Antik toplumlarda rüyalar birçok farklı şekilde yorumlanırdı. İnsanlar; kendi hayatlarını ve yaşadıkları dünyayı anlamlandırma çabası ile rüyalara değer verir, gördükleri rüyaların hem gündelik yaşamın hem de ilahi bir gücün kehaneti olduğunu düşünürlerdi. O dönemin toplumlarında hem halk hem de krallar ve savaşçılar gibi üst kesime ait insanlar; gördükleri rüyaları kimi zaman tanrının bir isteği, kimi zamansa bireysel şans ve başarıya ulaşacaklarının bir işareti olarak algılardı.
Birbirleriyle ticaret, savaş ve daha birçok sebepten iletişim halinde olan Antik Yunan, Mısır, Babil ve Sümer gibi eski uygarlıklarda insanlar; farklı kültürlere, alışkanlıklara ve geleneklere sahip olsalar bile rüya konusunda pek çok benzer düşünce yapısına sahiplerdi. Bu yazımızda eski uygarlıkların rüyaları nasıl algıladığını ve yorumladığını inceleyeceğiz, İyi okumalar!
Antik Yunan
Antik Yunan’da rüyalar, tanrılar tarafından haber verilen mesajlar olarak algılanır ve kehanet olarak yorumlanırdı. Rüya yorumları, insanların gündelik hayatları ve sağlıkları ile ilgili bilgi verdiğinden halk tapınaklara giderdi. Bu tapınakların en önemlisi Asklepios Tapınağı’ydı. Asklepios, Yunan ve Roma mitolojisinde tıp ve sağlık tanrısı olarak bilinir. Aynı zamanda Apollon’un oğludur.
Adına birçok şifa tapınağı yapılmıştır ve en ünlüsü olan Yunanistan Epidaurus‘daki tapınakta insanlar, iyileşmek için buraya gelir ve uyurlardı. Rüyalarında tanrıdan ilahi bir mesaj almaya çalışır ve gördükleri çeşitli imge ve semboller, iyileşmeleri için birer tavsiye olarak alınır ve yorumlanırdı. Bu yöntem, Yunanistandan sonra Roma’da da yayılmıştır.
Delphi Kahinleri
Yunan tanrısı Apollon’un kahini olan Pythia, Delphi Tapınağı’nda bir taşın üstüne oturup bir tür trans-rüya haline geçer, ona danışmaya gelenlere kehanet verirdi. Delphi Tapınağı’na genellikle dönemin ünlü yöneticileri, kralları ya da savaşçıları gelir; sosyo-politik sorunlar, savaşlar ve kralların tutumları ile ilgili kehanet almak isterdi.
Oneirocritica (Rüyaların Yorumu)
Artemidorus, milattan sonra 3. yüzyılda yaşamış Efesli bir bir kahindir. Oneirocritica (Rüyaların Yorumu) adlı eseriyle ünlüdür. Eserin ilk üç kitabında kahin, rüyaları farklı açılardan yorumlar ve analiz eder. Oneirocritica günümüze gelebilmiş en kapsamlı antik rüya tabiri kitabıdır.
İlyada ve Odysseia
Rüyaların Antik Yunandaki önemini ayrıca destanlarda da görebiliriz. Ünlü Şair Homeros’un İlyada ve Odysseia eserlerinde rüyalar, tanrıların isteklerinin habercisidir. İlyada’nın ikinci bölümünde Zeus’un Agamemnon’a “uğursuz rüya” –Oneiros’u- göndermesi ve olayların akışını değiştirmesi, tanrıların rüyaları kullandığını gösterir. Ayrıca tanrılar, kahramanlara başarılı olup olmayacaklarının haberlerini de verirler.
Odysseia’da ise Penelope’nin Odisseus’u beklerken gördüğü kaz ve kartal rüyası da Odysseus tarafından geleceğin habercisi bir “vision’’ –görü– olarak adlandırılır.
‘‘Ama gel, benim için bir rüyaya cevap ver…
Evde yirmi kazım vardı……..
Ama dağdan kıvrık gagalı büyük bir kartal geldi
her birinin boynunu kırdı ve hepsini öldürdü……
kartal parlayan gökyüzüne yükseldi….
geri döndü ve çıkıntılı bir çatı kirişine yerleşti,
bir insan sesiyle beni teselli etti
ve benimle konuştu:
“Cesur ol, çok ünlü İkarios’un kızı.
