Tarihin derinliklerine doğru bir yolculuğa çıkmaya hazır mısınız? “Yüzyıllık Keşif” serimizde tarih ekibi olarak, geçmişin gizemli olaylarını, unutulmaz kahramanlarını ve çığır açan dönüm noktalarını mercek altına alıyoruz.
MS 1. yüzyıl, dünyada şu an bulunan politik ve dinî anlamdaki düşüncelerin temelidir aslında. İsa‘nın doğumu ile Hristiyanlığa başlarken bir yandan da Roma İmparatorluğu‘nun sınır genişletmeleri ve Yahudi ayaklanmalarıyla geçmiştir.
İsa’nın Doğumu ve Çarmıha Gerilmesi (MS 4 – 30)
İsa Mesih, Kuzey İsrail’in Celile bölgesinden gezgin bir Yahudi peygamberi olan Nasıralı İsa’nın tanımlayıcı adıdır. İsa Mesih’in doğum hikayesini anlatan yalnızca iki İncil vardır: Matta ve Luka. Matta, İsa’nın Büyük Herod’un (MS 4) ölümünden iki yıl önce doğduğunu iddia ederken, Luka, İsa’nın Suriye’nin Romalı valisi Quirinus zamanında (MS 6) doğduğunu iddia eder. Her iki incilde de Meryem Ana‘nın Tanrı Ruhu’nun lütfuyla hamile kaldığını ve bu hamileliğin bakireden bir doğumla sonuçlandığını belirtmektedir.
İsa’nın çarmıha gerilişinin nedenleri birçok boyutta incelenir. Birbirinden farklı politik, dinî ve sosyal sebepleri vardır. Dinî olarak İsa, Tanrı’nın Oğlu ve Yahudilerin beklediği Mesih olduğunu iddia ettiği için Yahudi din adamları tarafından eleştirilmiştir. Bu iddialar Yahudi dini liderler tarafından küfür olarak değerlendirilmiştir. Bunun sonucunda da çarmıha gerilmesi uygun görülmüştür. Siyasi neden olarak ise İsa’nın öğretileri ve halk arasındaki popülaritesi, Roma İmparatorluğu’nun Yahudiye bölgesinin yöneticilerini endişelendirmesidir. İsa barışçıl bir yol gösterici olmasına rağmen, Roma’ya karşı bir isyana öncülük edebileceğine dair korkular vardı.
Hristiyanlık inancına göre ise İsa’nın tüm insanlığın günahlarının affı için kendini feda ettiğine inanılır. Aslında, olanların zaten Tanrı’nın bir planı olduğu görüşü de vardır. İsa’nın haç şeklinde idam edilmesi de tesadüf değildir. Roma İmparatorluğu’nda uygulanan idam yöntemi bu şekildedir. Çarmıha germe, Roma’da öncelikle kölelere sonrasında isyan, ihanet ve ciddi suçlarla suçlanan statüsü düşük suçlulara karşı kullanılan acımasız bir cezaydı.
Roma İmparatorluğu’nun Yayılması ve Agustus İmparatorluğu (MS 27 – 14)
Başlangıçta, Roma Cumhuriyeti‘nin kurulmasından önce, Roma şehrinin yalnızca birkaç bin nüfusu olduğu tahmin ediliyordu. MÖ 6. yüzyılda krallar sürgün edildiğinde şehir 20.000 ile 30.000 arasında insana ev sahipliği yapıyordu (bu sayının kadın ve çocukları içerip içermediği belli değil). İmparatorluk büyüdükçe şehir, başta sanatçılar, tüccarlar ve geçimini sağlayanlar olmak üzere toplumun her kesiminden insanı cezbetmeye başladı. İmparatorluk döneminin ilk yıllarında şehrin nüfusu 1 milyona yakındı. Aynı zamanda MÖ 28 yılı nüfus sayımına göre imparatorluğun nüfusu 4.063.000 iken MS 14 yılı nüfus sayımında bu rakam 4.937.000’dir. Res Gestae adlı kitapta Roma İmparatoru Augustus, ikinci nüfus sayımıyla elde edilen nüfus artışının kendisini çok gururlandırdığını yazıyor. Ayrıca Augustus‘un şu ünlü alıntısı da söylenmiştir: “Roma’yı tuğlalar içinde buldum; mermerler içinde bırakıyorum”. Bu alıntı hem imparatorluğun sınırlarının genişlemesine hem de nüfusunun artmasına işaret ediyor.
