Saraswati (Maa Saraswati), Hint Mitolojisinde bilgi, sanat, müzik, eğitim, estetik ve yaratıcılık tanrıçasıdır. Saraswati ismi, Saraskrit’in kökü sıvı olan anlamına gelen sara kelimesinden gelir. Bharati (belagat), Shatarupa (varoluş), Vedamata (vedaların annesi), Brahmi, Sarada, Vagisvari ve Putkari olarak da bilinir.
Saraswati, kaosta düzeni sağlar ayrıca sakin ve yatıştırıcı bir kişiliğe sahiptir. İlk olarak Rigveda’da görünür. Sanskritçe dilinin yaratıcısı olduğuna inanılır; Ganesha’ya kalem ve mürekkep hediye edendir. Brahma’nın karısıdır. Brahma, Vişnu ve Şiva’dan oluşan kutsal üç ana tanrı olduğu gibi; Saraswati, Lakşmi ve Parvati kutsal üç ana tanrıça olan Tridevi‘yi oluşturular.
Festival ve Ritüeller
Saraswati’nin adına düzenlenen bir festival vardır. Baharın ilk günü kutlanan Saraswati Puja festivalinde tanrıçaya tapanlar sarı renk giyerler, bunun nedeni sarı renginin bilgelikle ilişkilendirilmesidir. Saraswati’nin heykelleri de aynı şekilde sarı ipek kumaşla kaplanır. İnsanlar kalemleri, kitapları ve müzik aletleri için kutsama dilerler. Çocuklara yazı yazmanın ilk defa festival dönemi öğretilmesi de Saraswati’nin bilgeliği temsil etmesinden kaynaklanır. Tanrıçaya tapan öğretmen ve öğrenciler için bu festival büyük önem taşır.
Festival günü sabah erken kalkıp kutsal banyo yapılır, Tanrıça Saraswati’nin bir heykeli ortaya yerleştirilip beyaz renkli çiçek armağan edilir; özellikle beyaz zambağın özel bir yeri vardır. İnsanlar sarı renk giyer ve kitaplar, kalemler ve enstrümanların kutsanması için tanrıçaya dua ederler. Geceleri kültür programları düzenlenir. Son olarak aile büyüklerinin ayaklarına dokunarak onlardan dua ve kutsama istenir.
Brahma ve Saraswati
Saraswati Hint mitolojisinde yaratıcı tanrı Brahma’nın eşi olarak bilir. Bazı inanışlara göre Saraswati ilk olarak koruyucu tanrı Vişnu’nun eşiydi ancak zaten iki eşi daha bulunan Vişnu, eşleri arasında çatışmayı engellemek için Saraswati’yi Brahma’ya verdi.
Bütün canlıların Brahma ve Saraswati’nin birleşiminden doğduğuna inanılır. İlk insan olan Manu, onların çocuğudur.
Hinduizimde önemli bir yeri olmasına rağmen gücüne kıyasla nadir tapılır Tanrı Brahma’ya. Mitolojide bu durum, Saraswati’nin lanetiyle ilişkilendirilir. Efsaneye göre; bir gün Brahma önemli bir dini seremoniyi başlatmak için Saraswati’yi bekler. Seremoni zamanında başlayamadığından Brahma diğer tanrıların tavsiyesini alır. Tanrılar onun için yeni bir eş yaratınca sorun ortadan kalkar ve seremoni zamanında gerçekleşir. Ancak geri dönen Saraswati yerinde başkasını görmekten hoşnut olmaz ve Brahma’yı bir daha insanlar tarafından tapılmamak üzere lanetler.
Saraswati Tasviri
Saraswati, genellikle genç ve bembeyaz bir tenle tasvir edilir. Sari adında, beyaz renkte bir hint elbisesi giyer, saflığı temsil eder. Dünyevi zevkleri olmadığından dolayı nadiren takı takar. Zaman zaman alnında hilal şekli görünebilir. Ya lotus çiçeğinin üstüde tasvir edilir ya da vahanasını yani aracını sürerken; bu genellikle kuğu veya kazdır.
Lotus, yüce gerçekliği temsil eder. Beyaz lotusun üzerinde durarak yüce gerçekliğe kök saldığı anlatılır. Ayrıca lotus çiçeğinin her zaman çamurda açması da çevre ne kadar kirli olursa olsun dünyevi zevklerin üstesinden gelip bilgeliğe ulaşabileceğini simgeler.
Saraswati elinde Veena tutar. Bu enstrüman üstün müzik hakimiyeti gerektirir. Veena çalması, insanların huzura ermesi ve hayatın anlamını kavraması demektir. Ayrıca Saraswati’nin yaratıcı ve müzisyen yönüne işaret eder.
Dört kolu vardır ve her birinde farklı nesneler tutar. Dört el aynı zamanda içsel benliğin dört bileşenini sembolize eder. Bunlar: Manas (zihin), buddhi (akıl), chitta (saf bilinç) ve ahamkara yani egodur.
Saraswati ve Mantralar
Mantralar, Sanskritçe dininde hece veya şiirlerdir. Dua ederken veya meditasyon yaparken tekrar edilir. Saraswati adına söylenen Mantraların bazıları şöyledir:
“Vidya Mantra
Saraswati Namasthubhyam
Varade Kamarupini
Vidhyarambam Karishyami
Siddhir Bavathume Sadha”
(“Nimet ve armağanlar dağıtan Yüce Tanrıça Saraswatiye selam olsun. Eğitimime başladığımda bana bilgeliğe ulaşmak için ihtiyacım olan bilgi ve anlayışı ver.”)
“Ya Kundendu Tushara Hara Dhavala, Ya Shubhra Vastravrita
Ya Veena Varadanda Manditakara, Ya Shveta Padmasana
Ya Brahmachyuta Shankara Prabhritibihi, Devaih Sada Pujita
Sa Mam Pattu Saraswati Bhagavatee Nihshesha Jadyapaha.”
(“Beyaz incilerden bir çelenk taşıyan Tanrıça Saraswati’ye selam olsun; beyazlara bürünmüş olan; elinde bir Veena taşıyan; nimet mudrasını tutan; ve beyaz nilüfer üzerinde oturan kişi. Brahma, Vishnu ve Shankara seni selamlar ve sana tapar, ey Tanrıça Saraswati, beni kutsa ve tüm karanlığımı yok et.”)
Kaynakça
- Tola, Maya.”Saraswati – The Beautiful Goddess of Knowledge and Art”. Daily Art, https://www.dailyartmagazine.com/saraswati-the-beautiful-goddess-of-knowledge-and-art/. Erişim Tarihi: 04.06.2023
- Cartwrite, Mark. “Saraswati”. World Hisrory Encyclopedia, https://www.worldhistory.org/Sarasvati/. Erişim Tarihi: 04.06.2023
- Britannica, The Editors of Encyclopaedia. “Sarasvati”. Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/Sarasvati. Erişim Tarihi: 04.06.2023
