Dünyadaki öğrenci hareketleri, toplumsal değişimde tarih boyunca önemli bir rol oynamıştır. 20. yüzyılın ikinci yarısında ivme kazanan öğrenci hareketleri, siyasi ve sosyal hayatın değişimini isteyen genç kitlenin bir araya gelmesiyle büyük yankı uyandırmaya başlamıştır. Avrupa’nın siyasi konjonktürünü belirleyen devletlerden, Asya, Afrika ve Amerika kıtasına kadar dünyanın dört bir yanında öğrenci hareketlerine tanıklık edilmiştir.
Öğrenci Hareketleri Neden Ortaya Çıktı?
Öğrenci hareketleri, geniş bir toplumsal değişim sürecinin parçasıdır. Siyasi ve ekonomik zorluklara karşı, geleneksel değerlerin sorgulanması, farklı yaşam stilleri ile yaşanmak istenmesi, sosyal adalet taleplerinin yükselmesi gibi nedenlerle öğrenci hareketlerinin ortaya çıkma sebepleri çeşitlenmiştir. 1960’lardan sonra ortaya çıkan öğrenci hareketleri, aynı zamanda kültürel devrimi de tetiklemiştir. 1968’deki Paris olayları, Fransa’da hem eğitim sistemine hem de hükümetin politikalarına karşı bir isyan olarak başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde Vietnam Savaşı’na karşı çıkan öğrenci hareketleri, aynı zamanda sosyal adalet taleplerini dile getirmiştir.
Günümüzde öğrenci hareketleri, toplumsal değişimlerin ve adalet arayışlarının önemli bir unsuru olmaya devam etmektedir. Sosyal medya ve internetin de devreye girmesiyle beraber öğrenci hareketleri daha hızlı örgütlenmeye ve geniş kitlelere ulaşmaya başlamıştır. İklim değişikliği, ekonomik eşitsizlikler ve insan hakları gibi tüm dünyayı ilgilendiren sorunlar, öğrenci hareketlerinin temel talepleri haline gelmiştir. Günümüzde özellikle iklim değişikliğiyle mücadele konusunda gençlerin öncülüğünde başlatılan hareketler, dünya genelinde büyük ses getirmektedir. Greta Thunberg tarafından başlatılan Fridays for Future hareketi, dünya çapındaki öğrencileri etkilemiş ve büyük iklim grevlerine dönüşmüştür.
Fransa 1968 Mayıs
Fransa’da 1968’de başlayan öğrenci hareketi, modern zamanın en etkili öğrenci hareketlerinden biridir. Bu hareket, Paris’te bulunan Sorbonne Üniversitesi’nde başlamış ve tüm ülkeye yayılmıştır. Gençlerin bir araya gelmesinin ana kaynağında, eğitim sistemindeki reform ihtiyacı, toplumsal eşitsizlik ve hükümetin baskıcı politikalarına karşı protesto vardır. Bu durum, öğrenci hareketlerinin altyapısında sadece eğitim taleplerinin olmadığını, toplumsal ve siyasi değişim arzularının da yattığını gözler önüne sermektedir. Mayıs 1968 protestoları, kısa sürede işçi hareketiyle birleşmiştir. Dönemin hükümetini ciddi şekilde sarsmış ve o dönem Cumhurbaşkanı görevini yapan Charles de Gaulle’ü ülkeden kaçmak zorunda bırakmıştır. Bu hareket, sadece Fransa’da değil, tüm dünyada geniş yankı uyandırmış ve diğer öğrenci hareketlerine ilham kaynağı olmuştur.
Amerika Vietnam Savaşı Karşıtı Hareket
1960’ların sonlarında Vietnam Savaşı’na karşı gelişen öğrenci hareketi, ülkedeki en güçlü öğrenci toplumsal hareketlerinden biridir. Bu hareketin çıkış noktası, savaşın sona erdirilmesi, askerî harcamaların azaltılması ve Amerikan dış politikasının eleştirilmesidir. Bu hareketin önemli noktalarından biri, 4 Mayıs 1970’te Ohio’da bulunan Kent State Üniversitesinde yaşanan ve dört öğrencinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan olaydır. Bu trajik olay, Amerikan toplumunda büyük bir infial yaratmış ve Vietnam Savaşı’na karşı muhalefetin daha da güçlenmesini sağlamıştır.
