Şeyh Şamil, Ruslara Çeçenlerin gerçek gücünü net bir şekilde gösteren bir lider olmuştu (geniş bilgi için bkz. Tarih Boyunca Çeçen-Rus Savaşları I: Her Şeyin Başlangıcı). Bundan dolayı, Çeçen ve Rus halklarının ilişkisi bir daha asla eskisi gibi olmadı. Yıllardır yürüttükleri stratejinin başarısızlığını net bir şekilde gören Çarlık Rusya’sı artık farklı bir yol izlemeye karar vermişti. Rusların bu kararı almasında Şeyh Şamil’in gösterdiği isyanın gücü en büyük etkendi.
Şeyh Şamil Sonrası Soykırımlar
1800’lü yılların sonunda Çarlık Rusya’sı içinde onlarca halkın yaşadığı büyük bir imparatorluk olmuştu. Ruslar için bu tarz bir durumla başa çıkabilmek oldukça zordu. Bu yüzden, bu tarihlerden sonra sistematik olarak kültürel asimilasyon ve soykırım yolu ile Ruslaştırma (Slavlaştırma) yoluna girdiler.
Oldukça kanlı ve acımasız olan bu süreçte, Rus topraklarının her bir köşesinde özgürlüğünü isteyen halklar soykırımlarla, işkencelerle, katliamlarla boyun eğmeye zorlanıyordu. Rus hükümeti ilk olarak yıllar boyunca bir türlü “eğitemedikleri” Çeçenlere gözlerini diktiler. Tarihte Çerkes Soykırımı olarak da geçen bu olayda Kafkas halkından neredeyse 1 milyona yakın insan öldürülmüştür.
Çar’a itaat etmek ya da Osmanlı Devleti’ne göç teklif edilen Kafkas halkının büyük çoğunluğu kendi topraklarını terk etmiştir. Tüm bu baskı ve katliamların arasında Çeçen direnişçiler ortaya çıkarak karşı koymaya çalışmışlar ancak sonları toplum içinde ibretlik bir olay olması için canlı canlı yakılmak olmuştur.
Sovyetlerin İktidara Gelişi
Sovyetlerin iktidara gelişi hem Rus halkı için hem de Rus coğrafyası yakınında bulunan insanlar için oldukça sancılı bir süreçti. Sovyetlerin başlattığı isyan, siyasi açıdan bölünmüş bir halk, ekonomik zorlukların inanılmaz boyutlara ulaştığı bir dönem ve korkunç acımasız bir süreci de beraberinde getirmişti.
Çeçenler, komşuları ile beraber bu kargaşadan faydalanmak istemişler ve birlikte Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti‘ni kurmuşlardır. Bugün bile coğrafyanın özgürlüğü için mücadele eden aktivistler tarafından 1917 yılında kurulan bu devletin bayrağı sembol olarak kullanılır.
Bu yeni devlet, neredeyse bütün nüfuz sahibi devletler tarafından resmi olarak tanınmıştır. Tapa Çermoyev, devletin ilk başbakanı seçilmiştir. Her ne kadar devletin itici gücü Çeçenler olsa da başkent Dağıstan’a taşınmıştı. Yine de Çeçen bir lider başa gelmişti; bu da bize birleşerek bu devleti kuran İnguşetya, Çeçenistan ve Dağıstan devletleri arasındaki anlaşmayı gösteriyor diyebiliriz.
1921 yılında Ruslar, kendi iç meselelerini öyle ya da böyle bir sonuca kavuşturarak yönetimi Bolşeviklere yani Sovyetlere teslim etmiştir. Sovyet yönetiminin yaptığı ilk işlerden biri de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’ne son vermek olmuştur. Hızlı ve ani bir baskınla ülke işgal edilmiş ve Sovyetlere katılmıştır.
Sovyetler Sonrası Kafkasların Durumu
İşgal sonrası Sovyetler etrafındaki her devlete uyguladığı politikayı uygulamış ve Çeçenistan-İnguşetya birleşimi olan Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur.
