Yaratıcılık gerektiren herhangi bir işe başlamak için masaya oturduğumuzda gelmesini beklediğimiz birileri vardır: ilham perileri. Hatta çoğumuz masanın başına geçmek için bile onları bekleyenlerdeniz. Bazılarımız onların varlığına gerçekten inanır, bazılarımız ise o kadar inanmaz ki hiç gelmeyecek olanı güya beklerler ve bir türlü başlayamamalarına bir bahane olarak ilham perilerinin gelmediğini söylerler. Varlıklarına inansak da inanmasak da, onları beklesek de beklemesek de, Antik Yunan mitlerinden bu yana ilham perileri ile ilgili türlü hikayeler anlatılmıştır.
Theogonia adlı eserinde ilham perilerinden bahseden Hesiodos, onların kökenlerini nerede aramamız gerektiğini bizlere şu satırlarla aktarmıştır:
“Olymposlu Musalar, koca kalkanlı Zeus’un kızları
Eleutheros yamaçlarının kraliçesi Mnemosyne
Kronos oğluyla birleşip Pieria’da getirdi onları dünyaya
Belaları unutturmak ve kaygıları dindirmek için.
Dokuz gece buluştu onunla kutsal yatağında
Zengin akıllı Zeus, ölümsüzlerden uzakta
Günler aylar geçip bir yıl tamam olunca
Dokuz kız getirdi dünyaya Mnemosyne.
Dokuz eş yürekli kız bunlar
Ezgiler söylemektir bütün işleri,
Başka hiçbir kaygı yoktur yüreklerinde.” (Hesiodos,2019)
Tanrılar kralı Zeus‘un, Bellek ve Hafıza Tanrıçası Mnemosyne ile dokuz gece birleşmesi sonucunda Olimpos’un eteklerindeki Pieria’da ilham perileri doğmuştur. Bu ilham perileri dokuz kızdır. Dört yılda bir düzenledikleri festivallerle şiirin ve müziğin koruyucusu olan ilham perilerine burada düzenledikleri müzik yarışmasının adı olan “museia” ya da “mousa” kelimesinden gelen “muse” adı verilmiştir ve Türkçe’ye “musa” olarak geçmiştir. Akıl, düşünce, yaratıcılık gücü gibi anlamlara gelen bu kelime, ilham perilerinin yani musaların görevlerini gösterir niteliktedir. Sanatçılar, şairler ve bilim insanlarının rekabet ettikleri bu yarışmalarda ortaya çıkarılan sanat eserleri ilham perilerine adak olarak sunulmuştur. Çünkü onlar insanlığa ilham vermekle birlikte aynı zamanda rehberlik ederek sanatı, kültürü ve bilgiyi şekillendirerek geliştirmiş ve yüzyıllar boyunca aktarılmasını sağlamışlardır.
İlham Perilerinin Doğuşu
Roma dönemine gelindiğinde ise Musaların her birine farklı sanatlar ve bilimler için ilham olma görevleri verilmiştir. Calliope; kahramanlık veya epik şiirin ilham perisi, Clio; tarih ilham perisi, Erato; lirik ve aşk şiirinin ilham perisi, Euterpe; müzik ilham perisi, Melpomene; trajedi ilham perisi, Polymnia; kutsal şiir ve taklit sanatının ilham perisi, Terpsichore; dans ve koro şarkısının ilham perisi, Thalia; komedi ve pastoral şiirin ilham perisi, Urania; astronomi ilham perisidir. Birbirlerinden farklı alanların koruyucusu ve temsilci olan musalar, hep birlikte estetik haz ve yaratıcılık geliştirerek sanatı dünyaya yayarlar.
Thalia: Şenliklerin Çiçek Açan Tanrıçası
Dokuz ilham perisinden biri olan Thalia, komedi ve pastoral şiir tanrıçasıdır. Adı Yunanca “thaleia” kelimesinden türetilmiştir ve “çiçek açan”, “zengin şenlik” gibi anlamlara gelmektedir.
Farklı bir inanışa göre ise Thalia adını Yunanca’da “zaman dilimleri”, “gelişen” anlamına gelen “thallein” kelimesinden almıştır. Çünkü onun şiirlerinde övgülerin gelişimi uzun bir zamana yayılmaktadır.
Thalia tasvirlerinde elinde komik bir maske, çoban asası ve başında sarmaşıklardan örülü bir çelenk sembolleri ile görülür. Bu semboller onun hem komediye hem de pastoral şiire ilham olduğunu ifade etmek için kullanılmaktadır. Maske; tiyatro gösterilerini, çoban asası; doğa ve pastoral şiirle ilişkisini, sarmaşık çelengi ise bolluk, bereket ve kutlamayı temsil etmektedir. Neşeli görünümü onun pozitif enerjisini yansıtmaktadır.
Thalia: Antik Yunan Tiyatrosu’nun İlham Perisi
O hem neşeli ve kaygısız tavrı hem de hiciv yeteneğiyle, insanları güldürürken düşündürme gücüne sahip bir ilham perisidir. Festivallerde seyirciyi eğlendirmek ve toplumsal olaylar hakkında bilgilendirmek amacıyla, ondan ilham alarak “Thalia’nın oyunları” adıyla türlü komediler sahnelenirdi. Bu oyunlar zamanla Antik dönem tiyatrosunu şekillendirmiştir.
Thalia’nın ilhamı sayesinde müzik, şiir, dans ve neşe birleşip tüm şehirde kahkahalar attırmıştır. Thalia, sanatçılara cesaret ve güç vererek sanatı ve sanatçıları yüceltmiştir ve onun sayesinde sanatçılar eğlenceli konuların yanında sosyal ve politik konulara da eserlerinde yer vermişlerdir. Böylelikle komedi tüm halka ulaşır hale gelerek topluma ayna tutan bir nitelik kazanmıştır. Antik Yunan’da komedi, kültürün ve toplumsal hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
Thalia’nın Modern Komedi’ye İlhamı
Antik Yunan tiyatroları bugün aynı şekliyle kalmamıştır fakat bizi hala güldüren birçok farklı şekle bürünmüştür: komedi dizi ve filmleri, stand-up gösterileri, sitcom’lar, festivaller, kutlamalar ve tabii ki tiyatrolar. Sahnede veya ekranda gösterilmesi fark etmeksizin, topluma toplumu gösterirken güldüren bu sanat eserleri var oldukça insanlar bir araya gelerek kahkahaları yükseldikçe Thalia da ilhamıyla bizlere güç vermeye ve aramızda olmaya devam edecektir.
Kaynakça:
Hesiodos. Theogonia-İşler ve Günler. Çev. Azra Erhat. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
Oral, Mustafa. Akdeniz Işıkları. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi. 2020.
Mustan Dönmez, Banu. ve Kılınçer, Zafer. “Müziğin Yunan Mitolojisi ve Batı Kültürü İçindeki Algılanışı” Inonu University Journal of Art and Design 1 (2011): 101-113.
Kapak Fotoğrafı: Pinterest
