Söylenti Sanat Dozu’nda Bu Ay: Bilim ve Sanatın Kesişimi

Sanatın farklı yüzlerine mercek tutarak, her ay okuru yeni bir keşfe davet eden Sanat Dozu, yalnızca eserleri değil; onları var eden duyguları, dönemleri ve hikâyeleri de gün yüzüne çıkarıyor. Sanat Dozu’nun bu ayki yolculuğunda, kültür-sanat kategorisi editörlerimizden Seval Hacoğlu, bilim ve sanat arasındaki güçlü bağları ele alarak iki alanın birbirini nasıl beslediğini inceliyor.

Sanat ve Bilim Arasındaki İlişki

Sanat ve bilim yüzyıllardır süregelen ve birbirinden ayrılmaz ikili olmuştur. İnsan yaşamının temellerini oluşturan bu ikili, neredeyse her gün her alanda karşımıza çıkar. Farklı yol ve yöntemler izleniyor olsa da sonunda her ikisi de merak ve dünyayı anlamlandırma dürtüsü ile ilerlemektedir. Bilim, bu yolda evrensel ve kanıtlanabilirliği tercih ederken; sanat, hayal gücü ve yaratıcılıkla ilerler.

Bilim insanları ve sanatçılar hayata aynı pencereden bakıyor olabilirler mi? Bazı durumlarda biri diğerine göre daha ön plana çıkabilir. Birçok konuda beraber çalışıyor olsalar da bilim denilince akıllara sanat gelmez, fakat yıllar öncesi tarihte birçok sanatçı aynı zamanda bilim insanı olarak da tanınmıştır. Leonardo da Vinci verilebilecek en iyi örneklerden birisidir. Aynı köke sahip farklı yönlere yayılan dallar olan bilim ve sanatın aralarında, kültürlere ait bir bağ bulunur. Her ikisi de zaman zaman kendini gerçekleştirirken kültürlerden bir çeşit yardım alır. Bilim maddenin oluşumu, sanat ise maddenin sezgisel birikimiyle ilgileniyor olsa da ikisinin orta noktası insan zihninin yarattığı etkilerdir.

Tarihi Kökenler

Bilim ve sanatın birlikteliği yıllardır bir kıyaslama içerisinde olmuştur. Bilimin gerekliliği ve sanat olmazsa bilimin olamayacağı gibi çeşitli yargılar içerisinde kaybolup giden bir konu hâline gelmiştir. İkisini aynı şeymiş gibi düşünemeyeceğimiz gibi birbirlerinden tamamen bağımsız şeyler olduklarını da söylemekte yanlıştır. Ne bilim sanatsız ne de sanat bilim olmadan var olabilir. Sanatçı, sanat yaratımında bilimin getirilerini kullanırken, bilim sanat sayesinde farklı bakış açıları elde eder ve yeni keşiflere yelken açar. Her ikisi de içlerinde barındırdıkları farklı anlayışlarla birbirlerini beslerler.

Sanat kelimesi Yunanca “Tekhne” anlamına karşılık gelir. Bu Yunancada bilim, bir şeyin öğrenilmesine ilişkin uğraşı anlamları karşılar. Sanat kavramının tartışılması ilk defa 19.yüzyılın sonlarına doğru olur. İnsanın kendine özgü yaratım yapmasıdır. Soyut ve somut kavramlar arasında bir bağ kurarak yaratıcılıklarının dışavurumu ile gerçekleşir. Eski çağlarda sanat ve bilgi birbirinden ayrılmamış, Rönesan’a kadar bu düşünce ile devam etmiştir. Da Vinci gibi sanatçıların sanatı evrenle bağlantılı bir bilim olarak görmeleri ve sanat eserlerinde doğayı taklit ederek perspektif yakalamaya çalışmaları yeni tekniklerin gelişip yaratma edinimine odaklanmayı sağlamıştır.

Bilim tarihinin temelinde doğayı anlama ve doğaya egemen olma düşüncesi, sanat ve bilimin ilişkisinde de yer edinmiştir. Sanatı ele alırken doğanın varlığı üzerinden çalışılırken, 19. ve 20.yüzyıllarda artık doğadan salt objeye yönelmiştir.

