Sanat tarihinde iz bırakmış sanat akımlarından birini incelediğimiz Sanat Dönemleri Serisi’nin bu yazısında Fluxus (Akış) dönemini mercek altına aldık. Büyük salataların yapımından kıyafetlerin kesilişine birçok farklı sanat sürecini içeren bu on dokuz yıllık dönemin perdelerini aralamak için okumaya devam edin!
Fluxus (Akış) Sanat Dönemi
Fluxus Sanat Dönemi ismini akış ve akışta olmak anlamına gelen İngilizce ‘flux’ kelimesinden alır. En önemli merkezleri New York, Almanya ve Japonya olan akımın eserlerinde öne çıkan özellik yaratılan sanat eseri değil, eserin üretilme sürecidir. Bu dönemde akımla paralel olarak üretilen eserler birçok alışılmamış materyallerle yaratılmıştır. Sanat karşıtı bir akım olarak da anılan Fluxus, klasikleşmiş tabuları yıkmıştır. Bir akım olmasının yanı sıra sanata dair bir bakış açısıdır.
Litvanya kökenli Amerikalı sanatçı George Maciunas 1960 yılında Fluxus Manifesto isimli bir manifesto yayınlayarak Fluxus Sanat Dönemi’ni başlatmıştır. 1978 yılında o ölene kadar devam eden bu akım uluslararası bir niteliğe ulaşmıştır. Fütürizm ve Dadaizm gibi isyankar, asi ve alaycı bir akım olarak ortaya çıkmıştır. Geoge Maciunas; sanatın bir bilgi birikimine dayalı olmasına, ortaya çıkan sanat ürününün kusursuz olmasına ve zenginlerin ilgi alanı olmasına karşı bir akım yaratmıştır. Kullanılan malzemeler ucuz, geri dönüştürülebilir nitelikte ve ortaya çıkan ürünler ise birçok sanat dalıyla ilişkili olmuştur. Böylelikle sanatın geniş kitlelere yayılması ve bir mesaj içermesi amaçlanmıştır.
George Maciunas’ın manifestosunun ardından ilk Fluxus etkinliği 1961 yılında New York’taki AG Sanat Galerisi‘nde gerçekleştirilmiştir. Etkinliğin ardından ilgi görmeye başlayan akım 1962 yılında Avrupa’daki festivallerde boy göstermeye başlamıştır. Ancak George Maciunas, kendisini akımın lideri olarak görmüş ve anlaşamadığı sanatçıları yalnızlaştırmaya çalışmıştır. Bu nedenle akım kısa bir süre sonra onun çevresinden çıkmış ve Maciunas’tan bağımsızlaşarak dünyaya yayılmıştır.
Fluxus (Akış) Sanat Dönemi’nin Önemli Eserleri
TV Cello – Nam June Paik
Fluxus Sanat Dönemi’nin en önemli sanatçılarından biri olan Nam June Paik‘in 1976 yılında yarattığı TV Cello‘su akımın en önemli eserlerinden birisi olmuştur. Video sanatında uzmanlaşmış Nam June Paik, viyolonselci Charlotte Moorman ile işbirliği yaparak bu eseri ortaya çıkarmıştır. New South Wales Sanat Galerisi’nde sergilenen bu eser üç TV monitörünün üst üste konulması ve çello yaylarının eklenmesiyle oluşturulmuştur. Bu eserde Paik’in odaklandığı mesaj televizyonların yeni yeni insanların dünyasına girdiği dönemde yaşanmaya başlanan tek tipleşme esnasında müziğin yeridir.
Make a Salad – Alison Knowles
Fluxus akımının ilk sanatçılarından biri olan Alison Knowles dönemin öne çıkan kadın sanatçılarındandır. Make a Salad (Salata Yapmak) adlı eseri aslında bir performans sanatıdır. Eser ilk defa ICA Londra’da 1962 yılında gerçekleştirilmiştir. 2014 yılına kadar zaman zaman tekrarlanmış bu performans salatı dönemin vermek istediği mesajları başarıyla aktarmıştır.