Bu genişleme yalnızca Roma’nın askerî gücüyle değil, aynı zamanda hukuk sistemleri ve kültürel nüfuz gibi faktörlerle de kolaylaştırılmıştır. Askeri güce örnek olarak, disiplinli lejyonları ve gelişmiş savaş taktikleriyle zamanının en etkili savaş gücü olan Roma ordusunu verebiliriz. Hukuk sistemine gelince, Roma hukuku adil ve tutarlı sistemi sayesinde fethedilen toprakların yönetimini kolaylaştırmıştır. Son olarak kültürel etki ise Roma kültürü, dili, sanatı ve mimarisi fethedilen topraklara yayıldı ve birleştirici bir güç haline gelmiştir.
Augustus, MÖ 27’de Roma’da yeni bir düzen kurmuş ve kendisini ilk yurttaş ilan etmiştir. Bu dönem Roma İmparatorluğu’nun resmî başlangıcı olarak kabul edilir. Çünkü Augustus’un hükümdarlığı sırasında imparatorluğun sınırları genişlemiş, ekonomisi güçlenmiş ve Roma kültürü yayılmaya devam etmiştir.
Claudius’un Britanya’yı Fethi (MS 43)
Claudius, Caligula‘nın suikaste uğramasıyla yerine geçmiştir. Caligula başta olduğu dönemde, Britanya‘yı fethetmek istese de başarılı olamamıştır. Claudius da onun tamamlayamadığını tamamlamak istemiştir. Aynı zamanda Roma seçkinleri arasındaki konumunu güçlendirmeyi ve askeri zafer elde etmeyi amaçlamıştır. Britanya’nın coğrafi konumu da çok büyük bir artıdır. Çünkü tahıl, kurşun, kalay, altın, hayvan derileri ve köleler adadan Roma’ya taşınabiliyordu.
Claudius Britanya’yı fethetmek için büyük bir ordu toplamış ve bu orduyla Galya‘dan (bugünkü Fransa) sınırı geçerek Britanya’ya geçmiştir. Britanya, Roma ordusuna direnmiştir ancak Romalılar bu direnişi modern silahlar ve disiplinli taktiklerle bozguna uğratmışlardır. Sonunda da Caligula’nın başlattığı bu fethi başarıyla sonuçlandırmıştır.
Fethin birçok sonucu olsa da en önemlisi Britanya, Roma İmparatorluğu’na bağlanmış ve Roma kültürü, dili ve yaşam tarzı adaya yayılmıştır. Aynı zamanda Romalılar Britanya’da birçok şehir kurmuşlardır. Bu şehirler ticari ve idari merkezler olarak hizmet vermiştir.
Büyük Yahudi Ayaklanması (MS 66 – 73)
Büyük Yahudi İsyanı olarak da bilinen bu ayaklanma, Roma İmparatorluğu döneminde Yahudiler ve Romalılar arasında yaşanan büyük bir çatışmadır. Bu ayaklanma, Yahudilerin din ve kültürlerini koruma mücadelesi ile Roma’nın yayılmacı politikaları arasındaki çatışmadan kaynaklanmıştır. Sınıf ayrılıkları, yerel ve senato hükümetlerindeki yolsuzluk ve Yahudilere yönelik kibirli küçümseme, MS 66’da Caesarea‘da ayaklanmaya yol açmıştır. Helenleşme (Yunanlaşma) hareketinden etkilenmeyen ve seçkinlere karşı çıkan Zealotlar adı verilen bir grup Yahudi, bölgede yaşayan ve Romalıları destekleyen elit Yunanları katletmiştir.
