Uyuyan Güzel Balesi: 100 Yıllık Uyku

İlk defa baleye uyarlandığı 1890 yılından bugüne kadar, dünyadaki tüm bale toplulukları tarafından sahnelenmek istenen Uyuyan Güzel Balesi sihirli dünyasıyla izleyen herkesi büyülemeye devam etmektedir. İyinin ve kötünün mücadelesinin tema olarak alındığı peri masalına birlikte yolculuk yapalım.

Uyuyan Güzel Masalı Nasıl Bale Oldu?

Tüm kız çocuklarının büyürken dinlediği masallar arasında olan Uyuyan Güzel, baleye taşınmasıyla hayal dünyamızı süsleyen bir masal olmaktan çıkıp görsel bir şölene dönüşmüştür.

Mariinsky Balesi’nin ünlü Fransız dansçısı ve koreografı Marius Petipa, Çaykovski’den bir bale eseri bestelemesini ister. Çaykovski’nin Kuğu Gölü Balesi’ni bestelemesinin üzerinden on yıl geçmiştir ve çoğu kişi onunla alay etmektedir. Ancak Çaykovski bale eserlerinin müzikte ciddi bir yeri olduğunu göstermeye kararlıdır. Hatta ondan istenen bu bale eserinin Charles Perrault’ın kaleme aldığı “Ormanda Uyuyan Güzel” masalına dayandığını öğrenince çok sevinir. Çünkü eser Kral XIV. Louis dönemine denk gelmektedir ve böylelikle Çaykovski barok müziği yapabilecektir.

Marius Petipa, eserin bestelenme sürecinde Çaykovski’ye epeyce sınır çizmiştir. Ancak bu sınırlar Çaykovski’nin daha da derin bir eser yaratmasına yardımcı olur. Marius Petipa; her parçada kaç sayı olması gerektiğini, ilk perdede bir vals, ikinci perdede bir Mazurka müziği ve üçüncü perdede de Polonez müziği bulunması gerektiği gibi detay bilgiler verir. Çaykovski ondan istenilenler ve hayal gücünün getirdikleriyle Uyuyan Güzel Balesi adlı eserini 1 Eylül 1889’da tamamlar.

Dünya Balesinde İlk Görünümler

Marius Petipa ve Ivan Vsevolozhsky’nin baleye uyarladığı, Çaykovski’nin bestelediği ve yine Marius Petipa’nın koreograflığını yaptığı Uyuyan Güzel Balesi ilk defa 15 Ocak 1890 günü St. Petersburg, Rusya’daki Mariinsky Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir. Eserin Avrupa’da ilk defa sahneye konuluşu ise kısaltılmış versiyonunun 2 Kasım 1921’de Londra’da sahnelenmesiyle olmuştur. Amerika’da ise ilk görünüm 12 Şubat 1937’de Philadelphia’da yaşanmıştır. En nihayetinde eser, 1963 yılında Ninette de Valois’in koreografisiyle Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde sahnelenerek Türk balesinin repertuvarına eklenmiştir. Günümüzde teknolojinin yaygınlaşmasıyla eserin Berlin Opera ve Balesi, Mariinsky Tiyatrosu tarafından sahnelenen tam hâli ve Kraliyet Opera Evi (Royal Opera House, İngiltere)’nin sahnesinden kesitler YouTube’dan izlenebilmektedir. Her ülkede veya bale topluluğunda farklı uyarlamalar görülebilmektedir.

Uyuyan Güzel Balesi

“…Aurora, parmağına iğne battıktan sonra huzur içinde 100 yıl boyunca uyuyacak ve 100 yılın sonunda yakışıklı bir prensin öpücüğü ile uyanacaktır.”

(DOB)

1-Giriş

Kral Florestan ve Kraliçe’nin ilk çocuğu Prenses Aurora dünyaya gelir ve onun için bir vaftiz töreni düzenlenir. Bu vaftiz töreninde Leylak Perisi eşliğinde birçok perinin varyasyonunu izleriz. Bu perilerin her biri Aurora’ya birer özellik hediye etmeye gelmiştir.

