Antik Yunan mitolojisinde göklerin ve gök gürültüsünün tanrısı olarak bilinen Zeus, kutsal Olympos’un hükümdarıdır. Birçok aşk hikâyesi ve mitolojik anlatının baş kahramanı olsa da Zeus, aslında adaletin, düzenin ve otoritenin simgesi olarak bilinir. Doğumundan itibaren kehanetlerle sarılmış kaderi, birçok sanatçıya ilham olmuş ve tablolarla somut hâle getirilmeye çalışılmıştır. Her bir sanatçı, Zeus’un yaşadıklarını kendi perspektifinden yorumlamış ve fırçasıyla hayal gücünü birleştirmiştir.
Satürn Oğlunu Yerken
Zeus’un babası Kronos, çocukları tarafından tahtından indirileceğini öğrenince çıldırır ve tüm çocuklarını diri diri yemeye başlar. Aslında Kronos’un bu kadar çıldırmasının sebebi, kendi babasıyla aynı kaderi yaşamış olmasıdır. Kronos, babası Uranüs’ü tahtından indirerek bu güce ulaşmıştır. Bir gün kendisinin de aynı şeyi yaşayacak olması ve gücünü kaybedecek oluşu, Kronos’u adeta delirtmiştir.
Hestia, Demeter, Hera, Hades ve Poseidon’dan sonra sıra Zeus’a geldiğinde, Kronos’un eşi Rhea artık bu duruma dayanamaz ve kundağın içine bir taş koyar. Hırsı ve öfkesi yüzünden gözü dönmüş olan Kronos bunu fark etmez ve taşı midesine indirir. Bu sırada Rhea, Zeus’u Girit Adası’nda doğurur. Zeus burada, Kronos’tan uzakta büyürken annesi Rhea ona, Kronos’tan nasıl intikam alacağını da öğretir.
Goya’nın 19. yüzyılda çizdiği bu tabloda, Kronos’un öfkesi ve hırsı ön plana çıkmaktadır. Resimde karanlık bir tema hâkimken, Kronos’un tanrısal özelliklerine yer verilmemiştir. Bunun yerine, tabloda öne çıkan unsur durumun vahşetidir.
Titanların Düşüşü
Zeus, annesi Rhea’nın yardımıyla intikam ateşi içinde büyütülür. Büyüdüğünde, Kronos’a bir ilaç içirir ve onun yuttuğu kardeşlerini bu ilaç sayesinde kurtarır. Kardeşlerini de yanına alan Zeus, bundan sonra Kronos’a, yani Titanlara karşı Titanomakhia savaşını başlatır. Bu savaş on yıl sürecek ve Titanlarla Olymposlular arasındaki en çekişmeli savaşlardan biri olacaktır.
Başlangıçta Kronos ve Titanlar, Olymposlulara ve Zeus’a göre daha güçlüydü. Fakat daha sonra Zeus, bilgelik ve kurnazlık tanrıçası Metis’in tavsiyesiyle Tartaros’a iner. Kykloplar ve Hekatonkheirler, Zeus’un yanında yer alır. Kykloplar, tanrıların meşhur silahlarını oluşturur: Zeus için yıldırım, Poseidon için üç dişli mızrak ve Hades için karanlığın miğferi.
Bu silahlarla güç kazanan Zeus, Titanları yener ve onları Tartaros’a hapseder. Zaferiyle birlikte Olympos’un hâkimi ve tanrıların kralı olur. Kardeşleriyle birlikte girdiği bu savaşın sonucunda, dünyayı onlarla paylaşarak yönetmeye başlar.
Giulio Romano‘nun Titanların Düşüşü (1532-34) eseri, bu olaydan esinlenilerek yapılmış ve sanat tarihine adını yazdırmış eserlerden biridir. Eser, Mantova’daki Palazzo del Te’nin “Sala dei Giganti” (Devler Salonu) olarak bilinen odasında yer alır. Bu eserin en önemli özelliklerinden biri, tüm odaya yayılmış ihtişamı ve görkemidir. Ayrıca, kapladığı alan dolayısıyla savaşa dair birçok ayrıntıyı da içinde barındırır.
Eserde tanrılar aydınlık kısımlarda belirirken, Titanlar karanlığa gömülür ve yeryüzüne düşüyor gibi tasvir edilir. Seyirci, beliren kontrast sayesinde Zeus ve diğer tanrıların kozmik otoritesini hissedebiliyor. Zeus ve tanrıların olağanüstü güçleri karşısında Titanlar yenik düşüyor ve Olympos’un hâkimiyeti Zeus’un eline geçiyor.
Zincire Vurulmuş Prometheus
Prometheus, Yunan mitolojisinde insanları yaratması ve onlara ateşi kazandırmasıyla ünlü bir figürdür. İsmi “önceden gelen” anlamına gelir ve bilgeliğiyle tanınır.
