“Evet, doğruyu söylemek en iyisi. Böylece kimse incinmez.”
Senaristliğini ve yönetmenliğini Mike Leigh‘in yaptığı bir komedi-dram filmi Sırlar ve Yalanlar. Başrollerinde ise Brenda Blethyn, Marianne Jean-Bapiste, Claire Rushbrook ve Harry Potter film serisinden tanınılan başarılı oyuncu Timothy Spall yer alıyor. Leigh‘in yönetmenliğindeki bu film, aile üyelerinin arasındaki sırların ve yalanların, birbirleri arasındaki ilişkileri nasıl etkilediğine ışık tutuyor.
Dikkat! Yazımız spoiler içermektedir.
Leigh’in başyapıtı olan Sırlar ve Yalanlar, diğer filmlerinde de olduğu gibi yavaş bir hızda ilerlerken tasarlanan karakterlerin sıradan hayatlarını dramatik hikayelere bambaşka noktalara sürüklüyor. Marianne Jean-Bapiste’in canlandırdığı Hortens Cumberbatch, kendisini evlat edinen annesinin ölümünden sonra biyolojik annesinin peşine düşmesini konu alıyor film. Bir sosyal hizmet görevlisi tarafından eline aldığı belgelerde annesinin işçi sınıfından bir fabrika çalışanı olduğuyla yüzleşen Hortens, farklılığın sadece öğrendiği Cynthia Purley adındaki yazım yanlışı değil beyaz bir kadın olması da merakları anne kızın buluşmasına çekiyor. Biyolojik annesi Cynthia‘ya dair verileri elde ettikten sonra artık tek yapması gereken ona adım adım yaklaşmak olan Hortens, Cynthia’ya sonunda ulaşır.
Filmin en çarpıcı sahnelerinden biri olan tren istasyonundaki buluşma sahnesi izleyiciye sunuluyor; Hortens, kendisini bekleyen Cynthia’nın önünden tanımadan defalarca geçmesi, annesiyle tanışma heyecanını yansıtırken Cynthia’nın beklentisinde siyah bir kadın olmadığı da görülüyor. Durumu başta imkansız gibi gören Cynthia, birlikte olduğu siyahi adamı hatırlıyor, hatırladıkça adeta utancından iki büklüm bir şekilde gözyaşlarına boğulurken, onu sakinliğini bozmadan ve dikkatlice dinleyen Hortens tüm cevaplarını sessizlikle veriyor. Tüm film boyunca süren Hortens’in bu karakteristik duruşu, aslında yaptığı bu yüzleşmeyi daha yapıcı bir şekilde ele alma isteğinden doğduğunun da bir açıklaması. Yaklaşık 8 dakika süren ve tek çekim olarak gerçekleştirilen bu dramatik sahne sıradan bir kafede kameraya dönük bir şekilde yan yana oturan iki kadının yüzleşmesi belki de filmin başyapıt niteliğini taşımasında en yardımcı olan sahne olarak akıllara kazandırıyor.
Cynthia, babasından kalma bir evde diğer kızı Roxanne ile birlikte yaşamaktadır. Aralarındaki ilişkinin anne-kız ikilisinden daha çok bir arkadaş ikilisi gibi görülse de bu arkadaşlığın birbirlerine zarar veren bir kıvamda olduğu, Roxanne’nin sitemlerinde ve inatçı mizacında gizlenmiştir. Sadece kızıyla değil uzun zamandır birbirleriyle konuşmadıkları kardeşi Maurica ile de arası açıktır Cynthia’nın. Maurica, bir fotoğrafçı dükkanı işleten ve eşi Monica’yı mutlu edecek hayat şartlarına sahip bir adamdır. Çektiği fotoğraflar birbirinden farklı hikayelere sahip olsa da ortak noktaları gülümseyen portrelerdi. Eşi Monica ile olan evlilikleri derin bir acıyı sahiplenirken Maurica’nın işindeki performansına bu durumu yansıtmaması özellikle bir saniye bile olsa insanların olabildiği en iyi halleriyle gözükmesini sağlar.
Roxanne’nin yirmi birinci doğum günü ile filmin başlığındaki sırlar ve yalanların ortaya çıkmasına bir adım daha yaklaşılıyor. Düzenlenen doğum gününe Cynthia, arkadaşı olarak tanıttığı Hortens’i davet ederek aile üyelerinin dikkatini ve merakını çeker. Bütün meraklar Cynthia’nın son zamanlarda hayatını daha aktif bir şekilde yaşamasından yola çıkarak aile üyelerinin gelecek misafirin bir erkek olduğuna yönelse de Hortens’i gören gözleri şaşkınlık kaplıyor. Aile üyeleri çok merak edilen misafiri gördüklerinde Hortens’in ten rengine bakmaksızın misafirperverlikle karşılamaları da Leigh’in, buradaki şaşkınlığı ırk bağlamından uzak tutarak karakter ilişkilerine daha farklı bir boyut kazandırıyor.
