Terry Fox, 28 Temmuz 1958’de Kanada’da yer alan Winnipeg, Manitoba eyaletinde dünyaya gelmiştir. 1968 yılında ailesi ile Port Coquitlam’a yerleşen Fox, çevresindeki insanlar tarafından mücadeleci biri olarak tanınan bir spor tutkunuydu.
Fox, lise eğitimi boyunca futbol, rugby, beyzbol ve basketbol ile ilgilenmiştir. Basketbol sevgisi kalbinde geniş bir yer kaplasa da beden eğitimi öğretmeni ona basketbol yerine uzun mesafe koşucusu olmasını tavsiye etmiştir. Bu tavsiye üzerine koşuya yönelen Fox, basketbola da devam etmiştir ve okuldaki basketbol takımının oyun kurucusu olmuştur. Lise son sınıfta ise okulun verdiği Yılın Sporcusu ödülüne layık görülmüştür.
Terry Fox, on sekiz yaşına geldiğinde Simon Fraser Üniversitesi’nde kinesiyoloji okumaya başlamıştır. Okulda altığı eğitimin yanında sporla ilgilenmeye devam etmiş ve okulun basketbol takımına girmek için pes etmeden çalışarak takımın bir üyesi olmuştur.
Kaza ve Kanser Tanısı
12 Kasım 1976’da Port Coquitlam’da eve giderken geçirdiği araba kazası Fox’un hayatında dönüm noktası olmuştur. Kaza ardından sağ dizinde başlayan ağrıyı görmezden gelerek doktora gitmeyi reddetmişti çünkü basketbol hayatının sekteye uğramasını istemiyordu. İlerleyen zamanlarda ağrının artmasıyla hastaneye giden Fox’a, kemik kanseri (osteosarkom) teşhisi konulmuştur.
Sağ bacağının kesilmesi ardından kemoterapi tedavisi alması gereken Terry Fox’un sağ bacağı 9 Mart 1977’de ampute edildi. Birkaç hafta sonra protez bacakla yürümeye başladığında British Columbia Kanser Kontrol Ajansı’nda fizik tedavi ve kemoterapi süreci devam etmekteydi. Bu süreçte tekerli sandalye basketbol takımına dahil olan Terry Fox, 1977 yılında Ulusal Tekerlekli Sandalye Basketbol Şampiyonası‘nda yarışarak iki yıl üst üste Ulusal Şampiyonluk sahibi oldu. 1979-1980 yılları arasındaki sürede ise Kuzey Amerika Tekerlekli Sandalye Basketbol Birliği‘nin yıldız takımına seçildi.
Tedavi süresinde aynı kliniği paylaştığı kanser hastalarının yaşamlarına tanık olan Terry Fox, bu hastaların hikâyelerinden etkilenerek sorumluluk duygusuna kapılmıştır ve kanser tedavisi gören hastalara yardım etmeye karar vermiştir. Aldığı bu karar üzerine kanser araştırmaları için farkındalık ve fon oluşturma amacıyla Kanada’nın dört bir tarafını dolaşmaya başlamıştır.
Terry Fox’un “Umut Maratonu” ve Vefatı
Umut Maratonu adını verdiği koşuya 12 Nisan 1980 tarihinde başlayan Terry Fox, günde 42 kilometre koşarak Atlantik Eyaletleri, Quebec ve Ontario’yu geçmeyi planlamıştır. Ontario’ya ulaştığında ünlü oyuncu, şarkıcı ve politikacılar tarafından desteklenmiş ve takdir görmüştür ancak tarih 1 Eylül’ü gösterdiğinde koşuyu bırakmak zorunda kalmıştır. Ciğerlerine yayılan kanser, Fox’un durumunu daha da kötü hale getirmişti. 143 gün, 5.373 kilometre süren yolculuğunu bir gün tamamlayacağına söz vermiş olsa da bu planını tamamlayamamıştır.