Tarihler 1940’lara dayandığında dünyada patlak veren II. Dünya Savaşı, dünyanın tüm halklarını olduğu gibi Kuzey Kafkasya halklarını da acı bir şekilde etkilemiştir. Her ne kadar cesurca savaşmış olsalar da Kafkaslar Nazi Almanya’sı karşısında pek direnç gösterememiştir ve Rus hükümeti onları Nazilerle işbirlikçi olmakla suçlamıştır. Buna karşın bu halklara ceza olarak Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne sürülmüşlerdir. Bu sürgün sırasında Çeçen ve İnguş nüfusunun %60’ından fazlasının öldüğü düşünülmektedir.
Kruşçev’in devletin başına gelişi ve Stalin’in ölümü ile birlikte bu sürgün cezası ortadan kaldırılmıştır ancak Çeçenler ve İnguşlar evlerine dönmek istediklerinde seneler önce mahalleleri olan yerlerde artık Rusların yaşadıklarını görmüşlerdir. Bu da bir çeşit “Ruslaştırma” politikasının ürünüdür ve amaç “asi” olan bu halkın anavatanlarına geri dönmesini mümkün olduğunca engellemektir. Dönenlere ise sosyal hayata karışmaları için artık Rusça bilme zorunluluğu koyulmuştur.
1991 yılında Sovyetler Birliği’nin çözülmesi ile birlikte modern dünyanın son dönemde gördüğü en kanlı savaşlardan bir başlamıştır. Cevher Dudayev önderliğinde başlayan ilk isyan dalgası da böylelikle patlak vermiştir.
Savaşın Başlangıcı
Cevher Dudayev eski bir Sovyet generaliydi. Rusya için Sovyet-Afgan Savaşı‘nda mücadele etmiş ve bu savaşta edindiği başarılar sonucunda birçok madalyaya layık görülmüştür. Ancak askeri kariyerinin sonu iki taraf için de iyi bitmemiştir. 1989’da Baltık ülkelerinde yükselen bağımsızlık hareketlerini bastırmak üzere görevlendirilmiş fakat emre itaatsizlik ederek duruma müdahale etmemiştir. Bu itaatsizlik sonucu Sovyet yönetimi, kendisini Grozni‘ye yani Çeçenistan’ın başkentine sürgüne göndermiştir.
Sovyet Rusya için Afganistan tam anlamıyla bir bataklıktı ve kendilerinin sürüklendiği “çöküşü” hızlandıran bir savaştı. Ruslar, Afganistan’da hiç ama hiç iyi bir sonuç alamadan çekilmek zorunda kalmışlardır.
Dudayev, Sovyetlerin çöküşünün yakın olduğunu biliyordu; doğup büyüdüğü Çeçenistan topraklarını bağımsızlığına kavuşturmak için bundan başka güzel bir zaman yoktu. İmparatorluğun dört bir yanında özgürlük hareketleri çıkacağını tahmin ediyordu ki öyle de olmuştur.
Tam da bu sırada döndüğü ülkesinde kongrelere katılmış ve cumhurbaşkanı seçilmiştir. Yaptığı ilk icraat bağımsız Çeçen İçkerya Cumhuriyeti’ni ilan etmek olmuştur.
Tüm bu olaylar gerçekleşirken, Ruslar çöküşten minimum zararla çıkmak üzere bazı fedakarlıklar yapmak zorunda kalmışlardır. Günümüzde Ukrayna ya da Baltık Ülkeleri olarak bildiğimiz ülkelerin bağımsızlıkları resmî olarak tanındı ancak bu tavizlerin de bir sonu vardı. Çeçenistan ise Rusya’nın vazgeçebileceği bir bölge değildi. Bu sebepten dolayı, neredeyse 1994’ten 2009 yıllarına kadar sürecek bir “topyekün savaş” ortamı tüm ülkeye yayılmış oldu.
Kaynakça
- Histar. “Historia Czeczenii“. Web. Erişim:01.08.2023
- Gisreportsonline. “Chechnya: A litmus test of Russia’s power“. Web. Erişim: 23.07.2023
- Oxford Bibliographies. “Chechnya: History, Society, Conflict“. Web. Erişim: 30.07.2023
- geohistory. “Chechnya: A Difficult Cornerstone in Russian Security“. Web. Erişim: 05.08.2023
- waynakh. “Checnya History”. Web. Erişim: 06.08.2023
- TV5 Monde. “Tchétchénie – Russie, l’histoire d’une guerre interminable”. Web. Erişim: 06.08.2023
- Universalis. “TCHÉTCHÉNIE RÉPUBLIQUE DE”. Web. Erişim: 06.08.2023
