Söylenti Kültür ve Sanat kategorisinde hazırlanan Söylenti Sanat Dozu serisinde her ay yeni sanatçılara, onların hayatlarına, farklı sanat akımların etkileyici yönlerine ve izleyenleri büyüleyen sanat eserlerine kısa bir yolculuğa çıkıyoruz! Bu yazımızda editörlerimizden Seval Hacoğlu‘nun kaleminden çağdaş sanatta ortaya çıkardığı eserleriyle büyük başarılar elde etmiş görsel sanatçı Faig Ahmed ve Halılarına gelin hep birlikte göz atalım.
Faig Ahmed
Bakü’de yaşayan ve sanatını burada icra eden sanatçı, 2004 yılında Azerbaycan Devlet Güzel Sanatlar Akademisi‘nde heykel bölümü mezunudur. Mezun olduğu ilk günden beri halılar en büyük tutkusu olmuş çalışmalarını geleneksel doğu kilimleri üzerinden gerçekleştirmiştir. Mezuniyetinin üzerinden üç yıl geçmesiyle 2007 yılında büyük bir başarıya adım atmış eserleri Venedik Bienali’nde yer almıştır. Heykel, video ve enstalasyon gibi çeşitli ortamlarda sanatını yaratmaya devam Faig Ahmed’in en bilinen ve göz önünde olan eserleri psychedelic sanatı işlediği halılarıdır.
Faig Ahmed, çocukluğundan kalan tüm anılarda halı ve kilimlerin bir parça oluşturduğunu, zemin ve duvarlarda halıları görmeye çok alışkın olduğundan bahsetmiştir. İçerisinde büyüdüğü küçük dünyasında halıları kendine oyun alanı olarak seçmiştir. Desenleri yollar yapmış, ejderhalar ve bahçeler olarak hayal etmiştir. Halıları bugün dilediği gibi şekillendirmesinin en büyük mimarı da yine çocuk olan Faig’dir. Ailesinin evde olmadığı bir gün oyun oynamaya çok alışkın olduğu halıları kesip farklı desenleri bir araya getirmeye çalışmış fakat ne yazık ki başaramamıştır. O gün halıları odasından kaldırarak oyun alanı elinden alınmış ama hayalleri onu hiç terk etmemiştir. Büyüyüp başarılı bir sanatçı olunca tekrar halılarıyla büyüleyici eserler ortaya çıkartmak için çalışmalara devam etmiştir.
Eriyen Halılar
Geçmişte büyük uğraşlar ve zaman harcanarak yapılan halılara bugün farklı alternatif sonlar üreten Faig Ahmed halılara o kadar farklı bir bakış açısıyla yaklaşıyor ki bu yaklaşımıyla izleyen herkesi şüphesiz büyülüyor. Dini semboller, eski yazılar ve kaligrafi kullanarak eserlerini halıların üzerine işliyor. Görmeye çok alıştığımız halıları bizlere sunduğu farklı formlardaki halılarla karşılaşan birisinin karşısında durup saatlerce izlememesi mümkün değil.
Renklerle oynuyor, desenleri karıştırıyor ince ayrıntılara son derece önem veriyor ve piksel piksel odaklanarak son derece dikkatli bir şekilde halıları incelemek gerekiyor. Faig Ahmed’in tekstile yönelmesi ve bu alanda halıları neden seçtiği kendi söylemlerinden anlamak çok kolay. Belirli sınırlar içerisinde çalışmak zorunda kalması ve bu sınırları olabilecek en iyi düzeye getirmesi için daha nitelikli ve derin bir düşünce aşamasıyla karşılaşıyor ve elinden gelenin en iyisini yapmasıyla ortaya sanatı çıkıyor. Sonuç olarak ise ortaya el dokuması halılarında ortaya çıkardığı çağdaş sanatı bizi karşılıyor.
Sanatının Tekniği
Eskizlerini ilk önce dijital ortamda çizen Ahmed ikinci aşama olarak en ince detayına kadar mühendislik kağıdına aktardığını söylüyor ve ardından halen daha eski teknikleri ve araçları kullanan bir dokumacıya eskizlerini vererek tamamen eski tekniklerle halılarının dokunmasını sağlıyor. Tamamen ipek ya da yün kullanılmasına özen gösteren sanatçı kullanılan boyalarında aynı şekilde doğal boyalar olmasına çok dikkat ediyor ve sanatını “300 yıl önce bir halı nasıl dokunuyorsa aynı o şekilde dokunuyorlar” diyerek nitelendiriyor. Ayrıca Ahmed verdiği bir röportajında eskiz defterlerini sürekli yanında taşıdığını sık sık onlarla vakit geçirdiğini bu defterleri sürekli kaybettiğinden de bahsetmiştir. Bu defterlerde kaybolan eserler Ahmed’in daha çok çalışmasına ve bugün hayranlıkla izlediğimiz şaheser sayılabilecek halıların ortaya çıkmasının en büyük sebepleri olabilir belki de.
