Kökeni Latince’den gelen tasarım, nesnel gerçeklikle bağlantısı bulunmayan bir kavramdır esasında. Tasarım yaparken işin en önemli kısmı tasarım ilkeleri dediğimiz kavramları doğru ve dengeli bir şekilde kullanabilmeyi öğrenmektir. Çünkü yapılacak tasarımın önemi ve belki de ilgi çekici olabilmesi, temel tasarım ilkelerine bağlıdır. Temel tasarım ilkeleri, bir yüzeyde oluşturulan fikirlerin estetik açıdan kuşkusuz olarak bir bütün olarak kalmasını sağlamak için ortaya çıkmıştır.
Kusursuz bir tasarım oluşturabilmek için tasarım ilkeleri, tasarımı yapan kişinin özgünlüğü ve yaratıcılığı ile birleştirilip doğrudan uygulanmalıdır. bu ilkeler, tasarımın bir bütün olmasını sağlayan unsurlardır. Temel tasarım ilkeleri “denge, birlik, hiyerarşi, oran-orantı, uygunluk, kontrast” olarak bilinmektedir. Temel tasarım elemanları ve ilkeleri, grafik tasarım, fotoğrafçılık, mimari ve reklamcılık gibi birçok alanda kullanılır.
Tasarım
İngilizce ve Fransızca da ki “design” kelimesinin karşılığı olarak kullanılan tasarım kelimesi, aslen Latince kökenlidir. Kelimenin birçok farklı tanımı bulunur. Bu tanımlamalardan biri şöyledir: “Tasarım, algı ile kavram arasında bir bağlama aracıdır. Önemli özelliklere dikkat çeken tasarımın nesnel gerçeklik ile doğrudan ilişkisi yoktur.” Bir başka tanımlama ise: “Tasarım, yaratıcı sürecin kendisi olup faaliyet için gerekli olan eskiz ve planların hazırlanması sürecindeki çalışmaları kapsamaktadır” denilmektedir. Aynı zamanda tasarım, “bir şeyi zihinde biçimlendirme, kurma, tasavvur etmedir.”
Bilgisayar alanında ise araştırma bürolarında, yeni bir ürünün tasarımı için kullanılabilen bilişim tekniklerinin tümüdür.
Tasarım ilkeleri, özellikle dijital bir çağda yaşadığımızı da düşününce etkili bir iletişimin de temelidir. Firmaların günümüzdeki en önemli etkinlikleri bildiğimiz üzere reklam ve tanıtım faaliyetleri alanında oluyor. Yani tasarım yapmak, iletişim işinin merkezinde yer alıyor. Bu durumda ise tasarım ilkelerini gözeterek etkili bir iletişim ortaya koymanız, yani maksimum başarı ile tanıtım faaliyetlerinizi gerçekleştirmeniz gerekiyor. Öncelikli olarak karşımızaa çıkan ve dikkat etmemiz gereken tasarım ilkelerini ise bütünlük, farklılık, vurgu, denge, zıtlık, ritim ve oran olarak ifade edebiliriz. Bunlardan bazılarına yakından bakarsak nasıl tasarım yapacağımız hakkında önemli püf noktalara ulaşabiliriz.
Tekrar İlkesi
Tasarımda kullanılacak olan bir öğenin aynen ya da yakın değer olarak birden fazla kullanılması, tekrarı meydana getirir. Tekrar ilkesi üç çeşittir: tam tekrar, tekrar, aralıklı tekrar.
Tam tekrar, cisim ya da biçimlerin ölçü, biçim, renk, değer ve dokularının tam anlamı ile aynı olması ve bunların eşit aralıklarla aynı yönde kullanılmasıdır. Birden fazla cismin belirli aralıklarla birbiri ardınca kullanıldığında ise aralıklı tekrar oluşur. Bu ilke tasarımınızı ne kadar zenginleştirmek ya da ne kadar sade bırakmak istediğinize yönelik olarak kullanılabilir.
Uygunluk
İki ya da üç boyutlu cisimler arasında ortak veya yaklaşık benzerliklerin bulunmasına uygunluk denir. Bunların biri ya da birkaçı bir arada olabilir. Uygunluk, cisimlerin fiziksel yapılarında olabileceği gibi onların karakterinde, esinlendikleri anlamda ve hizmet beraberliklerinde de olabilir. Uygunluk ilkesini de dört grupta ele alabiliriz. Fiziksel uygunluk, görünüşteki, dış yapıdaki uygunluktur. Tasarımı oluşturan öğelerin ölçü, biçim, değer, doku, yön ve aralıkları bakımından birbirlerine benzemesi fiziksel uygunluğu oluşturur.
