Roman ve şiirin yanında tiyatro da Türk edebiyatında gelişim gösteren türler arasındadır. Geleneksel ve modern Türk tiyatrosu olarak ayırabileceğimiz tiyatronun geleneksel kısmı Karagöz, meddahlık ve orta oyunundan oluşmaktadır. Modern Türk tiyatrosu ise Tanzimat Dönemi’nde başlayarak Cumhuriyet Dönemi’nde daha fazla gelişerek karşımıza çıkmaktadır. İlk başladığı dönemlerde daha çok Doğu – Batı çatışması teması görülürken ilerleyen dönemlerde birçok konu tiyatro eserlerinde can bulmuştur. Bu içeriğimizde Türk edebiyatının önde gelen tiyatro eserlerine yer verdik. Keyifli okumalar!
Şair Evlenmesi
İlk olarak Tercümanı Ahval’de tefrika edilen Şair Evlenmesi Batılı tarzda ilk tiyatro kabul ediliyor. Şinasi’nin kaleme aldığı kitap, dönemin mevcut problemleri etrafında şekilleniyor. Kitabın konusunu Batılı bir temsil olan Şair Müştak Bey ile görücü usulü evlilik yapan Sakine Hanım oluşturuyor. Kitap iki perde şeklinde kaleme alınıyor. İlk olması yönüyle önem taşıyan Şair Evlenmesi, günümüzde İş Bankası Kültür Yayınları tarafından Türk Edebiyatı Klasikleri serisi kapsamında okuyucularla buluşuyor.
Vatan yahut Silistre
Türk edebiyatındaki önemli tiyatro yapıtlarından bir diğeri de Vatan yahut Silistre olarak görülüyor. Sergilenen ilk tiyatro oyunu olan eser, 1872’de Namık Kemal tarafından dört perde şeklinde kaleme alınıyor. İsminden de anlaşılacağı üzere vatanseverlik temasını taşıyan kitap okuyucuyu Kırım Savaşı’na götürüyor. Kitabın ana karakterlerini Kırım Savaşı’nda gönüllü asker olan İslam Bey ile ona aşık olan Zekiye oluşturuyor. Dönemin çalkantılı siyasi yapısı sebebiyle yazarının sürgün edilmesine sebep olan eser de İş Bankası Kültür Yayınları etiketiyle basılmaya devam ediliyor.
Toros Canavarı
Aziz Nesin’in Toros Canavarı isimli kitabı kara mizah türünde değerlendiriliyor. Metin öncelikle öykü olarak kaleme alınıp daha sonra yazarın kendisi tarafından oyuna çevriliyor. Oyun emekli bir memur olan Nuri Sayaner karakteriyle bireyle genel kabul gören düzen çatışmasını, bu çatışmanın getirdiği yalnızlaşmayı konu ediniyor. Aziz Nesin kitabın oluşum sürecini şu cümlelerle ifade ediyor: “Avni Dilligil’in çok üstelemesiyle Toros Canavarı’nı 1962’de oyun olarak yazdım. Şimdi bana bile kolay yazılmış sanısını veriyor. Oysa dosyama bakınca, not çalışmalarım ayrı tutulursa, son biçimini verebilmek için Toros Canavarı’nı bozup değiştirerek sekiz kere baştan yazmış olduğumu görüp kendim de şaştım. Bu oyunda, elimden geldiğince, bilinen klasik tiyatro kurallarına uymaya ve uygulamaya çalıştım.”
Sersem Kocanın Kurnaz Karısı
Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, tiyatro denilince ilk akla gelen isimlerden olan Haldun Taner tarafından kaleme alınıyor. 1969’da yazılan eser üç perdeden oluşuyor. Eserin olay örgüsünü Moliere’nin ünlü bir eserini prova eden Tomas Fasulyeciyan Tiyatro Topluluğu’nun birtakım sıkıntılar sebebiyle Bursa valisi Ahmet Vefik Paşa’ya sığınması oluşturuyor. İşsiz kalma endişesinin getirdiği arayışı aktaran eser ilk kez Haldun Taner ve İpek Çetinkaya’nın kurduğu Bizim Tiyatro’da sergileniyor.
Paydos
Cevat Fehmi Başkut, eseri diğer ülkelerde sergilenen ilk yazarımız olarak tiyatro tarihinde önem teşkil ediyor. Yazarın Paydos isimli eseri üç perdeden oluşuyor. Kitabın ana temasını idealist bir ilkokul öğretmeni olan Murtaza Bey’in mevcut değerlerle yaşadığı çatışma oluşturuyor.
Cengiz Han’ın Bisikleti
1960’lı yıllarda eser veren önemli tiyatro yazarlarından biri de Refik Erduran’dır. Otuzun üzerinde tiyatro oyunu yazarak edebiyatımızda tiyatronun gelişimine katkılarda bulunmuştur. Oyunun olay örgüsü Cumhuriyet’e geçişin ilk yıllarında gerçekleşiyor. Çanakkale Savaşı’na katılmış olan Cengiz toplumun geleneklerine bağlı bir karakter olarak karşımıza çıkıyor. Cengiz’in karısı yurt dışındayken başka kadınlarla evlenmesi üzerinden çokeşlilik eleştiriliyor. Bir diğer taraftan da evlendiği karakterlerin geleneksellikten uzak olmasıyla modernlik ve geleneksellik çatışması/sentezi aktarılıyor.
Kaynakça:
- https://www.tyb.org.tr/aziz-nesinin-toros-canavari-oyununda-yapi-mizah-ve-ironi-37010h.htm
- Temeltaş, G. Bir Uygulama Modeli Olarak Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Tiyatro Araştırmaları Dergisi.
- edebiyatvesanatakademisi.com