Zeus, Olympos’un hakimi olduktan sonra ona karşı kinlenen Prometheus, insanları yaratır ve onlara ateşi hediye eder. Ancak bu durum Zeus’u rahatsız eder, çünkü tanrılara ait olan ateşin insanlara verilmesi onun otoritesine bir tehdit oluşturur. Zeus, Prometheus’un ateşi insanlara vermesini yasaklar. Fakat ateş olmadan insanlar büyük bir zorluk içinde kalır. Prometheus, onların durumuna üzülerek yasağı çiğner ve Hephaistos’un ocağından bir parça ateşi çalarak insanlara armağan eder. Böylece insanoğlu medeniyete kavuşur.
Zeus, yasağının çiğnenmesine öfkelenir ve Prometheus’u Kafkas Dağları’nın zirvesine zincirletir. Ayrıca her gün bir kartal gelip onun karaciğerini yiyecektir. Normalde bu cezanın otuz bin yıl sürmesi planlanmış olsa da Yunan kahramanı Herakles (Herkül), Prometheus’un yardımına koşarak onu kurtaracaktır.
Europe’nın Kaçırılması
Tanrıların kralı Zeus, Europa’ya aşık olur ve onunla birlikte olmayı kafasına koyar. Europa’nın dikkatini çekmek için kendini beyaz bir boğaya dönüştürür ve sürüsüne katılır. Europa, nedimeleriyle deniz kenarında çiçek toplarken sürüdeki beyaz boğayı fark eder ve onun sevimliliğinden etkilenerek yanına yaklaşır. Boğanın sevimli hareketlerinden etkilenen Europa, boğanın sırtına çıkar. Ancak boğa, yani Zeus, hızla koşmaya başlar. Girit Adası’na kadar koşan Zeus, adaya vardığında gerçek kimliğini gösterir ve Europa ile birlikte olur. Bu olaydan sonra Europa, Girit Adası’nın ilk kraliçesi olmuştur. Ayrıca, bugün Boğa Takımyıldızı olarak bilinen yıldızlar, bu olayın anısına gökyüzüne yerleştirilmiştir.
Rembrandt tarafından resmedilen bu eserde, yaşanan hikayenin en çarpıcı noktası öne çıkarılmaktadır. Europa’nın nedimeleri, olayın henüz farkına varmamış, Europa ise tam olarak ne olduğunu anlayamadan anlık bir refleksle arkasına bakmaktadır. Resimde, arka planda yer alan figürler sayesinde seyirci, hikayenin arka planına dair çeşitli çıkarımlar yapabilmektedir. Rembrandt, bu dinamik sahneyi kullandığı karanlık ve aydınlık kontrastı sayesinde ana hikayenin dışında dramatik boyutlarıyla da yansıtmıştır.
Leda ve Kuğu
Leda ve Kuğu, Leonardo da Vinci’nin kayıp eseri olarak bilinmektedir. Leonardo da Vinci, bu miti resmetmiş fakat sonrasında eser kaybolmuştur. Sonraları farklı bir ressam, Francesco Melzi, Leonardo da Vinci’nin bu eserinin kopyasını çizmiş ve tablo günümüze bu şekilde ulaşmıştır.
Leda ve Kuğu, Zeus’un ölümlü bir kadın olan Leda’ya aşkını anlatan Yunan mitolojisinin en önemli hikâyelerinden biridir. Leda, Sparta Kralı Tyndareos’un eşidir. Zeus, Leda’yı baştan çıkarmak için kuğu formuna bürünür ve Leda’yla birlikte olur.
Bazı kaynaklara göre Leda, aynı gün eşiyle de birlikte olur ve iki yumurta doğurur. Bu doğumdan sonra Helen (Troya’nın ünlü Helen’i), Pollux (Polydeukes), Clytemnestra ve Castor dünyaya gelir. Helen ve Pollux ölümsüzler, Clytemnestra ve Castor ise ölümlülerdir. Pollux ve Castor ikizdir ve Castor öldüğünde Pollux derin bir üzüntü duyar. Kardeşiyle ölümsüzlüğünü paylaşmak ister ve böylece İkizler Takımyıldızı oluşmuş olur.
Zeus’un aşkları ve yaşadığı çatışmalar meşhurdur. Sanat dediğimiz şey ise duygusal ve dramatik sahneleri kullanmaya çok yatkındır. Böylece Zeus’un Titanları düşürüşü veya Leda’ya duyduğu aşkı bir tabloda görsel bir hikâye haline gelir.
Kaynakça:
“Satürn Oğlunu Yerken”. Sanata Başla. Web. 30.03.2025
“Kronos”. World History Encyclopedia. Web. 30.03.2025
“Europa’nın Kaçırılışı”. Sanata Başla. Web. 30.03.2025
“Zeus’un Leda ile Birlikteliği”. HØGHHEIM. Web. 31.03.2025
“Prometheus”. Sanata Başla. Web. 01.04.2025