Sırlar ve Yalanlar çoğunlukla gücünü Leigh’in karakterlendirmesinden aldığı rahatlıkla söylenebilir. Oyunculukların doğaçlama olarak sergilediği sahnelerin seyirciye gerçekçi olarak yansıması, oyuncuların bürünecekleri karakterlere önceden hazırlık yapmalarıyla gerçekleşmiştir. Brenda Blethyn‘in canlandırdığı Cynthin’in mesleği için bir kutu fabrikasında kaldığı vardiyalarla, Hortens’in mesleği için Marianne Jean-Baptiste‘in bir üniversitede optometri dersine katılması oyuncuların büründükleri karakterleri daha çok içselleştirmelerine neden olarak gerçeğe en yakın ve en iyi şekilde sergileme durumundadırlar.
Film kuruluş-yüzleşme-çözülme olarak bölümlere ayırıldığında, kuruluştaki olaylar sıradan ve eğelenceli bir şekilde anlaşılabilir fakat ilk sahneler daha yakından incelendiğinde özellikle Maurice‘in stüdyosunda geçen sabit çekim sahnesi; dört kişilik bir aile çekimine hazırlık yapan Maurice’in kadraja girerek patriğin kravatını düzeltmesiyle Maurice’in fotoğrafın içinde olmasa da bakış açısının kamera arkasından da etkili olduğu görülür. Bunun gibi her biri farklı bir kompozisyon içeren sekanslar Maurice’in takipçisi olarak aile dinamiğindeki yerini, yönetmen Leigh’in vekili olarak yorumlanmasına da neden olmuştur. Maurice ve çocuk sahibi olamayan on beş yıllık eşi Monica’nın arasındaki sorunlarının altında yatan nedenlerini ise Roxanne’nin doğum günü partisinde öğreniyoruz. Maurice’in tüm ailenin önünde kendisini kötü hisseden Monica’ya karşı “ilişkimizi mahvetmek üzereydi ve sen bunu biliyorsun” diyerek artık sırlarını saklama gereğinden uzak bir konumda bulunmak istemesi yine varsayılan kamera arkasından sergilediği bakış açısını belirtir.
Filmin çözülme kısmına ise doğum günü partisinde Cynthia’nın artık daha fazla bu sırla devam edecek gücü kalmamışçasına gösterdiği itiraf performansı ile giriş yapılır. Cynthia, diğer kızı olan Roxanne’ye “o senin ablan” diyerek başladığı sözlerine Roxanne gülerek annesinin söylediklerini anlamak istemez adeta. Fakat o sırada Monica’nın bu itirafı en başından beri biliyor oluşu Roxanne’nin ciddileşmesine neden olur. Zaten aralarında sürtüşmelerin eksik olmadığı bir anne-kız ilişkisi varken bu itiraf, işleri daha zora sokmuştu. Film boyunca bir şeyleri düzeltme görevini üstlenen Maurice, durumu kontrol altına almak adına Roxanne ile samimi bir konuşma yapar. Roxanne evi terk etme düşüncelerini bu konuşma ile yatıştırarak aslında annesinin küçük yaşta ne zorluklarla başa çıkmaya çalıştığını fark eder ve ait olduğu yere içindeki kızgınlık ve sevgi arasındaki duygularıyla eve döner.
Sırlar ve Yalanlar’ın son anlarında Hortense ve Roxanne’nin anneleri Cynthia’nın arka bahçesinde fırtına sonrası sessizlik içinde kurulan bağın, aslında birbirlerine duydukları duygulardan çok varoluşlarına gösterdikleri saygı, sabır ve sevgi sayesinde kurulduğunu Leigh’in duygusal gerçekçiliğini yansıtma şeklinden seyredebiliyoruz.
Yönetmen koltuğunda yer alan Mike Leigh ve başarılı oyuncu kadrosuna sahip olan bu film, Cannes Film Festivali‘nde En İyi Kadın Oyunucu ödüllerine layık görülürken En iyi Yardımcı Kadın Oyuncu, En İyi Yönetmen ve En iyi Orijinal Senaryo dallarında ise Oscar‘a aday gösterildi. Ödüllere doymayan bu filmi MUBI platformundan izleyebilirsiniz.
“Sırlar ve yalanlar.. Hepimiz acı Çekiyoruz. Neden acımızı paylaşmıyoruz?“
