Kral IV. Edward ve Elizabeth Woodville’ın en büyük çocukları olarak Westminster Sarayı’nda dünyaya gelen Yorklu Elizabeth, politik şartlara göre değerlendirildiğinde sakin bir çocukluk dönemi geçirmiştir. Resmî eğitimine beş – altı yaşlarında başlanmış, o ve kız kardeşleri gelecekteki kraliçeler için uygun görülen becerilere göre yetiştirilmiştir.
Elizabeth, 1469 yılında henüz üç yaşındayken George Neville ile nişanlandırılmış ancak sonrasında George Neville’in babası John’un Kral IV. Edward’ın rakibi Warwick Kontu’nu desteklemesiyle bu nişan bozulmuştur. 29 Ağustos 1475’te Elizabeth, Picquigny Antlaşması’nın bir getirisi olarak XI. Louis’nin o zaman beş yaşında olan oğlu Dauphin Charles ile nişanlandırılmıştır; bu nişan da sonrasında Kral IV. Edward’ın antlaşmayı 1482 yılında bozmasıyla son bulmuştur.
9 Nisan 1483’t, Kral IV. Edward beklenmedik şekilde ölünce en büyük çocuk olarak Elizabeth yaşanan kargaşanın ortasında kaldı. V. Edward kral olarak ilan edilmişti ancak o zaman sadece on üç yaşında olduğundan tahta amcası Richard Plantagenet’in vekil koruyuculuğuyla çıkacaktı. V. Edward daha taç giymeden Richard Plantagenet, onu Londra Kalesi’ne kapattı. Bu sırada Elizabeth Woodville, küçük oğlu Richard ve diğer çocuklarıyla beraber Westminster Abbey’e sığındı. Her ne kadar Elizabeth Woodville direnmiş olsa da sonrasında Richard da alınarak ağabeyi V. Edward’ın yanına, Londra Kalesi’ne kapatıldı.
İki ay sonra, 22 Haziran 1483’te IV. Edward ve Elizabeth Woodville’ın evliliği, Richard Plantagenet tarafından geçersiz ilan edildi. İddiaya göre IV. Edward, Elizabeth Woodville ile evlendiği sırada Leydi Elena Butler ile nişanlıydı. Parlemento, bu karara destek amaçlı yeni bir yasa yayımladı. Bu yasanın yayımlanmasıyla birlikte Yorklu Elizabeth ve kardeşleri, yasal olarak rezil olmuş ve veraset için uygunsuz bir duruma düşmüşlerdir.
Durum böyle olunca tahta çıkması gereken kişinin Clarence Dükü George (Richard Plantagenet’in 6. çocuğu) olduğunda karar kılındı; veraset sistemi de onun üzerinden ilerleyecekti. 6 Temmuz 1483’te Richard Plantagenet, III. Richard ismiyle tahta çıktı. Eş zamanlı olarak Edward ve Richard ortadan kayboldu. Öldürüldüklerine dair söylentiler yayılmaya başladı ve üzerinden zaman geçtikçe bu söylentiler daha da itibar gördü.
Eski kraliçe Elizabeth Woodville, Henry Tudor’un annesiyle ittifak kurmaya yanaşıyordu. Henry Tudor, III. Edward’ın torunun çocuklarından biriydi ama tahtta hak iddia etme şansı fazlasıyla azdı. Yine de iki anne, Henry’nin taht için savaşmasının gerekliliğinde ve sonrasında Elizabeth ile evlenmesinde hemfikirdi. Böylece birbirine rakip olan iki aile birleşecekti. 1483 yılının Aralık ayında Henry Tudor, Elizabeth ile evleneceğini ilan etti.
1484 yılında Elizabeth ailesiyle Westminster Abbey’deki sığınağından ayrılarak saraya geri döndü. Hasta kraliçe Anne Neville ölünce III. Richard’ın Elizabeth ile evleneceğine dair söylentiler çıktı. Söylenene göre III. Richard bu söylentiyi yalanladı. Kraliçe Anne’in ölümünden sonra kral, yeğeni Elizabeth’i saraydan uzaklaştırdı. Kendisi Portekiz Prensesi Joanna ile görüşmeye başlamış, Elizabeth’in de gelecek Portekiz Kralı I. Manuel ile evlenmesine dair planlar yapmıştı.