Bilimden İlham Alan Sanat

Astronomiden biyolojiye anatomiden fiziğe kadar birçok bilim dalı, sanat ve sanat eserlerinin yaratımında sanatçıların ilham kaynağı olmuştur.

Georges Seurat‘ın 1888 yılında Noktacılık akımı ile yaptığı Bir Pazar Öğleden Sonrası tablosu. Renk bilimiyle hazırlanmıştır. Seurat’ın bir sanatçı olarak renk bilimine olan ilgisi birçok sanat tarihçisi tarafından teyit edilmiştir. Bu eserinde Noktacılık akımı ile resimden maksimum seviyede canlılığı nasıl elde edilebileceğini göstermiştir. Renkleri tuval üzerinde pigmentleri karıştırarak değil, izleyicinin gözlerinde optik olarak karışmasını hedeflemiştir.

Jen Stark‘ın bütünün bir parçası olarak tanımladığı Ters Yüz eseri, ilhamını solucan deliklerinden almıştır. Görkemli ve son derece başarılı kağıt heykeller yapan sanatçı aynı zamanda çizim ve animasyonda ustalaşmış bir çağdaş sanatçıdır. Eserlerini oluştururken doğanın mikroskobik yansımalarından solucan deliklerinden ve anatomiden ilham alır.

Doğa bilimci ve illüstratör olan Maria Sibylla Merian, bilimi güzelleştiren kadın olarak bilinmektedir. Böcekler ve doğa üzerine yaptığı gözlemlerini doğrudan belgelemiş ve kendi çizimleriyle ilk illüstrasyon kitabını yayımlamıştır. Çalışmalarıyla entomoloji alanına çok kıymetli katkıları olmuştur.

Sanat ve Bilimin Bağlantı Noktaları

Farklı disiplinler olarak görünen bilim ve sanatın kesiştiği ve birbirlerini etkiledikleri birçok alan bulunmaktadır. Her iki disiplin için de görselleştirme farklı yöntemlerle dahi olsa son derece önemlidir. İkisi için de kavramların anlaşılırlığı için ve ayrıntılarda boğulmadan dünyayı anlamlandırmaya yardımcı olur. İkisi de sınırları zorlar ve gerçekleri yansıtır. Farklı yaklaşımlar sergilense de dünyayı anlamaya çalışırlar. Sanat bunu öznel yorumlarla, bilim ise daha nesnel ve sistematik bir şekilde yapar. İkisi de merak uyandırır ve yorumlamaya açıktır.

Bilim doğrularla nesnelliğe yönelir, sanat ise bu nesnelliği estetik ile ilişkilendirir. Bilimin sanatta olan en büyük etkisini izlenimci sanatçılar tarafından görülmüştür. Newton’un ışık üzerinde yaptığı çalışmalar sanat eserlerinde izlenimcilik akımının doğmasında rol oynamıştır. Bilim ve sanat, yıllarca toplumun sesi olmaya çalışmış, insanlar için hem estetik güzelliğe erişmesini hem de hayatlarını kolaylaştıracak çalışmalar yapılması için çalışmıştır.

Bilim ve sanat, insanın doğayı anlama ve egemen olma çabasına iki farklı pencereden bakıyor. Geçmişten günümüze uzanan ve çok uzun bir yolculuk olan bu ilişki, birbirlerini etkileyerek ilham olma yolunda ilerliyorlar. Bilim ve sanat, insanlığın hem aklını hem de hayal gücünü aynı bir arada parlatmaya devam ediyor.

Kaynakça

11 Fascinating Artists Inspired by Science, Timothy Bogatz, October 26, 2017. web. 12.09.2025

Sanat ve Bilim Arasındaki İlişki Nedir?, Jessica Abbadia, 26.12.2023. web. 12.09.2025

SANAT VE BİLİM İLİŞKİSİ, Işıl Savaşer, 25.10.2023. web. 12.09.2025

Alioğlu, Nazan. “Sanat ve bilim ilişkisi.” Folklor/Edebiyat 16.62 (2010): 217-228.