Zeytin Ağacı ve Kuşaklararası Travma

Hayatımızda bazı şeyleri tekrar tekrar yaşıyorsak ya da hep aynı döngü farklı şekilde karşımıza çıkıyorsa, buna geçmişimizden gelen bilmediğimiz bir yara sebep olabilir mi? Geçmiş deyince sadece kendi geçmişimiz gelir aklımıza. Oysa büyük annelerimiz, büyük babalarımız ya da onların anne-babaları da bizim geçmişimize dahildir. -Ada

Son dönemde Zeytin Ağacı dizisiyle de gündeme gelen kuşaklararası travma kavramı, aile geçmişimizin üzerimizdeki görünmez etkileri sorgulamamıza neden oluyor. Peki, geçmişimizden gelen bilinçdışı yaralar bugünkü seçimlerimizi nasıl şekillendiriyor?

Zeytin Ağacı Kadrajından Kuşaklararası Travmayı Anlamak

Kuşaklararası travma, bir olayın -bu olay genel anlamda travmatik- nesilden nesile aktarılmasıdır. Bu travma, bireylerin tehlike karşısında strese daha yatkın oldukları, travma yaşamayan bireylere göre farklılıklar gösterdiği karşımıza çıkmaktadır.

Zeytin Ağacı dizisinde, ekranlarda kuşaklararası travmaların derinlemesine işlendiği ve izleyicilere ilham veren bir yapım olarak dikkat çekiyor. Karakterlerin geçmişte yaşadıkları travmalar, yalnızca kendilerini değil, aynı zamanda sonraki nesilleri de etkiliyor. Bu travmalar, duygusal yüklerin kuşaktan kuşağa aktarılması ve her bireyin yaşamını şekillendirmesiyle sonuçlanıyor.

Kolektif Belleğin İzleri: Zeytin Ağacı Arketipi

Geçmişimiz, biz hatırlasak da hatırlamasak da bir yerlerde kayıtlı olabilir mi? Nasıl ki bir kara kutu ne kadar darbe alırsa alsın içindeki bilgiler kaybolmaz, geçmişimiz de öyledir. Tatlar, kokular, anlar bir gün tekrar hatırlanmak üzere en doğru zamanı bekler. – Ada

Dizide yer alan karakterlerin yaşadıkları duygusal sorunlar, yalnızca bireysel deneyimlere değil, geçmiş kuşaklardan miras alınan derin travmalara dayanmaktadır. Bu durum, dizide sıkça vurgulanan kolektif bellek kavramını ön plana çıkarır. Kolektif bellek, bir toplumun geçmişini nasıl hatırladığını, nasıl yorumladığını ve bu hafızayı nasıl aktardığını ifade eder.

Dizide, Zaman Bey’in danışmanlığında yapılan yolculuklar, karakterlerin kendi aile öykülerini anlamlandırmalarını sağlar. Ada’nın bastırılmış öfkesi, Leyla’nın görünmez kurallarla şekillenmiş çocukluğu, Sevgi’nin annesiyle kuramadığı bağ gibi. Tüm bu örnekler, bastırılmış travmaların günümüzdeki yaşamını nasıl etkilediğini ve kuşaktan kuşağa aktarıldığının göstergesidir.

Asıl mesele bu mu yoksa onun bugüne ne taşıdığı mı? Senin avucunda ne var, Ada? Geçmişini öfke yüklü bir küfe gibi sırtında mı taşıyacaksın, yoksa küfenin içinden sana gerekli olanları alıp kendine yeni bir yol mu açacaksın. -Zaman 

Zeytin Ağacı dizisini incelediğimizde, her bir karakterin davranışlarının derinlerinde yaşadıkları travmaların izlerini görmek mümkündür. Dizi ilerledikçe, karakterlerin geçmişteki travmatik olayları ve bu olayların onların psikolojik durumları üzerindeki etkileri daha net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Dizideki başlıca karakterlerin yaşadıkları travmalar ve bu travmaların onların yaşamlarını nasıl şekillendirdiğini analiz edeceğiz.

Ada (Tuba Büyüküstün)

Sevgi (Boncuk Yılmaz)

Sevgi’nin duygusal ihtiyaçları çocukluğunda karşılanamamış ve annesiyle sağlıklı bir bağlantı kuramamıştır. Ailenin yaşadığı geçmiş travmalar, özellikle annesinin bastırılmış öfkesi nedeniyle Sevgi’nin sevgi ve aidiyet algısı derinden etkilenmiştir. Bu durum, Sevgi’nin hayatını şekillendirirken, kanser hastalığına yakalanmasıyla birlikte hayatını erteleme eğiliminde olmasına yol açmıştır. Bu travmalar, Sevgi’nin kişisel ve duygusal yolculuğunda önemli bir rol oynamaktadır.

