Herkesin malumudur ki 1976 yapımı Taxi Driver filmi epik bir başyapıt. Martin Scorsese‘nin bu filmi Vietnam gazisi Travis Bickle‘ın (Robert De Niro) New York’un karanlık sokaklarında taksi şoförü olarak çalışırken zihinsel çöküşünü ve yalnızlığını konu alır.
Travis, topluma yabancılaşmış bir birey olarak, gece vardiyalarında şehrin yozlaşmış, tehlikeli yüzüyle karşılaşır. Zamanla, başkanlık kampanyasında çalışan Betsy’ye (Cybill Shepherd) romantik bir ilgi duyar, ancak beceriksiz yaklaşımları ilişkilerinin başlamadan bitmesine neden olur. Bu reddediliş, Travis’in öfkesini ve hayal kırıklığını artırır. Şehirde çocuk yaşta fuhuşa zorlanan Iris (Jodie Foster) adında bir kızla tanışır ve onu bu hayattan kurtarma takıntısı geliştirir. Travis, kendisini yozlaşmış topluma karşı bir tür “temizlikçi” olarak görmeye başlar ve şiddete yönelir. Silahlanıp kişisel bir adalet anlayışı geliştiren Travis, Iris’i kurtarmak için bir geneleve saldırı düzenler. Kanlı bir çatışmanın ardından Iris’i kurtarır ve kahraman olarak görülmeye başlanır.
Şimdi de Travis’in kahramanlık ve anti-kahramanlık arasındaki çizgide nasıl dans ettiğine bakalım. Bir kahraman, genellikle ahlaki açıdan üstün, erdemli, cesur ve toplumun iyiliği için hareket eden bir karakterdir. Kahraman, hikâyenin temel çatışmasını çözmek için fedakârlık yapan, genellikle doğruluğun ve adaletin savunucusu olarak tasvir edilir. Geleneksel kahraman, idealize edilmiş bir figürdür ve izleyicinin veya okuyucunun ona hayranlık duymasını sağlar. Özellikleri nelerdir diye bakacak olursak: Cesaret, Ahlaki doğruluk, Özveri, Toplumun refahını ön planda tutma.
Anti-kahraman ise geleneksel kahramanlık özelliklerinden yoksun bir figürdür. Anti-kahraman, kusurları, ahlaki çelişkileri ve bazen tamamen egoist motivasyonlarıyla dikkat çeker. Doğru bir amaç için yanlış yöntemler kullanabilir ya da kişisel tatmin peşinde koşarken topluma zarar verebilir. Ancak bu kusurlarına rağmen, genellikle izleyicinin empatisini kazanır veya anlaşılır bir karakter olarak sunulur. Anti-kahramanın özellikleri ise: Kusurlu bir ahlak anlayışı, Bireysel çıkar veya tatmin peşinde koşma, Çoğu zaman şiddete veya yasa dışı yollara başvurma, Toplumla uyumsuzluk.
Dikkat Yazının devamı spoiler içerebilir!
Travis Bickle’ın Taxi Driver filmindeki karakteri, yukarıdaki tanımları göz önünde bulundurduğumuzda açıkça bir anti-kahraman kategorisine girer. Bunu şu şekilde inceleyebiliriz:
1. Ahlaki Çatışma
Travis’in ahlaki anlayışı, kahramanlarınki kadar net değildir. Şehirde gördüğü yozlaşma ve ahlaki çöküş, onda bir temizlik saplantısı yaratır. Ancak bu temizliği gerçekleştirmek için seçtiği yol, şiddet ve kaosa dayalıdır. Geleneksel bir kahraman, toplumun iyiliği için adil yöntemlere başvururken, Travis adalet arayışını tamamen kişisel bir öfkeye dönüştürür.
Örneğin Iris’i kurtarmak istemesi, ilk bakışta kahramanca bir hareket gibi görünebilir. Ancak, bu kurtarma girişimi aslında onun zihinsel dengesizliğinden ve kişisel çatışmalarından kaynaklanır. Kahramanlık amacı değil, kendi içindeki öfkeyi ve boşluğu doldurma arayışıdır.
