Müziği diğer sanat dallarından ayıran hususları hiç düşündünüz mü? Kendall L. Walton, müziğin diğer sanat dallarına göre “soyut” olduğunu savunuyor. Edebiyat gibi tiyatro gibi müzik de insanın duygularını yansıtan bir aracıdır. Dostoyevski, Suç ve Ceza’sında Raskolnikov’u bize kelimelerle ilmek ilmek işlerken, farklı bir taraftan Bach’ın bestelerinde notaların kalbimizde eridiğini hissetmek kaçınılmazdır.
Peki “müzik tarihini” oluşturan bir soru yöneltilseydi, müziği ve tarihi ayrı kefelere koyup mu değerlendirmek gerekirdi? Yoksa belirli bir süreçte ikisini de aynı patikadan götürebilir miyiz? Gelin bu soruların cevaplarını yazımızda birlikte inceleyelim.
Müziğin gelişim sürecine baktığımızda birçok dönemden geçtiğini görürüz. Orta Çağ müziği ile başlayan bu serüvenin belki de en dikkat çekici dönemi Barok Dönemi‘dir. Barok dönemi, Rönesans ile Klasik Dönem arasında kalan, sanat eserlerinde gösteriş ve ince ayrıntıları vurgulayan bir dönem olarak ortaya çıkmıştır.
Barok Dönemi besteleri, 17. Yüzyıl başlarında ortaya çıkmış ve 18.yüzyılın ortalarına kadar batı klasik müziği içerisinde önemli bir konuma sahip olmuştur. Müzik, barok dönemi ile “kontrast” kavramıyla tanışmıştır. Kontrast yöntemini yakından incelediğimizde, bütün barok bestecilerinin eserlerinde duygularını sığ bir şekilde göstermediklerini, onları coşkuyla ve büyük bir arzuyla yaşamış olduklarını ve bunu anlatmak için de kontrastlıklardan faydalandıklarını gözlemlemiş oluruz.
O halde merceğimizi biraz daha büyüterek ilk barok dönemi bestecisi ile tanışalım:
Johann Sebastian Bach
Johann Sebastian Bach, 1685 Mart ayının 21’inde, Almanya’nın Eisenach şehrinde, bir şehir müzisyeninin son çocuğu olarak dünyaya geldi. Barok döneminin en bilinen Alman bestecisi ve müzisyeni olarak tarih kayıtlarına geçmiştir. Bach soyadı “müzisyenlik” ile o kadar özdeşleşmişti ki elbette Bach ailesinin de Johann Sebastian’dan kesin olarak beklentileri müzisyen olması yönündeydi.
Bach, kullandığı tekniklerle Alman besteciliğinin stillerini de geliştirmiştir. İki veya daha fazla armonik çizginin birbirini tamamladığı ancak bağımsız hareket ettiği bir kompozisyon tekniği olan kontrpuanı (counterpoint) müziğine uyarlamıştır. Ayrıca Bach’ın bestelerinde kutsallık ve dünyeviliği bir arada kantatlarda (cantata; enstrümanla çalınan bir beste olan sonata karşıt olarak, söylenmesi amaçlanan bir müzik bestesi) işlediğini söyleyebiliriz.
1706’ya gelindiğinde Mühlhausen’da Bach, kuzeni Maria Barbara Bach ile evlendi. Bu yılı takip eden iki yılın ardından Mühlhausen’dan ayrılıp Weimar’da orgcu olarak çalışma fırsatı elde etti. 1714’ten itibaren demüzik direktörü olarak bir müzisyen grubu ile çalışmaya başladı. Aynı yıl ilk çocukları Catharina Dorothea doğdu. Weimar’da üç oğlu da doğdu: Wilhelm Friedemann, Carl Philipp Emanuel ve Johann Gottfried Bernhard.
Bach Weimar’da, müzik kariyeri için önemli olabilecek eserlerin çalışmasına, klavye ve orkestra eserleri, başladı. Eserlerinin çoğunda kanon ve füg türlerini kullandı. 18. Yüzyıl boyunca bir orgcu olarak ön plana çıkarken, keman ve klavsende de ustalığıyla konçertolar düzenledi.
