Sanat Dönemleri Serisi: Art Nouveau

spot_img

19. yüzyılda bitkisel desenlerin, dekoratif kıvrımların, soyut motiflerin kullanıldığı Art Nouveau (Yeni Sanat) akımı ortaya çıkar. Bu akımın temeli Fransa’da atılmış olup doğaya yönelik içeriğiyle 20. yüzyılı da etkileyerek Avrupa’yı ve Osmanlı’yı da içine alarak dekorasyon, mobilya, cam gibi sanat dallarında kendini göstermiştir. Mimari açıdan da yaşamaya devam eden Art Nouveau, İspanya’nın en bilinen sanatçılarından biri olan Antoni Gauidi tarafından inşa edilen yapılar, akıma önemli ölçüde etki etmiştir. Sanat eserlerinde ise kadın figürünün yalnızca dekoratif amaçlı kullanıldığı, bitkisel bezemelerin bir çerçeve oluşturacak izlenimde figürü merkeze alan yapıtlar olarak karşımıza çıkmıştır.

Pozitivizmde ideal olan sanat anlayışının geçerli olmadığını, her dönemin kendine ait anlayışı benimsemesi gerektiğini söyleyen M. Haslam, ”Art Nouveau” olarak ortaya çıkan bu yeni akımı ”Sanata özgürlük, her çağa kendi sanatı” sloganına bağlı kalmıştır. Haslam, Yeni Sanat olarak adlandırdığımız bu akımın, doğaya yönelik motifler içermesi nedeniyle ilk yüzyıla ait olduğunu öne sürer. Ayrıca Alman bilim adamı Ernst Haeckel’in deniz biyolojisi için kendi eliyle çizdiği illüstrasyonlarının, akımın görsel tetikleyicisi olduğuna da değinir.

Antoni Gauidi

Art Nouveau her ne kadar tablolarda, dergi kapaklarında, illüstürasyonlarda yerini alsa da, el sanatlarında da kendini göstermiş ve mimariye de önemli ölçüde etki etmiştir. Akımın en önemli mimarlarından biri olan Antoni Gauidi, Katalan modernizminin en büyük temsilcisidir. Eserlerinde din ve doğayı sıklıkla kullanmış, seramik, vitray ve marangozluk gibi el sanatlarını oluşturduğu mimari yapılarıyla birleştirmiştir. Park Guell (1900-14), La Sagrada Familia (1883), Casa Mila (1906-10) gibi eserler veren Gaudi’nin aralarında en bilinen ve popüler olan eseri ise La Sagrada Familia’dır.

La Sagrada Familia, 1883.
Gauidi, La Sagrada Familia, detaylar
Gauidi, La Sagrada Familia, detaylar

Fransa’da Art Nouveau

Akımın oluşmasında Fransız Rokoko üslubu zemin hazırlarken; sanatçıların el sanatları alanlarında gelişmesiyle ve mimari, grafik bölümlerinde akımın etkisinin artmasıyla Art Nouveau, Fransa’da kendini göstermeye başlamıştır. Mimari alanda görülen etkisi günlük yaşantıya dahil olmasının önünü açarken; grafik tasarımlarında görülen bitkisel motifler Paris afiş tasarımlarının hızla gelişmesinde önemli bir etken haline gelmişti. Alphonse Mucha, Jules Cheret gibi isimler de bu akımın öncüsü olmuştur. Mucha’ya göre daha sade, kadın figürünün öne çıktığı eserler veren Cheret akımın etkisi üzerine pastel renkleri yoğun hissedeceğimiz, çoğunlukla suluboya hissini veren illüstrasyon örnekleriyle bizi karşılaşmıştır.

Mimari anlamda etkisini sürdüren Art Nouveau, demir gibi yeni bir malzemeyi ön planda tuttu. Yapılarda karşılaştığımız demirler süsleme olarak fazlasıyla kendini göstermiş, camın yoğun kullanılmasıyla birlikte pencere ve merdiven gibi süsleme açısından ön plana çıkmıştır.

Alphonse Mucha

İllüstrasyon ve grafik sanatçısı olan Mucha’nın doğrudan ayırt edilebilecek bir tarzı vardır. Genellikle pastel renkleri tercih etmiş, Art Nouveau’nun karakteristik dekoratif özelliği olan kadın figürlerini eserlerinde çokça kullanmıştır. Kadın figürünü merkez alan ve çevresini bitkisel bezemelerle dolduran eserler ortaya çıkarmıştır. En ünlü eserleri ise Dans (1898), Sonbahar (1896), Sarah Bernhardt (1896) ve Gismonda (1894) olmuştur.

Mucha, Dans, 1898.
Birgün Bir Yerde: Poster Ustası Jules Cheret
Jules Cheret’e ait bir Art Nouveau örneği.