2. Toplumla Uyumsuzluk ve Yabancılaşma
Travis, toplumla tamamen uyumsuz bir bireydir. Taksicilik yaparak sürekli insanların hayatlarını gözlemler, ancak bu gözlemler ona ne bir bağ ne de anlayış kazandırır. Daha da izole olur. Bu yalnızlık ve yabancılaşma, onun ahlaki pusulasını iyice saptırır.
Bir kahraman, genellikle toplumu birleştiren veya ona liderlik eden bir figürdür. Travis ise toplumdan uzaklaşmış, bireysel krizler yaşayan ve bu nedenle yanlış kararlar alan bir karakterdir.
3. Şiddet ve Saplantı
Travis, yozlaşmayı ortadan kaldırma arayışında giderek daha şiddet yanlısı bir figüre dönüşür. Silahlanması, plan yapması ve intikam saplantısı, onun karanlık yönünü açıkça ortaya koyar. Bu, geleneksel bir kahramanın erdemlerinden tamamen uzaktır.
Örneğin Başkan adayı Charles Palantine’i öldürme planı, Travis’in zihnindeki yozlaşmayı nasıl anladığını gösterir. Palantine, yozlaşmayı temsil ediyor olabilir, ancak Travis’in bu durumu çözme yöntemi, onu bir kahraman değil, anti-kahraman yapar.
4. Kahramanlık ve Yozlaşma Arasındaki İnce Çizgi
Filmin sonunda Travis, Iris’i kurtarır ve medyada kahraman ilan edilir. Ancak bu “kahramanlık” aslında rastlantısal bir şekilde gerçekleşmiştir. Travis’in motivasyonları kişiseldir, toplumsal iyilik için değildir.
Toplum, Travis’in şiddetini kahramanlık olarak algılarken, aslında bu, Travis’in içsel çöküşünün bir yansımasıdır. Kahraman ilan edilmesi hem karakter hem de toplum için ironik bir durum yaratır.
Travis Neden Bir Anti-Kahramandır?
Travis Bickle, bir kahramanın sahip olduğu net doğruluk, cesaret ve toplum odaklı düşünceden yoksundur. Bunun yerine, bireysel öfke, ahlaki bulanıklık ve kişisel tatmin arayışı ile hareket eden bir figürdür. Ancak, tüm kusurlarına rağmen izleyici, onun yalnızlığına, toplumdan kopukluğuna ve aradığı anlam duygusuna empatiyle yaklaşabilir.
Travis Bickle’ın anti-kahramanlığı, yalnızca bireysel bir hikâye değil, aynı zamanda toplumsal yozlaşmaya ve bireyin bu karmaşada kayboluşuna dair bir eleştiridir. Bu yüzden Travis, geleneksel kahramanlık ideallerini yıkarken, aynı zamanda izleyiciyi ahlaki açıdan rahatsız eden ama düşündüren bir figür olarak öne çıkar.
Sizce Travis’in bu “kahraman” ilan edilmesi toplumsal ikiyüzlülüğün bir yansıması mı? Eğer evet diyorsan kesinlikle doğru bir noktaya değiniyorsun. Ancak gel, Travis Bickle’ın kahraman ilan edilmesinin neden aslında bir kurtarıcı figürü olarak algılanabileceğini beraber inceleyelim.
Filmde Travis, Iris’i seks işçiliği yaptığı ortamdan kurtararak ona yeni bir hayat sunuyor. Bu, filmin sonunda medyada kahramanlık olarak yansıtılıyor. Ancak burada kritik olan, Travis’in bu eylemi gerçekleştirmek için hayatını ortaya koymuş olmasıdır. Bir kurtarıcı, sadece sonuçlarına değil, niyetlerine bakılarak da değerlendirilebilir. Travis’in yalnızlığı ve içsel çatışmaları, Iris’i kurtarmayı onun için bir anlam arayışına dönüştürür. Ancak Iris’in gerçekten kurtarılması bir gerçektir ve Travis bunu başarmıştır. Sonuç itibarıyla, Iris’in hayatı değişmiştir. Bu, toplumsal yozlaşmaya karşı küçük bir zaferdir ve Travis’in eylemi bu açıdan anlamlıdır.