Johann Sebastian Bach’ın Eserleri
Kantatları BWV 1-224:
Noel öncesi 1. Pazar (Dominica 1 Adventus Christi / 1. Advent)
Noel öncesi 3. Pazar (Dominica 3 Adventus Christi / 3. Advent)
Noel öncesi 4. Pazar (Dominica 4 Adventus Christi / 4. Advent)
Evlilik kantatları:
Singet dem Herrn ein neues Lied (Efendimize yeni bir şarkı söyleyin)
Jesu meine freude (İsa, sevincim)
Dinsel Şarkı ve Aryalar
Antonio Vivaldi
Antonio Vivaldi; besteci, orkestra şefi, kemancı ve organizatör. Vivaldi, müzik tarihine ve tabii ki Barok dönemine enstrümantal konçerto türünün yaratıcısı olarak girdi. 4 Mart 1678’de Vivaldi, ailesinin sekiz çocuğundan ilki olarak Venedik’te dünyaya geldi. Ciddi bir hastalıkla dünyaya geldiği söylenir dönemin insanları tarafından. Keza bir anekdotta Antonio, St. Maria della Pieta kilisesinden ayrıldıktan sonra bir daha sunağa çıkmayacağını “doğumdan itibaren beni rahatsız eden hastalık yüzünden…” diye belirtmiştir.
Vivaldi, en başından beri beste konusunda diğer bestecilere nazaran daha hızlıydı. Beş gün kadar kısa bir sürede üç perdelik bir opera yaratabilen ve bir konu üzerine birçok çeşitleme besteleyebilen bir besteci olarak tanınmıştır. Ayrıca; 40 opera, oratoryo, 500’den fazla konserin de yazarıdır.
Giovanni Battista (Antonio Vivaldi’nin babası) ona keman çalmayı öğretmiştir ve ilk derslerini babasından almıştır. 1703 yılında Ospedale della Pieta’da (şefkat hastanesi) müzik öğretmeye başladı. 1705 yılına gelindiğinde Giuseppe Sala adında Venedikli yayıncı, Vivaldi’nin üç enstrümanı (iki keman ve bas) için ilk sonat koleksiyonunu yayınlamıştır. 1713 yılında ise bir operadan etkilenerek, 1720-1730 yılları arasında yaklaşık elli opera yazmıştır.
Barok döneminin modasının geçtiği zamana kadar Vivaldi, büyük bir ün içinde yaşamıştır. Yaşadığı dönemin enstrümantal gelişiminde önemli bir yere sahip olan Vivaldi, yaylı çalgılar orkestrasına yeni bir bakış açısı getirmiştir.
Antonio Vivaldi’nin Eserleri
Operaları:
Orlando Finto Pazzo (Venedik, 1714)
Nerone Fatto Cesare (Venedik, 1715)
L’Arsilda Regina di Ponto (1716)
L’incoronazione di Dario (Venedik, 1716)
Tieteberga (1717)
Scanderbeg (Floransa, 1718)
La Verita in Cimento (1720)
Filippo, re di Macedonia (1721)
L’inganno Trionfante in Amore (Venedik, 1725)
Hypermnestra/ Impermestra (Floransa, 1727)
L’Oracolo in Messenia (Venedik, 1738)
Oratoryoları:
Moyses Deus Pharaonis (Venedik, 1714)
Juditha Triumphans Devicta Holofernis Barbarie (Venedik, 1716)
Claudio Monteverdi
Claudio Monteverdi, 9 Mayıs 1567 yılında “Keman Kenti” olarak anılan İtalya’nın Cremona şehrinde dünyaya geldi. Monteverdi’nin çalışmaları, iki türlü zamanla özdeşleştiriliyordu. Bu da Rönesans müziğinin son zamanlarına gelmesi ve Barok dönemine geçişi olarak ifade edilebilir.
Monteverdi, bulunduğu çağda öncellerine göre bir dâhiydi. Günümüze ulaşan iki eserinden sadece “Il ritorno d’Ulisse in patria” ve “l’Incoronazione di Poppea” (Poppea’nin Taç Giymesi) olmuştur.
1599 yılına gelindiğinde kendisi gibi sanatçı Claudio de Catteneis ile evlendi. Bu evliliğinden üç çocuğu oldu. Bazı biyografi yazarları, Monteverdi’nin ölümünden sonra eşinin tek başına hayat sürdüğünü yazmıştır.
Monteverdi’nin sanatı Batı Avrupa müziğinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Onun besteleri ahenkli ve uyum içindeydi. Lakin çoğu eseri günümüze ulaşamamıştır.
