Tarih boyunca sanat, insan yaşamının bir parçası olmuş ve birçok dönemde şifa vermek amacıyla kullanılmıştır. Ruhsal anlamda tedavi için Mısırlılar sanatsal aktivitelerden faydalanmış Yunanlılar ise drama ve müziği kullanmışlardır. 20. yüzyıla gelindiğinde ise sanatın iyileştirici gücü keşfedilmiştir. İngiliz ressam Adrian Hill tüberküloz hastalarıyla yaptığı resimler sırasında hastaların çizdikleri resimlerle travma ve duygularını dışarı vurduklarını gözlemlemiş ve Sanat Terapisi kavramını ortaya koymuştur. Margaret Naumburg, Edith Kraker, Hanna Kwiat Kowska ve Elinor Ulman’ın katkılarıyla kavram daha da olgunlaşmış ve Amerikan Sanat Terapisi Derneği kurulmuştur. Sanat, psikoterapide araç olmaktan ziyade tek başına terapötik bir yöntem olarak kabul edilmektedir.
“Sanat etkinlikleri ile meşgul olurken beynin kinestetik, duyusal, algısal, bilişsel, sembolik bölgeleri aktive olur.”
-Lusebrink
Sanat Terapisi Nedir ve Nasıl Uygulanır?
Sanat terapisi, psikoterapinin bir alt dalıdır. Psikoterapi Yunanca ‘therapeuein’, ‘iyileşmek ya da iyileştirmek’ demektir. Bu sebeple psikoterapi tam anlamıyla ‘ruh iyileştirmesi’ anlamına gelmektedir.
Sanat terapisi, sanatsal faaliyetler yaparak travma oluşturan, zihinsel ve duygusal benlikte bastırılan, bölünen parçaların çözümlenerek kişinin duygu ve düşüncelerini rahatça ifade etmesine yardımcı olur. İmge ve semboller yardımıyla hissedilen acıları yaratıcılıklarını kullanarak eserlere yansıtıldığı ve dışavurumcu bir yaklaşımla rahatlamanın sağlandığı terapötik bir yöntem kullanılır.
Hastanelerde, kliniklerde, sosyal yardım kuruluşlarında, eğitim merkezlerinde ve sanat atölyelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir uzman ve danışan arasında uygun olan sanat ortamında gerekli materyallerle güzellik beklentisi olmadan serbest çağırışımla gerçekleşen duygular ve ifadelerin kullanıldığı bir iletişim olmakla beraber rahatlama ve anlamlandırma sürecidir. Kişi birikmiş negatif yüklerden kendi yeteneği üzerinden arınır. Pasifize olmuş duyusal motor becerilerini de geliştirir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Sanat Terapisi
Sanat terapisinin, travmatik anıları sözleri kullanmadan, görsel doğasına uygun olarak anıları ve duyguları insan zihninde yer alan yaratıcılıkla birleştirdiği ve zihinde düşüncelerle boğuşmadan geleceğe daha fazla güven duyulması gibi kazanımları olduğu bilimsel uygulamalarla kanıtlanmıştır.
Sanatsal ifade bilinçaltında yatan ruhsal yönleri anlamlandırmaya yardımcı olur. Sanatsal etkinlikte amaç travmayı anlamlandırmak, eleştirel iç sesi öz şefkatle olumluya çevirmek ve olumsuzluğu içselleştirmeyi en aza indirmek yer alır. Benliğe yatırım yoluyla kendiliği besleme ve savunmaları olgunlaştırmaktır.
Sanat Terapisi ile Kazanımlar
Sanat terapisi; ifadenin özgürlüğü, travmatik deneyimin ifadesi, sembole dönüştürme, güvenli bir ortam oluşturma, iyileşme ve empati, duygusal regülasyon, hikâye anlatımı gibi hem ruhsal iyileşme hem de kişisel gelişime katkı sağlamaktadır.
“Sanat ne bir oyun, ne bir eğlencedir. O ancak ruhun dışarıya vurarak kendini gösterme ihtiyacıdır.”
-Benite, 1853
Sanat Terapisi Uygulamaları Nasıl Olmalıdır?
Sanat terapisi bireysel olmasının dışında bir takım çalışmasıdır. Sanat terapisti; işbirlikçi, araştırmacı, takım lideri pozisyonunda olabilir. Alanında uzman ve lisansüstü eğitime sahip kişidir. Terapide kullanılacak teknik ve malzemeler uygulanacak kişinin yaşı, yetenekleri, zihinsel ve fiziksel gelişimiyle uyumlu olmalıdır.
Sanat Terapisinde Kullanılan Sanatsal Teknik ve Yöntemler
Sanat terapisinde resim çizmek, günlük tutmak, bilinç akışı yazıları, mandala ve mozaik, fotoğrafçılık, heykeltıraş, tiyatro ve drama, edebiyat çalışmaları, müzik ve ritim çalışmaları, dans ve hareket uygulanan teknik ve sanat çeşitleridir.
“Sanat terapisi, yaratıcı süreç ve psikoterapinin bir kombinasyonu, kendini keşfetmeyi ve anlamayı kolaylaştırmanın bir yoludur.”
-Cata, 2016
Sanat sayesinde iyileşmekle birlikte öz benlikte yeni bir kimlik gelişmekte ve kendini gerçekleştirme yolunda önemli adımlar atılmaktadır. Her müzisyen, ressam, heykeltıraş bir çeşit terapi yapmaktadır.
“Yazmasam delirecektim.” der Sait Faik… “Yazıyorum öyleyse varım.” diyebilir gizli cevherlerini açığa çıkarmak isteyen bir örselenmiş de…
Travması olsun olmasın her birey bir sanata gönül verip üretme kalkanı ardında hayal dünyasında her türlü zorluktan kendini koruyabilir.
________________________________________________________________________
Kaynakça
Sergio De Dios González, Fátima Servián Franco, Sanat Terapisi: Tanımı ve Faydaları, Web
Travma ve Sanat Terapisi, Zeynep G.
Dışavurumcu Sanat Terapisi, Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 20-37, Eda Öz Çelik, 2019. Web
Kapak görseli: Tümata
