Andrew Stanton’ın yönettiği 2008 yapımı WALL-E filmi; gerek hikaye anlatıcılığıyla, gerek animasyon kalitesiyle, gerekse verdiği mesajlarla kendini kanıtlamış bir filmdir. Biz de bu filmi incelemeye değer bulduk ve beş maddede WALL-E filminin derinine indik.
- Anlatım Biçimi
- Mizansen
- Ses
- Tür
- Kültürel Esintiler
1) Anlatım Biçimi
Anlatımda değinilmesi gereken konulardan biri filmin zaman akışıdır. WALL-E’de zaman hep düz bir şekilde ilerler. Flashback dediğimiz geriye dönüşler ya da flashforward dediğimiz ileriye sarmalar WALL-E’de yoktur. WALL-E’de geçmişin kalıntılarını gördüğümüz tek anlar, filmdeki başkan karakterinin hologramlarının ya da videolarının gösterildiği anlardır. Zaten bu filmde gördüğümüz hikayenin geçmişini izlememize çok da gerek yok diyebiliriz; çünkü aslında zaten biliyoruz. WALL-E filminin geçmişini biz şu anda yaşıyoruz. Filmde kurgulanan dünyanın geçmişi bizim dünyamız olarak varsayılıyor. WALL-E’de aslında biz distopya bir gelecek kurgusu görüyoruz. İroniktir ki bu durum eğlenceli ve aile dostu bir şekilde gösteriliyor.
Anlatım biçiminin ana başlıklarından bir diğeriyse bakış açısıdır. Bu film tanrısal bakış açısıyla bize hikayesini anlatmıştır. Tanrısal bakış açısının iki belirgin özelliği vardır:
Birincisi; tanrısal bakış açısını kullanan bir filmde tek bir karakteri izlemezsiniz. WALL-E için de bu böyledir. Evet filme adını veren karakter olsa da biz filmde sadece WALL-E’yi izlemiyoruz. Bazen EVE’i ve onun protokol görevlerini izliyoruz, bazen kaptan karakterini izliyoruz.
Tanrısal bakış açısının ikinci özelliğiyse; karakterlerin bilmediği şeyleri bazen izleyici bilebilir. WALL-E’de bunun en büyük örneği, filmdeki hiçbir insanın dünyanın berbat bir durumda olduğunu bilmemesine rağmen, izleyici olarak bizim biliyor olmamızdır.
2) Mizansen
Mizansen; söz konusu eserin sahneye uyarlanma yolu için kullanılan bir tiyatro terimidir. Sinema içinse, eserin beyazperdeye uyarlanma yolunu ifade eder. Zaten mizansen kelimesi Fransızca “Mise-en-scene” yani sahneye koymaktan gelir.
Mizansenin dört ana başlığı vardır: Düzen, kostüm ve makyaj, renkler, oyunculuklar.
a) Düzen
Düzen, mekanları ve “prop”ları kapsar.
WALL-E bir animasyon filmi olduğu için fiziksel olarak kullanılan, çekim yapılan bir mekan yoktur (Başkan karakterinin hologramlarında kullanılan mekan dışında.). WALL-E’deki mekanlar bilgisayar ortamında üç boyutlu olarak oluşturulmuştur.
“Prop” ise temelde filmde kullanılan tüm malzemeleri kapsayan bir kelime olsa da, zamanla evrimleşmiş ve “sembol” kelimesine yakın bir anlam almıştır. Prop, bir filmde çok kez gördüğümüz, spesifik bir anlamı olan eşyaya, malzemeye denir. WALL-E’de prop tahmin edebileceğiniz üzere bir botun içindeki bu bitkidir. Bu bitkiye neredeyse filmin özeti bile diyebiliriz. Hikayede bitki, dünyada hala bir yaşam olduğunu ve dünya için hala bir umudun var olduğunu bize gösteriyor.
b) Kostüm ve Makyaj
Kostümler filmdeki karakterlerin sosyal sınıfların, ekonomik durumlarını, kişisel özelliklerini bize yansıtır.