Travis Bickle Kurtarıcı mı?
Toplum, eylemlerin niyetlerinden ziyade sonuçlarına odaklanır. Travis’in şiddeti, yozlaşmayı hedef almış ve nihayetinde bir genç kızı “kurtarmış” olarak algılanmıştır. Toplum için Iris’in kurtarılmış olması, Travis’in niyetlerini gölgede bırakır. İnsanlar, bir kurtarıcı aramaya yatkındır ve karmaşık motivasyonları derinlemesine irdelemek yerine, sonuçlara göre birini yüceltirler. Bu durumda, Travis’in eylemleri gerçekten bir kahramanlık olarak algılanabilir, çünkü toplum Iris gibi bireyleri kurtarmakta başarısız olmuştur. Travis ise bu boşluğu doldurur.
Travis’in yozlaşmış bir sistemde bireysel bir hareketle adalet arayışı, aslında sistemin hatalarını ifşa eder. Toplum, yozlaşmayı düzeltmek için harekete geçmemiştir, ancak Travis bunu yapmıştır. Travis’in yöntemleri kusurlu olsa da Iris’in kurtuluşu, toplumun Travis’i bir kahraman olarak kabul etmesini haklı çıkarabilir. Travis, yozlaşmaya karşı bireysel bir direniştir. Eğer bir sistem Iris gibi insanları koruyamıyorsa, bireysel kahramanlıkların toplum tarafından yüceltilmesi kaçınılmazdır.
Travis’in karmaşık karakteri, kurtarıcı rolünün yalnızca erdemle değil, şiddet ve öfke ile de şekillenebileceğini gösterir. Travis, ideal bir kurtarıcı olmayabilir ancak Iris’in hayatını değiştirmiştir. Bu, bir tür kurtarıcı figür olarak algılanmasını meşru kılar. Travis’in karmaşık doğası, onun bir kahraman olmadığını gösterebilir. Ancak karmaşıklık kurtarıcılığı dışlamaz. Örneğin, savaşlarda bile askerler, kişisel olarak kusurlu olsalar da kahraman olarak görülür. Travis de benzer bir şekilde eylemleriyle bu rolü üstlenmiştir.
Travis’in toplumsal ikiyüzlülüğün bir yansıması olduğu fikri kesinlikle geçerli bir argümandır. Ancak, eylemlerine sonuç odaklı bir bakış açısıyla yaklaşırsak, Travis’in bir kurtarıcı olarak algılanması da mantıklı hale gelir. Unutmayalım ki, toplumlar kahramanlık kavramını genellikle basit sonuçlar üzerinden değerlendirir. Travis de, Iris’i kurtardığı için bu çerçevede bir kurtarıcıdır. Kahramanlık, idealize edilmiş bir konsepttir. Travis ise kusurları olan bir bireydir. Ancak kurtarıcılık, tamamen sonuç odaklı bir kavramdır ve Travis’in Iris’i kurtarması, onu kurtarıcı statüsüne taşır. Bu, onun bir kahraman olduğu anlamına gelmez, ancak kurtarıcılık rolünü oynadığı gerçeğini değiştirmez.
Filmin fragmanına buradan ulaşabilirsiniz:
Kaynakça
Dağtekin, Ayşegül. “Tüketim Toplumu-Narsisizm İlişkisine Sosyolojik Bir Bakış”, (2022). Web.
Canatan, Kadir. “İletişim Kuramları Açısından Medyatik Aklın Yapısı ve İşleyişi”, (2015). Web.
Eğribel, Ertan, Yıldırım, Yüksel. “Toplumsal Değişmenin Belirsizliği ve Anti-Kahraman İdeolojisi İlişkisi Üzerine”, (2022). Web.
Kapak Görseli: www.wallpaperflare.com