Geleneksel ve Modern Dokunuşlar
Azerbaycan’da halılar yalnızca dekoratif ürünler değildir. Köklü bir geçmişe sahiptir ve hem genel bilinen amacında hem de dini değerleri ve kutsal törenleri onurlandırmak adına kullanılırlar. Sembolik anlamları da bulunan halıları çeşitli biçimlerde değerlendiren Ahmed’i bazı sanat eleştirmenleri “geleneksel sanata saldırı ve gelenekselin yıkımı” olarak yorumlamıştır (Baydemir, 2022). Aslına bakarsak sanatçının herhangi bir yıkım gerçekleştirmediği aksine unutulmaya yüz tutabilecek gelenekleri modern bir bakış açısıyla tekrar değerlendirip gözler önüne serdiği de düşünülebilir.
Azerbaycan’ın bağımsızlığına kavuşmasına şahitlik eden bir çocukluk geçiren sanatçı kültürüne bağlılığını sanatıyla ifade ettiği de söylenebilir. Gelenekselden uzaklaşmamak ve temelini değiştirmemek için asıl var olan formları değiştirmeden yenilerini eklemiştir. İşlevselliğini yitirmesine izin vermeden çalışmış, dokusunu ve dokuma tekniğini kaybetmesine izin vermemiştir. Faig Ahmed’e neden Azerbaycan halıları kullanıldığı sorulduğunda ise “halının var olan herkesçe kabul edilen biçiminin hem kendi hem de izleyicinin zihninde akla gelen çağrılara erişmektir” olarak cevaplamıştır.
Halılara Sanatsal Dokunuşlar
Faig Ahmed eserlerini üretirken var olana yeni dokunuşlar ekleyerek ilerlemiştir. Teknolojik araçları ve geleneksel yöntemleri her zaman bir arada kullanmıştır. “Tradition in Pixel” adlı eserinde halının bir tarafını piksellerle diğer tarafının ise geleneksel formunda dokunduğunu görüyoruz. Modern ve gelenekselin bir bütün içinde bulunduğu bu eserde iki ayrı formun birbirlerinden çok ayrı ve bambaşkaymış gibi görünseler de yan yanayken bir bütünü tamamladığını görebiliyoruz. Bu eserle de Ahmed’in gelenekleri yıkmaktan çok modern dokunuşlarla da aynı güzelliği yakalayabildiğini görebiliyoruz.
“Guatama” adını verdiği halısında dijital baskı ile halının ortasının eriyormuş gibi görünmesi sağlanmıştır. Yine de geleneksel tarzından ödün vermemiş her iki köşe geleneksel desenlerle dokunmuştur. Geleneksel ve modernin birbirlerine bu kadar yakıştığı esere farklı yorumlar yapılabilir. İlk bakışta uyandırdığı gelenekselliğin moderniteye baskın durduğu ve modern üslupla işlenen kısmı üzerinde kurduğu baskı ile eritmeye başladığını söyleyebiliriz.
Social Anatomy
Faig Ahmed‘in ses getiren çalışmalarından birisi de Nə var, Odur sergisinde 360 kişinin bir araya gelerek motifler oluşturarak ortaya bir halı çıkardığı “Sosyal Anatomi” adlı eseridir. Çalışmanın içerisinde her yaş ve cinsiyetten bireyler bulunduğu gibi kültürel birçok detaya rastlanmaktadır. Gelinlik giyinmiş kadınlar, cenazelerde ve düğünlerde kullanılan çadırlar ve kültürlerine özgü desenler gibi detaylar bulunmaktadır. Eserde geleneksel desenler insanların aynı ritim ve simetrik şekilde sürekli aynı tempoda hareket etmeleriyle oluşmaktadır.
Halının sınırlarını çizen insanları ve ortaya çıkan eseri daha yakından incelemek isteyenleriniz aşağıda bulunan link üzerinden erişebilirsiniz.
Kaynakça
- Faig Ahmed. 08.06.2015. Web. Erişim Tarihi: 24.08.2024
- Faig Ahmed: Remixing traditions. Sam Pitcher. Web. Erişim Tarihi: 24.08.2024
- Baydemir, Esen. “Azerbaycan’ın Çağdaş Sanatçısı Faig Ahmed’in Sanat Anlayışı ve Eserlerinin Dokuma Sanatındaki Yeri.” Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 9.3 (2022): 726-747.
- Faig Ahmed. Cathryn Drake. artforum.com. Web. Erişim Tarihi: 25.08.2024
- Faig Ahmed. faigahmed.com. Web. Erişim Tarihi: 25.08.2024