7 Ağustos 1485’te Henry Tudor ve ordusu Galler’e geldi. Aynı ayın 22’sinde de Henry Tudor ve III. Richard, Bosworth Field Savaşı’nda karşı karşıya savaştı. Kralın ordusu sayıca üstündü fakat bazı güçlü lordların ona ihanet etmesiyle savaşta yenildi. Savaşın galibi Henry Tudor, VII. Henry ismiyle İngiltere Kralı olmaya hak kazandı. Aslında Kral IV. Edward’ın en büyük kızı olarak hayatta erkek kardeşi de olmadığından Elizabeth, İngiltere tahtında hak iddia edebilirdi. Ancak Henry, Elizabeth ile evlenmenin krallık adına daha mantıklı bir karar olduğunu düşünüyordu.
Bu evliliğin gerçekleşmesinin York Hanedanı’nın yaşayan diğer üyelerinin tahtta hak iddia etme ihtimalini daha da azaltacağını görmüştü. Buna ek olarak Henry Tudor tahta York Hanedanı’ndan bir prensesle yaptığı evlilikle değil, savaşı kazanarak çıktığının bilinmesini istiyordu. Bu istek doğrultusunda 30 Ekim 1845’te evlilik henüz gerçekleşmeden İngiltere Kralı olarak taç taktı. Evlilik başta siyasete bağlı nedenlerden gerçekleşmişti ama zaman ilerledikçe Henry ve Elizabeth birbirlerini sevmişti; dışarıya karşı mutlu ve huzurlu bir çift izlenimi verdiler.
Elizabeth hem saraylılar hem de halk tarafından fazlasıyla sevilirdi. Sakin bir karakteri vardı. Sevgi dolu bir anne, sadık ve destekleyici bir eşti. Henry ile yedi çocukları oldu, üçü yetişkinliğe girmeden hayatlarını kaybetti. Elizabeth, 11 Şubat 1503 tarihinde Londra Kalesi’nde hayatını kaybetti ve aynı ayın 24’ünde Westminster Abbey’de defnedildi. Yazımızı sonlandırırken gelin, 7 maddede Yorklu Elizabeth’e dair birkaç kısa bilgiye göz atalım:
- Bir kralın kızı, kardeşi, yeğeni ve eşi olan ilk ve tek kadındır.
- Büyükanneleri York Düşesi Cecily Neville ve Bedford Düşesi Jacquetta sponsorluğunda vaftiz edilmiştir.
- Elizabeth’in annesi Elizabeth Woodville’nin, su tanrıçası Melusina’nın soyundan geldiği ve cadı olduğuna dair efsaneleşen bir söylenti söz konusudur. Aynı zamanda kendisi Büyük Britanya’nın en güzel kadını olarak anılmaktadır.
- Tarihçi Sir George Buck’ın iddiasına göre Elizabeth, Kraliçe Anne’in ölümü sonrası Kral III. Richard ile evlenmeye istekliydi ve bu söylentiye kanıt olarak Elizabeth’in mektuplarından birini işaret etti. Kral IV. Edward’ın evliliğini geçersiz kılan Titulus Regius’un tek kopyasını ortaya çıkaran George Buck, iddiasına bir kanıt gösteremedi.
- O dönem süren Güller Savaşı, Henry Tudor ve Elizabeth’in evliliğiyle son bulmuştur.
- Elizabeth’in en büyük kızı Margaret, İskoçya Kralı IV. James ile evlenerek İskoçya Kraliçesi olmuştur. (Margaret V. James’in annesi; I. Elizabeth’in idamına karar verdiği İskoçya Kraliçesi Mary’nin büyükannesidir.)
- Elizabeth’in küçük kızı Mary, Fransa Kralı XII. Louis ile evlenerek Fransa Kraliçesi olmuştur.
Kaynakça
Bryne, Conor. “The Birth and Death of Elizabeth of York”. Conorbyrnex, 11 Şubat 2014, Conor Byrne Historian: The Birth and Death of Elizabeth of York (conorbyrnex.blogspot.com). 8 Eylül 2022 tarihinde erişildi.
Lewis, Jone Johnson. “Biography of Elizabeth of York, Queen of England”. 15 Temmuz 2019, Biography of Elizabeth of York, Queen of England (thoughtco.com). 8 Eylül 2022 tarihinde erişildi.