Meksika Tlatelolco Katliamı
1968’de Meksika’da gerçekleşen öğrenci hareketi, hükümete bir başkaldırı olarak başlamış ve hükümetin kanlı bir şekilde öğrencileri bastırması ve yüzlerce öğrencinin ölmesi nedeniyle trajediyle sonuçlanmıştır. Öğrenciler, demokrasi, sosyal reform ve insan hakları talepleri ile sokaklara dökülmüştür. 2 Ekim 1968’de Tlatelolco Meydanı’nda düzenlenen barışçıl protestolar, hükümet güçleri tarafından orantısız güç ile bastırılmıştır. Tlatelolco Katliamı, Meksika’nın modern tarihinde derin izler bırakmış, ülkedeki toplumsal ve siyasi dinamikleri kökten değiştirmiştir. Tlatelolco Katliamı, öğrenci hareketlerinin ne denli etkili olabileceğini ve aynı zamanda ne kadar büyük bir bedel ödenebileceğini göstermiştir.
Çin Tiananmen Meydanı Protestoları
Çin’deki protestolar, Nisan 1989’da Pekin’deki Tiananmen Meydanı’nda başladı ve büyük ölçüde üniversite öğrencilerinin katılımıyla gerçekleşti. Bu protestolar, öğrencilerin hükümete karşı daha fazla demokrasi, ifade özgürlüğü ve yolsuzluğa son verilmesi talepleriyle başladı. Çin hükümeti, bu hareketi şiddetle bastırdı. 4 Haziran 1989’da ordu, Tiananmen Meydanı’na müdahale ederek yüzlerce protestocuyu katletti. Tiananmen Meydanı Katliamı, böylelikle Çin’de demokrasi mücadelesinin sembolü haline gelmiştir. Bu olay, uluslararası boyutta güçlü bir tepki çekse bile Çin’deki siyasi baskının artmasına engel olamamıştır.
Ortadoğu ve Kuzey Afrika Arap Baharı
21. yüzyılın başlarında Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da başlayan toplumsal hareketler, o bölgedeki birçok ülkenin siyasi rejimini değiştirmiştir. Hareketlerin çıkış noktası, Tunus’taki bir üniversite mezunu gencin kendini yakmasıyla başlamış ve hızla ses getirerek yayılmıştır. Gençler, toplumsal hareketlerin öncüsü olmuştur. Mısır’da 2011 yılında Tahrir Meydanı’nda toplanan gençler, ülkedeki otoriter rejime karşı büyük yankı uyandıran bir direniş başlatmış ve kısa süre içinde Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’in istifa etmesini sağlamışlardır. Mısır ile başlayıp Libya, Suriye, Yemen gibi birçok ülkede de gençler ve öğrenciler diktatörlüğe karşı ayaklanmaya başlamışlardır. Ancak Arap Baharı her ülke için farklı sonuçlar doğurmuştur. Bazı ülkelerde demokratik reformlar gerçekleşirken diğerlerinde iç savaşlar ve siyasi istikrarsızlık ortaya çıkmıştır.
Neticede öğrenci hareketleri, toplumsal değişimin en önemli güçlerinden biri olmuştur. Bu hareketler, sadece öğrenci topluluklarının isteklerini değil, daha geniş bir toplum kesiminde de değişim taleplerini gündeme getirmiştir. Dünyanın dört bir yanında gençlerin adalet, özgürlük ve eşitlik talepleriyle örgütlenerek başlattığı bu hareketler, sadece kendi ülkelerinde değil, dünya genelinde büyük etkiler yaratmıştır. Bu hareketler, gençlerin enerjisi ve idealizmiyle şekillenmiş, toplumsal normların ve siyasi sistemlerin yeniden şekillenmesine katkıda bulunmuştur. Günümüzde de öğrenci hareketleri, küresel sorunlara karşı örgütlenmeye ve toplumsal değişim yaratmaya devam etmektedir. Dijital teknolojilerin etkisiyle daha geniş kitlelere ulaşan günümüz öğrenci hareketleri, gelecekte de toplumsal değişimlerin öncüsü olma potansiyeline sahiptir.
Kaynakça
- Keskin, A. (2019). Öğrenci olaylarına genel bir bakış (1968-1980). Atatürk Dergisi, 8(2), 237-262.
- Tarrow, S. (2011). Power in movement: Social movements and contentious politics. Cambridge University Press.
- Uluslararası Komünist Akım. (tarih yok). Kapitalizm açısından devletçilik ve devlet kapitalizmi [Çevrimiçi kitap]. Uluslararası Komünist Akım. https://tr.internationalism.org/book/export/html/39
- Yılmaz, Y. (2007). 1980 öncesi üniversite gençliği ve sol hareketler. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 39-40, 393-417. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/233452
- Yorulmaz, M. (2005). Türkiye’de öğrenci hareketleri (1923-1980). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 21(63), 917-933. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/215801
