empati yoksunluğu. Engelli bireylere sunulmayan veya sunulduğu halde amacına uygun kullanılmayan imkanlar yüzünden, onların içindeki potansiyeli gerçekleştirmesi adeta imkansız bir hale evrilir.
Bu engellerin ortaya çıkışındaki nedenlerden birisi de bazı insanlar tarafından farkındalığın eksik olması. Çoğu insan, engelli bireylerin karşılaştığı zorlukları göremez veya önemsemez, empati eksikliğinden kaynaklı olarak o durumu çok basit algılar ve herkesin aynı düzeyde algılayacağını düşünür. Toplumun bilinçsiz tutumları, engelli bireylerin hayata dahil olmasını daha çok zorlaştırırken, aslında onlar için daha büyük engellerin doğmasına sebep olur.
Engel Tanımayan Hayatlar: İlham Veren Engelli Bireyler
Tarih boyunca engellerine rağmen büyük başarılara imza atmış bireyler, engel tanımadan azim ve kararlılıkla ilerleyerek bizlere büyük bir ilham kaynağı olmuşlardır. Önyargılarla mücadele ederek bir yaşam sürmeye çalışan engelli bireyler için, içinde bulundukları durum sadece hayatın bir parçası olmaktan ibarettir.
Tarihe isimlerini kazıyan, engel tanımayan hayatların bazılarının ismini çokça duymuşuzdur. Beethoven, işitme engeli olmasına rağmen dünyaya unutulmaz eserler bırakmıştır. Aşık Veysel Şatıroğlu, görme engeline rağmen Türk halk edebiyatına birçok eser kazandırmıştır ve Aşık geleneğinin son büyük temsilcilerinden birisi olmuştur. Ampulü icat eden T. A. Edison’un işitme engeli, onun binlerce buluşa imza atmasına engel olmamıştır. Stephen W. Hawking, tedavisi olmayan ALS yani motor nöron hastalığına sahip olmasına rağmen evrenin sınırlarını çözmüştür. Louis Braille, küçüklüğünden beri görme engelli olmasına rağmen icat ettiği Braille Alfabesi yani körler alfabesi ile körlere umut ışığı olmuştur. Helen Keller, görme, işitme ve konuşma engelli olması onun yazarlık kariyerine engel olamamış, hem yazmış hem herkese umut aşılayan konuşmaları ile insanlara ışık tutmuştur.
Bu hayatlar, engelli olmanın bir sınır olmadığını, karanlık durumlarda bile her daim bir ışık olduğunu bizlere gösteren güçlü örneklerden sadece birkaçıdır.
Kalpten Kalbe Engelsiz Yolculuk
Engelli bireylerle kurduğumuz kalpten bağ onların hayatlarındaki duvarları yıkmada en büyük etkenlerden biridir. Onlarla kurduğumuz her samimi iletişim, gösterdiğimiz ilgi ve destek; onların dünyasına daha rahat erişim imkanı sunar. Rehabilitasyon merkezinde staj yaptığım sırada, çocukların en ihtiyaç duydukları şey genelde sevgi, ilgi ve anlaşıldığını hissetmekti. Samimi bir söz, içten bir gülümseme veya gösterilen özen, onların yüzlerinde tarifsiz bir mutluluk bırakıyor ve bizlere de empati kurmanın ne kadar kıymetli olduğunu hatırlatıyordu. Bu deneyimin bana kattığı en özel şey, engellerin sadece fiziksel veya zihinsel olmadığı; kalplerimizin ördüğü duvarlar olduğuydu. Bu duvarlar ise, önyargılarımızın yıkılmasıyla tuzla buz olabilecek kadar zayıftı.
Empati ile atılan her adım, yıkılan her bir önyargı, her engelin önündeki duvarları yıkar ve bizlere engelsiz bir dünya sunar. Kalpten kalbe atılan her bir adım, insanları bir araya toplamaya yeter. Bir anadan toprağa uzanan bu yolculuk aslında tüm insanlığın ortak yolculuğudur. Kurulan her bir bağ ve gösterilen sevgi, sadece bir bireyin değil, toplumun da hayat akışını kökünden değiştirebilecek güçtedir. Önyargının aslında yıkılabilen bir duvar olması engelsiz bir dünyanın mümkün olduğunun en büyük kanıtıdır.
Kaynakça:
- +90. “Türkiye’de Engelli Olmak: Toplumun Yarattığı Engeller | ‘Yollar Mayın Tarlası Gibi.’” YouTube , 29 Kasım 2019, Web. Erişim tarihi: 13.09.2025
- tekerleklisandalyedunyasi.com. Tarihteki En Başarılı Engelliler, Web. Erişim tarihi: 13.09.2025
- Oykutekiner. “Önyargı Nedir? Önyargının Şebepleri Nelerdir? – Öykü Tekiner.” Öykü Tekiner , 1 Haziran 2025, Web. Erişim tarihi: 13.09.2025
- Bakırköy Rehberlik ve Araştırma Merkezi. “ENGELLİ BİREY KİME DENİR?-M.Elvin GÜZEL YILDIRIM.”, 01.03.2019, Web. Erişim tarihi: 13.09.2025
- Doç. Dr. B. ÖZVERİ KOYUNCU, Doç. Dr. E.ALPÖZ “Engelli Bireylerin Toplumdaki Yeri”, Web. Erişim tarihi: 13.09.2025
- Öne çıkarılan görsel: trthaber.com
