Terra-Cotta Ordusu, Çin’in ilk imparatoru Qin Shi Huang‘ın mezarında bulunan, imparatoru korumak üzere yapılan asker topluluğudur. Dikkat çeken isim terakota, terrakotta veya daha açıklayıcı ismiyle pişmiş toprak, imparatorun mezarında uzun yıllar boyunca keşfedilmeyi bekleyen ordunun yapıldığı malzemeyi söylüyor bizlere.
Yazının devamında, 1987 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirasları Listesi‘ne dahil edilen Terra-Cotta Ordusu ve beraberinde Qin Shi Huang Mezarı‘nı inceleyeceğiz.
Qin Shi Huang (Çin Şi Huang)
Qui Shi Huang, MÖ 247-210 tarihleri arasında yaşamış, ilk Çin imparatoru, Qin Hanedanlığı‘nın kurucusu ve hepimizin bildiği meşhur Çin Seddi‘ni yaptıran kişidir. Ayrıca bugün Çin‘e Çin dememizin arkasındaki isimdir.
İmparator Qin Shi Huang‘ın hayatına kısaca göz atacak olursak birçok yenilikler getirdiğini görebiliriz. Ülkesini Hunlar ve diğer kavimlere karşı koruyabilmek adına Çin Seddi‘ni inşa ettirmiş, Çin’in ilk merkezi bürokratik devlet düzenini kurmuş, ülke çapında sınıf ayrımı olmaksızın herkes için para birimi, yasalar, ağırlık ve uzunluk birimlerini getirmiş, yazı dilini getirerek halk arasında yaygınlaştırmıştır. İmparator Huang, ülkesine getirdiği yeniliklerin kalıcı olabilmesi için halkına eski gelenekleri unutturmak istemiştir. Bu amaç doğrultusunda tarihe kitapların yakılması olarak da geçen, çok büyük bir sansür olayı yaşanmıştır.
Kitapların yakılması olayı kapsamında imparator Huang, ülkesinde legalizm (politik sistemin temellerini içeren çin felsefesi) felsefesini getirmiş ve Konfüçyüs öğretisini içeren kitapların tamamını ortadan kaldırmıştır. Amaç; fikir özgürlüğünün kısıtlanması, bütün fikir ve politik görüşlerin denetim altına girmesidir.
Bu kadar güçlü, yaşadığı dönemde devrimler gerçekleştiren imparator, ne kadar güçlü ve kudretli gözüküyorsa bir o kadar da ölümden korkmaktaydı. İşte bu yüzden bugün yazımızın temel konusu olan, hakkında belgeseller çekilen Terracotta Ordusu yapıldı ve bu ordu, imparator Qin Shi Huang‘ın mezarını korumak üzere görevlendirildi.
Terracotta Ordusu (Toprak Askerler)
Terra-Cotta Askerleri, 20. yy.nin en büyük arkeolojik keşiflerinden birisi olarak nitelendirilmektedir. İlk olarak, Dünya Kültür Mirasları Listesi’nde kendisine yer bulan yapının keşfedilme sürecine değinelim.
İlk olarak Terracotta Ordusu’nun 1920’li yıllarda bulunduğu, askerleri keşfeden kişinin korkması üzerine kazdığı yeri kapattığı bilinmektedir. Asıl keşif ise gecikmeli de olsa yaklaşık elli yıl sonra, 1974 yılında gerçekleşmiştir.
1974 yılının Mart ayında, Çin’in Shanxi eyaletinin Xi’an kentinde yer alan Lishan bölgesinde bir çiftçinin kuyu açma girişimleri sırasında keşfedildi Toprak Askerler. Bahçesini sulamak niyetiyle açmaya başladığı kuyu için toprağa vurduğu küreği heykellerden birine çarptığında çiftçi, ilk başta bir tapınak bulduğunu sanmış. Bahçesinde karşılaştığı beklenmedik heykel parçaları sonrası çiftçi, yetkililere haber vermiş ve kısa bir süre içerisinde yetkililer ve arkeoloji ekipleri çiftçinin bahçesine çoktan yerleşmişti bile. Çiftçi, tapınak bulduğunu zannetse de aslında 20. yy.nin en büyük arkeolojik keşiflerinden birisine ön ayak olmuştu.
Gerçek insan boyutuna (183-195 cm arasında) uygun forma sahip heykellerin her biri, farklı bir yüze sahip olmasıyla daha da ilgi çekiyor. Heykeller, yapıldıkları dönemde kırmızı, pembe, sarı ve mavi gibi farklı farklı birçok renge boyanmış olsa da günümüzde renkler solduğu için bu detay belirgin olarak gözükmemektedir. Birden fazla renklerin bulunması, savaşçıların oldukça gösterişli kıyafetler giydiğine işaret etmektedir. Binlerce yıl öncesine ait heykellerin, bu kadar iyi korunarak günümüze ulaşmış olması bile arkeoloji dünyası için oldukça önemli bir gelişme.
Kazı alanında şu ana kadar toplamda 8.000 civarında asker, 520 at ile birlikte 130 savaş arabası ve 150 süvari atı ortaya çıkarılmıştır. Çok daha fazlasının var olduğuna inanılıyor.
İmparator, hayattayken gerçekleştirdiği başarılarını temsil etmesi için, dünyanın en büyük anıt mezarının yapılmasını emreder. Alan o kadar büyüktür ki, kazı çalışmaları sırasında koruma altına alan alan, 50 kilometrekareye ulaşmıştır. Tüm bu alanın merkezinde ise imparatorun kendisi için yapılmasını emrettiği bir mozole vardır.