1.Peri: Fairy of Grace (Zarafet Perisi)

İlk perinin dansı sakin geçer. Avustralya Balesi’ne göre teknik olarak çok fazla zor hareket içermeyen bir varyasyon olmasına rağmen bu dansta Peri süreki pointe üzerinde (“parmak uçları üzerinde”) durmak zorundadır. İşte bu yüzden en zor danslardan biridir. Ayrıca balede izleyiciye her şey ne kadar kolay gözükürse gözüksün, arkasında büyük bir çalışma ve zorluk vardır.

2.Peri: Fairy of Joy (Neşe Perisi)

Neşe Perisi, varyasyonu ve sarı kostümüyle seyirciye olumlu bir enerji yayar. Sadece enerjisiyle değil dinamik hareketleri ve dönüşleriyle de heyecan uyandırır. Varyasyonun müziğinden de hissedildiği gibi huzurlu, keyifli birisi olabilmesi için Peri, Aurora’ya bu özellikleri hediye etmektedir.

3.Peri: Fairy of Generosity (Mutlu Hayat)

Üçüncü Peri, Prenses Aurora’ya mutlu bir hayat hediye etmektedir. Bunun yanında bu mutluluğu etrafındakilerle paylaşabilmesi de özelliklerinden biri olacaktır.

4.Peri: Fairy of Musicality/Canary (Güzel bir ses)

Dördüncü Peri’nin varyasyonu ise hareketli, sıcacık bir danstır. Bu Peri, Aurora’ya güzel bir ses ve müzik yeteneği vermektedir. Çaykovski’nin bestesindeki notalar da dansla ahenk içindedir.

5.Peri: Fairy of Temperament/Force (Güç)

Hediyesini verebilen son Peri ise Aurora’ya güçlü bir kız olma özelliğini hediye etmiştir. Bu Peri’nin dansında kullandığı el pozisyonu sadece işaret parmağını güçlüce tutar şekildedir. Balede alışık olunmayan bu hareket de Aurora’ya hediye edilen güç özelliğini temsil etmektedir.

İlk beş peri hediyelerini verdikten sonra sıra Leylak Perisi’ne gelir ve böylelikle Leylak Perisi Varyasyonu’nu izleriz. Bu varyasyon baledeki en ünlü danslardan biri olma özelliğini taşır. Müziğin verdiği his ve Leylak Perisi’nin “développé en tournant” hareketi eserdeki Leylak Perisi imzası olmuştur.

Ancak Leylak Perisi hediyesini veremeden kötü kalpli büyücü Carabosse saraya girer. Aurora’ya bir büyü yaparak orayı terk eder. Yaptığı büyü ise şudur: Aurora on altı yaşına gelince eline bir iğne batacak ve ölecektir. Leylak Perisi’nin büyüyü bozacak gücü yoktur. Ancak büyüyü değiştirir: Aurora’nın eline iğne batınca 100 yıllık bir uykuya dalacak ve yakışıklı bir prensin öpücüğüyle uyanacaktır. Böylelikle giriş kısmı sona erer.

2- 1.Perde

Aurora 16 yıl boyunca sağlık, mutluluk ve huzur içinde büyümüş çok güzel bir prensestir. Perde açıldığında ise onun on altıncı yaş doğum günü kutlamasını görürüz. Prenses Aurora’nın eserdeki ilk görünümü ise Rose(Gül) Adagio dansı ile olur. Eserde yer alan en güzel ve etkileyici bestelerden birini de dinleriz. Burada Aurora, perilerin ona verdiği tüm özellikleri göstererek dans eder. “Attitude” hareketiyle tekniğin sergilendiği bir varyasyondur. Bu dansta Aurora’nın İngiliz, İspanyol, Macar ve İsveç’li dört prens ile dans ettiği görülür. Prenslerin her biri kendi ülkesinden birer gül getirmiştir. Tam bu esnada pelerinli, yüzü görünmeyen bir yabancı Aurora’ya bir hediye verir. Aurora bu hediyeyi incelerken eline bir iğne batar ve yüz yıllık uykusuna dalar. Aurora’ya hediyeyi veren kişi yüzünü açar ve onun Carabosse olduğunu görürüz. Carabosse saraydan kovulur. Bunun ardından Leylak Perisi tüm saray halkını yüz yıl sürecek bir uykuya yatırır.