İngiltere’de Art Nouveau

İngiltere’de Arts and Crafts olarak karşımıza çıkan akıma, endüstriyel tasarımın estetiği yok ettiğini düşünen William Morris öncülük etmiştir. Morris aynı zamanda el sanatlarıyla tüm tasarımın bir nesnede bütünleşeceğini savunmuştur. Akımın temsilcilerinden illüstrasyon sanatçısı olan Aubrey Beardsley, Thomas Malory’nin ”Arthur’un Ölümü” adlı kitap tasarımını resimlemesiyle özgün yaratımını ortaya koyan ünlü eserlerden biri oluşturur.

”Bir süre sonra Arts and Crafts’a karşı tepkiler oluşmaya başlar ve ilk tepkiler yine Arts and Crafts’ın öncüsü William Morris’ten gelir. Morris, “Sanatın artık hiçbir kökü kalmamıştır. Sanatçılar günlük hayattan tamamıyla uzaklaşarak kendilerini eski Yunan ve Roma’ya kaptırmışlardır. Sanat da tıpkı eğitim ve özgürlük gibi yalnız birkaç kişiye ait olmamalıdır. Herkesle paylaşılmadıkça sanatın ne değeri olabilir.” diyerek 19. yüzyılın ikinci yarısındaki değişimleri vurgular.” – İ. Baytar. 

Aubrey Beardsley

Eserlerinde işlediği erotik ağırlıklı konular nedeniyle döneminin tartışmalı illüstürasyon sanatçısı olarak bilinen Beardsley, üslubu ile poster stillerinin gelişmesinde önemli katkı sağlamıştır. Konularını belirlerken mitolojiden ve hristiyanlık inancından beslenmiş, Vaftizci Yahya ve Salome (1893–34), Son Tanrılar Arasında Venüs (1895), Thomas Malory, Le Morte d’Arthur (Arthur’un Ölümü) (1894) gibi eserleri ortaya koymuştur.

Arthur’un Ölümü adlı İllüstrasyon, 1894

Avusturya’da Art Nouveau

Art Nouveau bu sefer karşımıza ”secession stil” olarak çıkar. Akımın içerisinde yer alan sanatçılar Fransa’nın da kullandığı ve zamanla gelişen bitkisel motifleri benimsemişler ayrıca gündelik yaşamda da kullanılan nesnelerin her birinin akımın anlayışına uygun olarak tasarlanması gerektiğini savunmuşlardır. Joseph Maria Olbrich, Gustav Klimt gibi akımın önemli sanatçıları bugün dahi konuşacağımız eserleri üretmişlerdir.

Olbrich’e ait ”secession building” adlı yapı oldukça sade görünürken mimari anlamda detaylara sahiptir. Akımın anlayışına uygun olarak, olması gerektiği gibi anlayışını benimseyen Olbrich, bitkisel desenlerin kullanıldığı, çiçek ve yaprakların hakim olduğu bir ürün ortaya koyarak dikkate değer bir tasarım elde etmiştir.

 by : Painting, Sculpture, and Architecture - RTF | Rethinking The Future
Joseph Maria Olbrich, Secession Building

Gustav Klimt

Benim hakkımda bir şey bilmek isteyen, resimlerime dikkatlice bakmalı ve ne olduğumu ve ne istediğimi anlamaya çalışmalı. -G. Klimt

Art Nouveau sanatçılarından en çok bilinen isim olan Avusturyalı ressam Gustav Klimt, kendine has tarzıyla bilinçaltı ve arzulara yönelik temaları eserlerinde fazlasıyla işlemiş olmasının yanı sıra simgeciliği de gördüğümüz eserler ortaya çıkarmıştır.

Eserlerinde belirgin biçimde anlaşılan en temel resim konusu Art Nouveau üslubunun da özelliği olan dekoratif kadın figürlerinin yer almasıdır. Altın yaldızın fazlasıyla hakim olduğu resimlerinde gerçek altın da kullanmayı tercih eden ressam, Adele’in Portresi (1907), Ölüm ve Yaşam (1908-15), The Kiss (Öpücük, 1907-8) adlı eserleriyle ön plana çıkmıştır.

Gustav Klimt - The Kiss Fullview - Oil, Tablo Gustav Klimt tarafından | Artmajeur
Klimt, The Kiss, 1907-8.

Rusya’da Art Nouveau

Russkiy stil veya Rus stili olarak anılan Art Nouveau, 20. yüzyılda grafikerler tarafından kullanılmış illüstrasyon örnekleriyle ortaya çıkar. Rusya’nın sanatından, tarihinden, mitolojisinden esinlenen sanat, Stroganov Enstitüsün’de yapılan ahşap oymalar, metal, seramik, vitray tasarımlarıyla yaygınlaşmaya başlarken, ünlü ressam İvan Yakovlevich Bilibin’in akımın geleneksel kökenlerini yansıtan illüstrasyonlarıyla da popülerleşir.