WALL-E’de insanların hepsi tamamen aynı kıyafetleri giyerler ve bu kıyafetlerin dizaynları oldukça sade, basit ve minimaldir. Bunun tabi ki bir sebebi vardır. Gelecek konsepti basitlikle özdeşleşmiştir. Zaten bu yüzden günümüzde tüm markalar logolarını sadeleştirmek için çabalamaktadırlar. WALL-E de gelecekte geçtiği için insanların kıyafetlerinde yine bu yöntem kullanılmış.
c) Renkler
Renklerin psikolojik açıdan belli anlamları vardır. Örneğin yeşil doğayı temsil eder. EVE’in üzerindeki bitkiyi gösteren sembol de yeşildir. Bu tarz renkle anlatımı güçlendirme yolları basit ama etkili elementlerdir. Tabi bunu hep tek bir doğru varmış gibi yorumlamak yanlış olur. Yeşil doğayı temsil ettiği gibi zehri de temsil edebilir, kırmızı aşkı temsil eder; ama aynı zamanda şiddeti de temsil eder.
d) Oyunculuklar
WALL-E bir animasyon filmi olduğu ve filmde motion-capture dediğimiz teknik kullanılmadığı için aslında analiz edilebilecek fazla bir oyunculuk içermemektedir. Ama gariptir ki, WALL-E de başkan gibi bazı gerçek oyuncuların canlandırdığı yan karakterler de vardır. Bu sıra dışı bir olaydır çünkü normalde animasyon filmlerinde live-action dediğimiz gerçek dünyadan ögeler fazla kullanılmaz.
3) Ses
Burada maalesef Türkçe karşılığı olmayan, İngilizcede diegetic denen kavramı bilmemiz gerekiyor. Diegetic elementler film boyunca öykü dünyasının içinde olan, anlatılan ve varsayılan her şeyi kapsar. Non-diegetic denilen degetic olmayan elementlerse filmde bulunan ama öykü dünyasının dışında olan elementlerdir. Bunlara filmlerin genelde başında ve sonunda yer alan, filmde emeği geçenlerin isimleri örnek verilebilir. Bu yazıların filmin olay akışına hiçbir katkısı yoktur, yani diegetic olmayan elementlerdir.
İşte çoğu filmde arka plan müzikleri de böyledir. Hikayeye katkıları yoktur ve filmdeki karakterler bu müzikleri duymazlar. Ama WALL-E’de arka plan müziklerinin büyük bir kısmı aslında diegetic elementlerdir, karakterler de bu müzikleri duyar. Örneğin filmde çok kez duyduğumuz bir melodiyi aslında her seferinde WALL-E çalmaktadır. Ayrıca WALL-E filminde 2,500’den fazla ses kaydı kullanılmıştır.
4) Tür
Filmlerde üç farklı tür kategorisi vardır. Bunlar:
-Konusuna göre filmler
-Kitlesine göre filmler
-Yapımın aşamasına göre filmler
a)Konusuna Göre WALL-E’nin Türü
WALL-E bir bilim kurgu filmidir. Alt türüyse maceradır.
b)Kitlesine Göre WALL-E’nin Türü
WALL-E aile dostu bir filmdir. Bunun anlamı filmde vahşi şiddet ya da cinsellik bulunmamasıdır. Ama bir filmin aile dostu olması onu sadece çocukların izleyebileceği anlamına gelmez, çocukların da izleyebileceği anlamına gelir. Öyle ki WALL-E’de verilmek istenen mesajı çocuklardan çok yetişkinler anlayabilir.
c)Yapım Aşamasına Göre WALL-E’nin Türü
WALL-E bir animasyon filmidir. Alt türüyse üç boyutlu animasyondur.
WALL-E bir animasyon olmasına rağmen Charlie Chaplin’den çok esinlenmiştir. Filmin yapım aşamasında (18 ay) Pixar Stüdyoları’nın her yerinde 7/24 Charlie Chaplin filmleri oynatılmıştır. Bunun sebebi Pixar çalışanlarının diyalogsuz hikaye anlatımını çok iyi şekilde anlamaları içindir. Çünkü WALL-E’nin ilk yarısında neredeyse hiç diyalog yoktur.
5) Kültürel Etkileşimler
Filmler her zaman yapıldığı kültürün esintilerini bulundururlar. WALL-E uzak gelecekte geçtiği için günümüz dünyasından çok esintiler barındırmayacağını düşünebilirsiniz. Ama Amerikan yapımı olan WALL-E’de ustaca yapılmış bir gönderme vardır:
Filmde görüyoruz ki neredeyse insanlığın tüm kontrolü “Buy n Large (BnL)” denen kurgusal şirkette. Ve bu şirketin logosu Amerikan bayrağının renklerinden oluşmakta.