3- 2.Perde

100 yıl geçmiştir. Prens Désiré/Florimund ve arkadaşları sarayın etrafındaki ormanda bir parti vermektedirler. Ancak prens melankolik bir ruh haline sahiptir. Yalnız kalmak ve masal kitabını okumak istediğini söyleyerek partiyi bitirir. Ardından Prens’in acılarını yansıtan duygu dolu bir varyasyon izleriz. Onun yalnızlığı hareketlerine yansır. Prens Désiré’in eserde yeteneğini ve tekniğini en iyi yansıttığı performans bu varyasyonudur. Dansı bittikten sonra Leylak Perisi’nin geldiğini görürüz. Leylak Perisi, Aurora’nın uyandırılması için Prens Désiré’i seçtiğini ona anlatır. Ancak Prens Désiré bu görevi üstlenmek istemeyince Leylak Perisi, uyuyan Aurora’nın yansımasını ona gösterir. Prens kabul eder. Bu perdede Prens ve Aurora’nın hayalinin ilk “pas de deux” (ikili dans) varyasyonunu izleriz.

Prens, saraya gittiğinde Aurora’nın odasında Carabosse ile mücadele eder ve Leylak Perisi’nin yardımıyla onu yener. Prens’in Aurora’yı öpmesi ile Prenses uyanır ve Prens’e aşık olur. Tüm saray da Aurora’nın uyanışıyla uyanmış ve sevinç içindedir.

4- 3.Perde

Son perde eserin en pozitif ve kutlama dolu kısmıdır. Prenses Aurora ve Prens Désiré’in düğününü konu alan perdede birbirinden güzel varyasyonlar izleriz. “White Cat and Puss in Boots Pas de Deux” (Beyaz Kedi ve Çizmeli Kedi’nin Eşli Dansı) ve “Bluebird and Princess Florine Pas de Deux” (Prenses Florine ve Mavi Kuş Eşli Dansı) eserin son perdesine damgasını vuran iki danstır. Özellikle bu varyasyonlarda yer alan dansçılar, hayvanların bale eserlerinde bir karakter olarak uyarlanması gibi zorlu bir görevi başarmaktadırlar. Sadece oyunculuk yapmakla kalmaz, hızlı ve zor teknik gerektiren hareketleri başarıyla sergilerler. Son perdede göze çarpan bir diğer dans ise “Grand Pas de Deux” (Büyük Eşli Dans) varyasyonudur. Adından da anlaşıldığı gibi eserin en zor ve en etkileyici dansı olan bu varyasyonda Prenses Aurora ve Prens Désiré’in düğün dansını izleriz. Düğünün sonunda ise Leylak Perisi, Aurora ve Prens’e bir büyü yaparak onların ömür boyu mutluluk sahibi olmalarını sağlar.

Leylak Perisi’ne Aurora’yı hayatı boyunca koruduğu için teşekkür ediyor, Uyuyan Güzel Balesi’ni mutlaka izlemenizi öneriyoruz!

Kaynakça

Hurley, Thérèse. “Opening the door to a fairy tale world: Tchaikovsky’s Ballet Music”. The Cambridge Companion to Ballet. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2007.

“Saint Petersburg Bale Tiyatrosu yine İstanbul’da”. Andante. Web. 25.11.2015

“Meet the Fairies”. The Australian Ballet. Web. 13.09.2017

“The Sleeping Beauty-The Story”. The Australian Ballet. Web. 2024

“Uyuyan Güzel”. Devlet Opera ve Balesi. Web.

Öne Çıkarılmış Görsel: “The Sleeping Beauty: Royalist Ballet or Harmonious Ideal?”. New York Times. Web. 23.06.2017