Hizmet uygunluğu, tasarımda aynı amaç için kullanılan formların kendi içlerinde bağlantılı olması anlamına gelir. Biçim yönünden farklı olsalar da aynı amaç için birleştiklerinden uygundur. Biçim uygunluğu söz konusu ise formlar birbirleri ile ilgileri olmasa bile biçim yönünden benzerlik gösterilebilir. Üslup uygunluğu, tasarımda öğeler arasındaki yakınlık ve birlik, parça bütün arasındaki uygunluk ile sağlanır. Burada parçadan bütüne ya da bütünden parçaya da uygunluk sağlanabilir. Örneğin; tasarımda geometrik formların hakimiyeti sağlanmışsa bu forma uymayan tasarımların kullanılması
düzenlemeyi bozar.
Zıtlık
Cisimler arasındaki herhangi bir bakımdan ortak ya da yakın nitelikler olmadığı takdirde bunlar arasında ilgi kurmak zorlaşır. Her biri diğerine yabancı ve farklı kalır. Böylece cisimler arasında bir birlik kurulmayınca uyuşmazlık ve kargaşalık göze çarpar. Sanat açısından değerli görülen her yapıtta kuşkusuz çok iyi çözümlenmiş kontrast bir denge vardır. Bir şeyin değerlendirilmesinde karşıtlıklar daima ön plandadır. Zıtlıkta denge kurulması birçok şeyi çözmeyecektir. Zıtlık; biçim, renk, doku, değer, ölçü, yön, aralık vb. bakımlardan olabilir. Tasarım yaparken de zıtlık ilkesini doğru kullanabilmek, çalışmanın ya da eserin öne çıkmasınabüyük yarar sağlayabilir.
Egemenlik ya da Hiyerarşi
Tasarım yaparken kullanılan bir diğer ilke olan egemenlik (ya da hiyerarşi) bir kompozisyonda kullanılan öğelerden birinin ya da bir grubun diğer öğelere göre baskın olması anlamına gelir. Değer, doku, renk vb. öğelerden de egemenlik sağlanabilir. Tasarımın ilkelerinde veya özelliklerinde dolayısıyla her türlü egemenlikte bir zıtlık bulunur. Böylece bir biçim ya da biçimler grubu diğerine hakim olabilir. Bu ilke de yine tasarımın estetik durması ve öne çıkması açısından önemlidir.
Vurgu
Vurgu, farklı tasarım elemanları arasındaki farklılıkların anlatılmasında kullanılır. Farklılıklar eserin her kısmında olabilir. Tasarımdaki elemanların farklılığının belli bir derecenin üzerinde olması kargaşaya neden olur ve bu durum tasarımınızın estetik gözükmesine engel olur, dolayısıyla nerelerde vurgu yapacağınızı dikkatle belirlemeniz gerekmektedir.
Denge
Denge, formda, renkte, harekette, açık-koyuda kendini gösterir. Bir düzenlemeye giren cisimlerin özellikleri birbirleri ile karşılaştırılınca, bu özellikler birbirleri ile tartılarak bir denge hissedilmek istenir ve aranır. Bir çalışma üzerinde dengesizlik hissediliyorsa, dengesizliği meydana getiren bölümler incelenerek dengenin kurulması sağlanır. Eğer bir düzenlemede dengesizlik göze batmıyorsa denge sağlanmış demektir. Genellikle denge iki çeşittir: Simetrik denge, asimetrik denge. Simetrik denge, düşey veya eğik bir eksen üzerinde öğelerin aynen tekrar etmesinden oluşur. Tasarımda fazla merak uyandırmaz.
Asimetrik denge, tasarımda farklı görsel ağırlıktaki öğelerin çok fazla yerleştirilmesiyle oluşturulur. Tasarımdaki dikkati arttırır.
Birlik
Çeşitli cisimlerin ya da biçimlerin bir araya gelerek dengeli bir bütün oluşmaları ile birlik meydana gelir. Birbirine zıt olan parçalar ile birlik meydana getirirken bir uyuşma ve düzen içinde olmalıdır. Bir tasarımda kullanılan öğeler çok farklı olsa bile doku bakımından benzerlikleri var ise birlik sağlanmıştır. Birliğin olması için dengenin de olması gerekir. Örnek olarak insan vücudunu gösterebiliriz. Damarlar ve organlar çok farklı yapıda olsalar da uyum ve denge içerisindedir.
Bir tasarım yaparken, elbette bu ilkelerin (ya da burada ele almadığımız diğer ilkelerin) hepsine sıkı sıkıya bağlı kalmanız gerekmez. Hatta bazı tasarımcılar bilinçli olarak bazı ilkelere uymayarak ya da onları alt-üst ederek etkileyici tasarımlar yaratırlar. Yalnızca bir tasarıma başlarken bu ilkelerin kullanabilirliği işleri kolaylaştıracak ve yol gösterici olacaktır.
Kaynak
- Tasarım İlkeleri Nelerdir? Tasarımda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar – Basyolla Blog
- Tasarım Nedir? – Dalları İlkeleri Görselleştirilmesi Oluşturulması (arkhesanat.com)
- PowerPoint Sunusu (ankara.edu.tr)
- ?1 – Temel Tasarım İlkeleri | IIENSTITU