Leyla (Seda Bakan)

Dizide, görünürde mutlu bir hayatı olan Leyla, aslında derin bir özgüven problemi yaşamaktadır. Ailesi tarafından küçük yaşlardan itibaren “iyi çocuk” olmaya zorlanan Leyla, duygularını bastırmayı öğrenmiştir. Bu durum, Leyla’nın kendi sınırlarını çizmesini zorlaştırmış ve duygusal açıdan sağlıklı bir denge kurmasını engellemiştir. Ayrıca, büyükannesinin yaşadığı talihsiz olayın ardından Leyla, suda boğulma korkusu geliştirmiştir. Bu korku, onun hayatını ve ilişkilerini derinden etkilemiştir.

Muko (Füsun Demirel)

Mukaddes, Zeytin Ağacı dizisinin adeta kapalı kutusu olarak karşımıza çıkıyor. Geçmişte yaşadığı ailevi kayıplar ve duygusal yoksunluklar, duygusal bağlanma sorunlarına yol açmış ve hayatı boyunca yalnızlıkla mücadele etmesine sebep olmuştur. Mukaddes’in yaşadığı travmalar, onun içsel dünyasında derin izler bırakmış ve kendini savunma mekanizmaları geliştirmesine neden olmuştur.

Toprak (Murat Boz)

Toprak, dizide bir türlü kök salamayan ve oradan oraya savrulan bir karakter olarak karşımıza çıkıyor. Belirgin bir travmatik olay olmasa da, ilişkilerinde içsel yalnızlık ve ait olamama duyguları ön plana çıkmaktadır. İçsel boşluk ve aidiyet eksikliği, Toprak’ın çevresindeki insanlarla sağlıklı ilişkiler geliştirmesini zorlaştırmakta, karakterinin derinlikli bir şekilde keşfedilmesine olanak sağlamaktadır.

Zaman (Fırat Tanış)

Dizinin ilk sezonunda, Zaman Bey’in belirgin ve açıkça yaşadığı bir travmatik olay görülmemekle birlikte, atalardan gelen yüklerin farkındalığıyla hareket eden bilge bir arketipi canlandırmaktadır.

Ancak, 2. sezonda Zaman Bey’in oğlu karşımıza çıkar. Bu durum, aslında Zaman Bey’in geçmişte yaşadığı bazı olaylara işaret etmektedir. Eşinin ölümüyle birlikte, oğlunu geride bırakmanın üzüntüsüyle, insanlara ışık olup yol göstermeyi seçmiştir. Zaman Bey’in geçmiş travmalarının ve kayıplarının, onun yaşamını ve dünyaya bakışını nasıl şekillendirdiği, karakterin derinlikli bir şekilde işlenmesine olanak tanımaktadır.

Geçmişin Yüklerinden Arınmak: Zeytin Ağacı ile İyileşme Yolculuğu

Geçmişimiz tıpkı bir kata kutu gibidir. Ne kadar darbe alırsa alsın içindekiler kaybolmaz fakat dönüşebilirler. -Ada

Zeytin ağacı dizisinde de görüldüğü üzere nesilden nesile aktarılan travmalar, kalıcı problemlere yol açabilir. Ancak, bu döngüyü kırmak ve gelecekteki nesillere travma aktarmamak için çeşitli yöntemler mevcuttur. Soyağacımızın geçmişini araştırarak kaygıların kaynağını tespit edebilir, yaşanan travmaları anlamak için bilinçli farkındalık geliştirebiliriz. Terapiler, aile desteği, meditasyon, yoga ve sanat gibi yaratıcı yollarla travmaların etkileri azaltılabilir.

Zaman Bey’in Yolculuğu ve Aile Dizimi

Anneannen için mumlar yakabilirsin, eğer onu onurlandırabilirsen, bolluk ve bereketin artabilir.-Zaman

Zaman Bey’in rehberliğinde başlayan içsel yolculuk, bireylerin atalardan gelen travmalara farkındalık kazanmasını hedefler. Bu farkındalıkla birlikte uygulanan aile dizimi terapisi, bireylerin davranışlarını, ilişkilerini ve genel yaşam refahlarını şekillendirmede önemli bir rol oynar.

Aile dizimi, yalnızca yüzeydeki sorunlara değil, aynı zamanda geçmiş kuşaklardan gelen çözülmemiş çatışmalara ve olumsuz davranış kalıplarına derinlemesine bir anlayış kazandırmayı amaçlar. Bu sayede birey, hem kendisiyle hem de çevresiyle olan ilişkilerinde dönüşüm yaşayabilir.

Farkındalıkla Gelen Şifa:Yolculuk

‌Karatay, G. “Tarihsel/Toplumsal Travmalar ve Kuşaklararası Aktırım Biçimleri Üzerine.” STED / Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13 Oct. 2020, Web

‌Olick, Jeffrey K. “Kolektif Bellek: İki Farklı Kültür.” Moment Dergi, vol. 1, no. 2, 15 Dec. 2014, pp. 175–211, Web

Kapak görseli: pelinsen