Claudio Monteverdi’nin Eserleri
Orfeo
Vespro della Beata Vergine
L’incoronazione di Poppea
Lasciatemi morire
L’Arianna
Il ritorno d’Ulisse in patria
Il combattimento di Tancredi e Clorinda
Beatus vir
Jean-Baptiste Lully
28 Kasım 1632 tarihinde İtalya’nın Floransa şehrinde dünyaya gelen Jean-Baptiste Lully: İtalyan-Fransız besteci, kemancı, gitarist ve dansçıydı. Fransız Barok müziğinin en önemli ismi olarak kayıtlara geçmiştir.
1646 yılına gelindiğinde, Parisli biri tarafından Fransa’ya götürüldüğü ve orada Mlle de Montpensier’in hizmetine girdiği bilinir. 1650’nin ilk yıllarında XIV. Louis saray keman topluluğuna girmiştir ve kısa zamanda kralın dans müziği bestecisi ve yeni kurulan Petit-Violons du Roi’nin de başına geçmiştir. Sonrasında yine saray baleleri için besteler yapmaya devam eden Lully’nin ilk büyük bestesi, Kardinal Jules Mazarin’in sarayında petits viyolonların da beraberliğinde yürüttüğü La Galanterie du temps maskeli balosuydu.
Jean-Baptiste Lully’nin tarzı ilk başlarda oturmasa da sonrasında kendi tarzını herkese kabul ettirmeyi başarmıştır. İtalyanlar tarafından kullanılan “recitativo secco” stilini Fransızca’ya uygulayarak yeni bir tarz elde etmiştir. Lully’nin ayak parmağını yaraladığı ve bu yaranın iltihaplanması sonucu öldüğü birçok kaynakta yazmaktadır. O döneme ait net olarak nasıl yaraladığı bilinmese de dikkat çekmek için baston kullandığı söylenir.
Jean-Baptiste Lully’nin Eserleri
Büyük Motetler:
Tanrı’da sevinin (29 Ağustos 1660)
Kutsanmış Lord (1663 veya 1664)
Ah gözyaşları (1664 (?))
Galya alkışlarla seviniyor (24. März 1668)
Tanrım duy (1687)
Sahne Çalışmaları
Mascarade de la foire Saint-Germain (şarkı sözleri bilinmiyor, 7 Mart 1652, müzik kayıp)
Ballet du temps (toplu çalışma, metin: Benserade 3 Aralık 1654)
Ballet des plaisirs (Louis de Mollier ile işbirliği, metin: Benserade, 4 Şubat 1655)
Le Grand Ballet des bienvenus (ortak çalışma, metin: Benserade, 30 Mayıs 1655, kayıp müzik)
Ballet de Psyché ou la puissance de l’Amour (ortak çalışma, metin: Benserade, 16 Ocak 1656, müzik kayıp)
Le Temple de la paix (Metin: Quinault, 20 Ekim 1685).
Müzikli Trajedileri
Cadmus et Hermione (libretto: Quinault, 15 Nisan 1673 civarında)
Atys (libretto. Quinault, 10 Ocak 1676)
Isis (Quinault’un librettosu, 5 Ocak 1677)
Achille et Polixene (libretto: JG de Campistron, Lu’nun yalnızca uvertür ve 1. perdesi
Enstrümantal Çalışmaları
Silahşörlerin İlk Yürüyüşü (1658)
3 Gavot (1665)
Geçiş (1665)
3 Akım (1665)
3 Bourrées (1665)
Kaynakça
College Music Symposium. “Teaching Seventeenth-Century Concepts of Musical Form and Expression: An Aspect of Baroque Music.”. Web. 23.02.2023
Britannica. “Cantata”. Web. 23.02.2023
Harmonia Mundi France. “Lully, Jean-Baptiste, and Jérôme de la Gorce”. Web. 24.02.2023
Malipiero, G. Francesco, and Berta Gerster-Gardini. “Claudio Monteverdi of Cremona.” The Musical Quarterly 18.3 (1932): 383-396. 23.02.2023
MasterClass. “Counterpoint in Music: How to Play Species Counterpoint.”. Web. 23.02.2023
Sportinsider. “Vivaldi is one of the largest representatives of the Baroque era. Brief biography of Antonio Vivaldi-the great composer of the Baroque era.”. Web. 23.02.2023
Wolff, Christoph. Johann Sebastian Bach: the learned musician. WW Norton & Company, 2001. 20.02.2023