Fox’un mücadelesi tüm Kanada’ya örnek olmuştu; 7 Eylül 1980’de Kanada’nın ulusal televizyon kanalı CTV tarafından Fox ve Kanada Kanser Derneği‘ni desteklemek için ülke çapında teleton (televizyon ve maraton kelimelerini içeren kavram, sivil toplum kuruluşlarının televizyon programı formatında uyguladıkları bir kaynak geliştirme ve bağış toplama modelidir) düzenlenmiştir. 10.5 milyon dolar toplanan bu etkinlik Kanada dışında ülkelerden de büyük destek görmüştür.
1981 yılının yaz aylarına dek dünyanın dört bir yanından Fox’a mektuplar ve bağışlar gelmeye devam etmiştir. 19 Haziran 1981’de Fox, durumunun ağırlaşması sonucu hastaneye yatırılmış ve komaya girmiştir. Tüm müdahalelere rağmen 28 Haziran 1981 tarihinde hayatını kaybetmiştir.
Dönemin başbakanı Pierre Trudeau, “Bir ulusun yaşamında, bir kişinin cesur ruhunun tüm insanları yaşamının kutlanmasında ve ölümünün yasını tutmasında birleştirmesi çok nadir görülür.” cümleleriyle Fox’un ardından duygularını ifade ederek ülkede bayrakların yarıya indirildiğini duyurmuştur. Port Coquitlam’da düzenlenen cenaze töreni ulusal televizyon kanalında yayınlanmış ve Kanada’daki farklı topluluklar da Terry Fox adına anma törenleri düzenlemiştir.
Terry Fox’un Ardından
Terry Fox’un hayatı 1983 yılında The Terry Fox Story (Terry Fox’un Öyküsü) ve 2005’te Terry adlı filmlerle beyaz perdeye taşındı. Bununla birlikte her yıl Eylül ayında Kanada’da Fox ve Umut Maratonu anısına Terry Fox Run (Terry Fox Koşusu) düzenlenmeye devam etmektedir. Etkinlik aynı zamanda dünyanın farklı ülkelerinde farklı zamanlarda da yapılmakta olup 12-19 Ekim 2008’de Ankara ve İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
Mücadelesi ve duyarlılığı ile Kanada’da sembol bir isim olan Terry Fox, 1 Temmuz 1999’da düzenlenen ulusal bir ankette Kanada’nın en büyük kahramanı seçildi. Nisan 2005’te Kanada Kraliyet Darphanesi tarafından Umut Maratonu‘nun 25. yıldönümüne özel 1 dolar değerinde madeni para çıkarıldı. 2012 yılında, Kanada Tıp Onur Listesi‘ne layık görüldü, ardından da Toronto’da yer alan Şöhret Kaldırımı‘na girdi. 2015’te ise Kanada Tarih Müzesi, Umut Maratonu hakkında bir sergi düzenledi.
Terry Fox’un Anısına Yapılanlar ve Ödülleri
- 19 Eylül 1980: Terry Fox, Port Coquitlam’da düzenlenen özel bir törenle Kanada Nişanı’na layık görüldü.
- 22 Kasım 1980: Amerikan Kanser Derneği tarafından Fox’a Umut Kılıcı adını taşıyan en yüksek onur ödülü takdim edildi.
- 17 Temmuz 1981: Britanya Kolumbiyası, Rocky Dağları’nda 2.639 metrelik bir zirveyi Terry Fox Dağı olarak adlandırdı.
- 28 Kasım 2014: Britanya Kolumbiyası’nda her yıl İşçi Bayramı’ndan sonraki ikinci pazar günü Terry Fox Günü ilan edildi.
- 1 Eylül 2020: Google, Fox anısına bir Google Doodle sunarak Umut Maratonu‘nun 40. yıl dönümünü kutladı.
Kaynakça
- Bir Kaynak Geliştirme Modeli Olarak Teleton. 27 Nisan 2018. Değişim İçin Bağış. https://degisimicinbagis.org/bir-kaynak-gelistirme-modeli-olarak-teleton/. Erişim Tarihi: 25.06.2023
- A Dream As Big As Our Country. The Terry Fox Foundation. https://terryfox.org/terrys-story/. Erişim Tarihi: 25.06.2023