Alison Knowles, “Make A Salad,” August 18th, 2014, MoMA PS1 Salad Garden
Dönem sırasında yaratılan eserlerin öne çıkan yanı süreç olduğundan Make a Salad devasa bir salata yapımının aşamalarını canlı bir müzik eşliğinde seyircisine aktarmıştır. Sanat eserinin ortaya çıkışı Alison Knowles’a Londra Çağdaş Sanatlar Enstitüsü‘nde ne sergileyeceği sorulduğunda “Maybe I’ll make a salad” (Belki bir salata yaparım) cevabını verdiğinde ortaya çıkmıştır.
Total Art Match Box – Ben Vautier
Ben Vautier‘in bir kibrit kutusu olan Total Art Match Box (Tüm Sanat Kibrit Kutusu) eseri üzerindeki mesajla birlikte sanat akımının öne çıkan özelliklerini belirlemiştir. “Bu kibritleri tüm sanat müzelerini, kütüphaneleri, hazır yapımları, pop sanatı, ben Ben’in imzaladığı sanat eserlerini, herhangi bir şeyi yakmak için kullanın. Son kibriti de bu kutuyu yakmak için kullanın.” yazan kibrit kutusu sanatın kalıplaşmasına, popüler kültür köleliğine bir protesto olarak yaratılmıştır. Akımın popüler sanata karşıt bir duruşu olduğunu simgelemiştir
Cut Piece – Yoko Ono
Yoko Ono‘nun Cut Piece (Kesik Parça) adlı performans sanatı dönemin en çok incelenmiş ve analiz edilmiş sanat eseri olmuştur. Kyoto, Japonya’da 20 Haziran 1964’te sergilenen bu eser seyirci ve sanatçıyı birleştirmiştir. Sekiz dakika boyunca Yoko Ono sahnede hareketsiz bir biçimde otururken seyirciler sırayla onun kıyafetlerinden bir parça keser. Bu parçalar kendiliğinden yere kayar. Yoko Ono performans sırasında yüz ifadesini bile değiştirmez. Bu performans sanatıyla kişinin sınırlarının yıkılması, çevresiyle kurduğu ilişkilerdeki müdahale etme gücü incelenmiştir.
Flux Funeral ve Fluxfeast and Awake
Fluxus Sanat Dönemi’ni başlatan George Maciunas’ın ölümünün ardından Fluxus Dönemi sona hızla yaklaşmıştır. Onun ölümünün ardından akımın öne çıkan sanatçıları bir araya gelerek Flux Funeral yani Flux Cenazesi adı verilen bir cenaze töreni düzenlemiştir. Maciunas’ın yaşarken talebi olan bu cenaze töreni Geoffrey Hendricks tarafından düzenlenmiştir. 1978’deki bu tören ile sadece Maciunas değil akım da gömülmüştür.
Cenaze töreninden bir süre sonra akımın önde gelen sanatçılarının olduğu “Fluxfeast and Awake” (Flux Bayramı ve Uyanış) adlı bir kahvaltı etkinliği düzenlenmiştir. Bu etkinlikte tüm yiyecekler siyah, beyaz ve mor renk tonlarında olup akımın protest tarafını desteklemiştir. Fluxus Sanat Dönemi’nin son büyük etkinliği olan bu toplantıdan sonra akım sona ermiştir. Günümüzde az da olsa Fluxus akımına, zengin sanatına protesto olarak eserler üreten sanatçılar bulunmaktadır.
Kaynakça:
“Fluxus Movement Overview”. The Art Story. Web. 26.04.2024
“Understanding Fluxus Art: 5 Examples of Fluxus Art”. MasterClass. Web. 26.04.2024
“Nam June Park, TV Cello, 1998”. Artsy. Web. 26.04.2024
“When Alison Knowles Created ‘Make a Salad'”. Artsy. Web. 26.04.2024
“Yoko Ono’s Cut Piece Explained”. Phaidon. Web. 26.04.2024