Mimariyi de büyük ölçüde etkileyen stil, yapı tasarımlarında, ev dekorasyonlarında, sütunlarda kendini çokça gösterir. 19. yüzyılın sonunda yeni bir stil arayışına giren mimarlar, yüzünü eski, geleneksel stil anlayışına dönmüşler detaylı işlemelerle de ihtiyaçtan doğan estetik anlayışını hissettirmişlerdir.

Art prints by Ivan Yakovlevich Bilibin
Ivan Yakovlevich Bilibin’e ait illüstrasyon örneği.
undefined
Ryabushinsky House olarak bilinen, Russkiy Stil’ini yansıtan eser.
D. Özakın, ”Art Nouveau Akımının Rus Sanat Dünyasında Yorumlanması: Rus Stili” adlı makaleden alınmış görsel.

 

Osmanlı Dönemi’nde Art Nouveau etkilerini okumak isterseniz: Osmanlı Dönemi’nde Görülen Art Nouveau Etkileri

Zanaat ve sanatı bir potada birleştiren Art Nouveau, ülkelere göre farklı anlayışla ortaya çıksa da akımın getirdiği kıvrık dallar, bitkisel motifler, dekoratif olarak kullanılan kadın figürleri aynı üslubu yansıtmaktadır. Zanaatla karşımıza çıkan el sanatlarının verdiği, gündelik hayatımızda yerini alan nesneler ve mimariyi bütünsellik algısıyla etkileyen ürünlerle varlığını sürdürürken; sanatçılara ilham kaynağı olan motifleriyle de dönemin afişlerinde, grafik sanatının neredeyse çoğu tasarımlarında yerini almıştır. Bu tutumla birlikte simgeci yaklaşımı da bünyesinde barındıran ”Yeni Sanat” anlayışı, kendinden sonra gelen akımlara özellikle de çağdaş sanat akımına zemin oluşturmuştur.


Kaynak

web

web

Özakın D., ‘‘Art Nouveau Akımının Rus Sanat Dünyasında Yorumlanması: Rus Stili”, Erciyes Üniv., Rus Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2018.

Ayaydın A., ”Art Nouveau Akımına 21. Yüzyıl Perspektifinden Genel Bakış”, ulakbilge, Cilt 3, Sayı 6, 2015.

Baytar İ., ”Osmanlı’da Art Nouveau Üslubu ve Mobilya Örnekleri ile Emile Galle”, Sanat Tarihi Dergisi, 2019.

spot_img

Yorum Yap

Yorum girişi yapınız.
Adınızı girin

spot_img

Hafıza Mekanları: Anıtların Psikolojik ve Toplumsal Etkileri

Anıtlar, toplumsal hafızayı korur ve kimliğimizi inşa eder. Kolektif hafıza ve kültürel aktarımın dönüştürücü gücüdür.

Eşeği Saldım Çayıra – Kazak Abdal | Şiir İncelemesi

Kazak Abdal hayatı ve bilinen şiirlerinden olan Eşeği Saldım Çayıra eserinin incelemesi.

Twinless Film İncelemesi: İki Yalnız, Bir Kayıp

Başrolde Dylan O'Brien'ın yer aldığı kayıp, yalnızlık, bağ kurma arayışı, yas süreci üzerine dokunaklı bir film olan Twinless film incelemesine göz atın.

Alice in Borderland 3. Sezon İncelemesi: Neden Beklentiyi Karşılayamadı?

Alice in Borderland dizisinin 3. sezonun her oyununda Chishiya'nın zekâsını arayıp, Aguni'nin fedakârlığını andık diyebilirim. 

Evrensel Duygular: Anlamadan da Hissedeceğiniz 8 Şarkı

Dili fark etmeksizin ruhunuza dokunan, evrensel duygusal taşıyan 10 şarkıyı keşfedin. Melodik parçalarla hazırladığımız liste, her anınıza eşlik edecek!

Viktoryen Dönemde Kadın İmgesi: “Evdeki Melek”

Viktoryen dönemde ‘Evin Meleği’ ideali, kadını fedakâr ve itaatkâr bir role hapsetti. Gilman ve Woolf bu miti sorgulayarak özgür kadının sesini aradı.

Jane Austen ve Aşkın Sosyal Eleştirisi

Jane Austen, romanlarında aşkı sadece romantik bir duygu olarak değil; statü ve kadınların konumu üzerinden ele alarak dönemin evlilik anlayışına eleştirel bir bakış atar.

Shirley Jackson’ın Amerikan Gotik Edebiyatındaki Yeri

Shirley Jackson, Amerikan gotiğine modern bir ses getirmiş ve kalıcı bir iz bırakmıştır.

Amerikan Edebiyatında 4 Yalnız Kahraman

Amerikan edebiyat tarihinin en önemli temsilcileri haline gelmiş kahramanlarımızın ne kadar soyutlanmış bireyler olduğunu farketmiş miydiniz?

Tarihi Eser Rotası: Geçmişten Müzeye Serüven

Müzelerde sergilenen her bir eserin yolculuğu o kadar uzun ki... Gelin, sergilenme sürecine kadar rotaya bir göz atalım...

Editor Picks