Ancak Yahudilere yapılan en büyük hakaret ve fitili ateşleyen olay, Florus‘un tapınağı işgal ettikten sonra orada yaşayan insanlardan kendisinin de inandığı çoktanrıcılığa inanmalarını istemesiydi. Yahudiler bu durumdan sonra isyan etmişlerdir. Özellikle kuzeydeki Yahudiye‘de Romalılara saldırmış ve Narbata gibi bölgelerde Roma egemenliğini devirmişlerdir.
Pompei ve Herculaneum’un Vezüv Yanardağı Tarafından Yok Edilmesi (MS 79)
MS 79 yılında, İtalya‘nın Napoli Körfezi‘ndeki Vezüv Yanardağı‘nın şiddetli patlaması, antik Roma şehri Pompeii’yi küle çevirerek tarihin en büyük doğal felaketlerinden birine neden olmuştur. Genelde anlatılanların Pompeii odaklı olmasına rağmen doğal felaketin sonucunda yok olan bir diğer antik şehir ise Herculaneum’dur.
MS 24 Ağustos 79’da öğle vakti meydana gelen patlamayı öngörmek çok zordu. Kayıtlara göre, Vezüv Yanardağı çevresindeki bölgenin bir dizi küçük depremle sarsıldığını ve bunun doğrudan yanardağın patlamasına yol açtığını söylenir. Patlamadan sonra gökyüzüne devasa kül, kaya ve zehirli gaz bulutları saçılmıştır. Bulutlar çok hızlı yayılarak yüzlerce kilometre hızla hareket ederek çevredeki şehirleri kaplamıştır. Ardından ise kül yağmuru kısa sürede şehirleri tamamen kaplamıştır. Zehirli gazlar da insanların o esnada kısa süre içerisinde boğulmasına ve ölmesine neden olmuştur.
Pompeii ve Herculaneum’un ortak kaderi daha sonrasında günlük yaşam, sanat, mimari ve Roma toplumu hakkında detaylı bilgilerin verildiği açık hava müzeleri işlevi görmüştür. Kazılar esnasında da arkeoloji biliminin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.
Kaynakça
- Brodie, Jessica. “Why Was Jesus Crucified?” Crosswalk.Com, www.crosswalk.com/special-coverage/easter/why-was-jesus-crucified.html. Erişim: 09.08.2024
- GotQuestions.org. “Home.” GotQuestions.Org, 27 Feb. 2020, www.gotquestions.org/why-was-Jesus-crucified.html. Erişim: 09.08.2024
- Denova, Rebecca. “İsa Mesih.” Dünya Tarihi Ansiklopedisi, https://www.worldhistory.org#organization, www.worldhistory.org/trans/tr/1-12343/isa-mesih/. Erişim: 09.08.2024
- Wasson, Donald L. “Roma İmparatorluğu’nun Genişliği.” Dünya Tarihi Ansiklopedisi, https://www.worldhistory.org#organization, 30 Apr. 2023, www.worldhistory.org/trans/tr/2-851/roma-imparatorlugunun-genisligi/. Erişim: 09.08.2024
- Wasson, Donald L. “Claudius.” World History Encyclopedia, https://www.worldhistory.org#organization, 4 July 2022, www.worldhistory.org/claudius/. Erişim: 09.08.2024
- LOKOmen93. “Britanya’nın Roma Tarafından Fethi.” Военное Обозрение, 31 May 2024, tr.topwar.ru/243122-rimskoe-zavoevanie-britanii.html. Erişim: 09.08.2024
- Oates, Harry. “MS 66: Büyük Yahudi İsyanı.” Dünya Tarihi Ansiklopedisi, https://www.worldhistory.org#organization, 9 Aug. 2024, www.worldhistory.org/trans/tr/2-823/ms-66-buyuk-yahudi-isyani/. Erişim: 09.08.2024
- Özedirne, Melike. “Herculaneum: Pompeii Ile Aynı Kaderi Paylaşan Komşu Şehir.” Arkeofili, 24 Feb. 2021, arkeofili.com/herculaneum-pompeii-ile-ayni-kaderi-paylasan-komsu-sehir/. Erişim: 09.08.2024