Terra-Cotta Ordusu‘nun bir diğer yapılma nedeni de imparator Qin Shi Huang’ın ölümsüzlük peşinde olması ile ilişkilendirilebilir. Çünkü imparator, yaşamı boyunca birçok insanı öldürmüştür ve inanışa göre, aldığı canların hepsi intikam için öbür dünyada peşinde olacaktır. Bu inanış doğrultusunda ordunun amacı, imparatoru ölümden sonra bile canları pahasına korumaktır.
Sonsuza kadar yaşamak uğruna çeşitli yöntemler deneyen imparator, bu yolda ölümsüz olmak için içtiği sinabar (civa-sülfür) sonucu henüz 39 yaşında ölmüştür. Genç yaşta ölmesine rağmen Terracotta Ordusu adını verdiği yeraltı ordusu tamamlanmıştı. İmparatorluğunun sonsuza kadar sürmeyeceğini bilen Huang, öldükten sonra, yarım kalan işlerini öteki dünyada devam ettirmek istiyordu. Askerler kazılar sonucu gün yüzüne çıkarılsa da imparatorun mezarı henüz açılmadığı için tüm gizemini korumaya devam etmektedir.
Böyle ilgi çeken bir yapının çeşitli efsanelere konu olmaması, imkansız desek yeridir. Efsaneye göre Terracotta Ordu‘larında askerlerin boyları, rütbelerine göre değişiklik göstermektedir. Örnek verecek olursak; askerler arasında en uzun boy, generallere aittir.
İmparatorun mezarı, içerisinde bulunduğu düşünülen değerli eşyalara zarar gelmemesi için henüz açılmamıştır. Adeta Pandora’nın kutusu misali gizemini koruyan mezarın hazırlığı sürecinde rivayete göre, 700.000 civarında işçi çalıştırılmış.
Terakota (Pişmiş Toprak)
Sırada, Terracotta Ordusu‘na adını veren maddeden bahsedelim. Kökeni Latince olan kelime, diğer dillere İtalyancadan geçmiştir. İtalyaca terra cotta, pişmiş toprak anlamına gelir.
Terakota veya pişmiş toprak, kahverengi-kızıl karışımı bir renge sahip, pişmiş kil bazında seramiktir. Saksılardan tutun da su borusu yapımına kadar çok çeşitli kullanım alanlarına sahip olan terakota, en çok Terracotta Ordusu ile bilinmektedir. Günümüzde terakotaya süs eşyalarının kullanımında rastlayabiliriz.
Ordunun imparatoru savunurken kullanabilmesi için gelişmiş mekanizmalara sahip yaylı aletler yapılmıştır. Yayların yapımında ağırlıklı olarak kalay ve bakır kullanılmıştır. Yayı uç ve tank da denilen, bambu sapın içine yerleştirilen boyun kısmı olarak iki kısımda inceleyelim. Yapım aşamasında yayın boyun kısmında %3 oranında kalay, %1 kurşun ve kalan kısmı bakır olacak şekilde bir karışım hazırlanırken; uç kısmında kalay oranı %20’ye kadar çıkarılmaktadır. Aradaki bu fark, yayın boyun kısmının esnek; uç kısmının ise sert olmasını sağlamıştır. Bu keskinlik, okun delip geçtiği vücudun hayatta kalmasının neredeyse imkansıza yakın olduğu anlamına gelir.
Eski Çinliler, baklava dilimlerini andıran katlı zırhlar kullanmışlardır. Bu zırhın altında yumuşak (muhtemelen keçe) bir nesne, ardında da insan bedeni bulunurdu. Tarih araştırmacılarının gerçekleştirdiği bir deneyde, o zamanın ağırlığına birebir denilebilecek yakınlıkta yaylı mekanizma kullanılarak atış yapılıyor ve deney sonrasında okun, zırhı geçerek vücudu delip geçtiği görülüyor. Bu durum, yayın uç kısmındaki kalay oranını artırmanın önemini somut bir şekilde bizlere gösteriyor.
Antik Yunanlıların Etkisi Var Mı?
Tarihçilerin yaptığı araştırmalar, bu sorunun cevabına ‘evet’ der nitelikte. İlk imparator dönemine uzanan Avrupalı DNA’sı bulunması, bu iddiaları destekliyor. İddia, Büyük İskender‘in Hindistan‘a ziyaretini takip eden yıllarda Çinlilerin Antik Yunanlı heykeltraşlarından etkilenebileceği yönündedir. Hatta daha da ileri giderek kimi tarihçiler Terracotta Ordusu‘nun yapımı sırasında bölgede Antik Yunanlı heykeltraşlarının, yerli halkı eğitmek amacıyla orada olabileceğini söylemektedirler. Antik Yunan ve Çin arasında binlerce kilometre mesafe olsa da görünüşe göre kültürel açıdan etkilemeyi başarmışlar.
Yazımızın sonuna doğru gelmişken, Terracotta Ordusu‘nu ilgiyle okuyanlara, yazımızda yer alan ve çok daha fazlasının anlatıldığı, Terakota Savaşçılarının Yeni Sırları adlı belgeseli önermek istiyoruz. Bu belgeselde Terracotta Ordusu‘nun yapılışına kadar birçok ince detayı öğrenebilirsiniz.
Kaynakça:
Öne çıkan görsel: bilgifirini.com
Oggito, “Çin İmparatorunun Ölümsüzlük Arayışı ve Kilden Askerler”. Erişim: 07.11.2022. Web
Sırt Çantalı Hikayeler, “Terracotta Ordusu Toprak Askerler Çin”. Erişim: 08.11.2022. Web
Arkeofili, “Ünlü Terakota Askerleri Muhtemelen Antik Yunanlar Tarafından Tasarlandı”. Erişim: 08.11.2022. Web
TRT Belgesel, “Terakota Savaşçılarının Yeni Sırları”.