Bu bir rüya değil,
gerçek bir uyanıklık görüsü ve gerçekleşecek.
Kazlar talipler ve ben daha önce bir kartaldım,
Ama şimdi geri geldim ve senin kocanım,
ve tüm taliplerin üzerine
korkunç bir ölüm getireceğim.” (Odysseia 230-231)
Antik Mısır
Antik Mısır’da rüyalar, tıpkı yunanlılar gibi tanrıların onlar için işareti ve hastalıkların iyileşmesi için gelecek mesajlar içeren özel kehanetlerdi. Rüya yorumlama din ve gündelik yaşam gibi alanlarda kullanılırdı.
The Dream Book (Rüya Kitabı)
‘‘Eğer bir adam rüyasında kendisini bir nehre batarken görürse
İyi, bu tüm kötülüklerden arınma anlamına gelir.’’
”Yatağı alev alıyorsa Kötü,
bu karısının (ondan) uzaklaşması demek.’’
Rüyaların yorumlanmasına önem veren mısırlıların bilinen en eski rüya tabiri kitabı The Dream Book (Rüya Kitabı), II. Ramses dönemine ait olan, Deir el-Medina’da keşfedilen bir papirüstür. Papirüste rüyalar iyi ve kötü olarak sıralanmıştır.
Mezopotamya
Mezopotamya’da da birçok farklı şekilde rüya yorumlaması yapılırdı. Bazı rüyalar hastalığın habercisiyken bazıları da öteki dünyada rahat etmeyen bir aile ferdinin mesajı olabiliyordu. Mezopotamya’nın eski inanç anlayışında insanlar; tanrıların onlardan kurban, adak ve tapınak yaptırmalarını istediğini düşünürdü.
Babil ve Sümer kaynaklarında, rüyaların tanrıların kehaneti olduğunu ve gelecekle ilgili mesajlar verdiğini anlatan pek çok mitolojik ve edebi örnek vardır. Tanrıçalar ve Tanrılar, rüyalar aracılığıyla krallar ile iletişimde bulunur ve onlardan bu istekleri yerine getirmelerini söylerdi. Bunlardan en ünlüsü Gılgamış Destanıdır.
Gılgamış Destanı
Gılgamış Destanında Utnapiştim adlı kral, Bilgelik tanrısı Enki (Ea olarak da adı geçer) tarafından uyarılır ve tanrıların insanlara bir tufan getireceğini, bir gemi yapması gerektiğini söyler.
‘‘Büyük Tanrıların gizini
ele vermedim ben,
Bilgeler Bilgesi’ne (Utnapiştim),
bir düş gördürdüm de ondan öğrendi…’’
(11. Tablet, 200-205)
Hikâyenin sonunda insanlar; bilgelik tanrısının sayesinde, yaptıkları gemiyle tufandan kurtulurlar ve Tanrılar tartışmaya başlar. Bilgelik tanrısı Enki, Enlil’e (Babil ve Sümerlilerin gök ve yer tanrısı) Utnapiştim’e bir rüya aracılığla tufanı haber verdiğini söyler.
Bilgelik tanrısının rüyasını öğrenen ve insanları ve diğer canlıları kurtaran Utnapiştim adlı kral ve karısı, Tanrı Enlil tarafından ‘’kutsanır’’, ‘‘Tanrılara benzesin’’ diye ve ölümsüz yaşam armağan edilip Dilmun (Mitolojide ‘‘Irmakların Döküldüğü’’ kutsal bölge, cennet) adlı yere yerleştirilir.
Kaynakça
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2024, July 18). Asclepius | Definition, Myth, & Facts. Encyclopedia Britannica.
- Özgür, G. M. (n.d.). Tıp Biliminin Tanrısı Asklepios ve Hikayesi. Dr. Gülşah MERAL ÖZGÜR | Psikiyatrist – Psikoterapist.
- Cartwright, R. D., & Webb, W. B. (2024, August 13). Dream | Sleep Experience & Psychology. Encyclopedia Britannica.
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. (1998, July 20). Artemidorus | Dream Interpreter, Oracle & Seer. Encyclopedia Britannica.
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2024a, July 16). Delphic oracle | Definition, Greek Mythology, Pythia, & Facts. Encyclopedia Britannica.
- Wikipedia contributors. (2024, August 30). Oneiros. Wikipedia. Web.
- 13.The Dream – the Center for Hellenic Studies. (2021, March 30). The Center for Hellenic Studies.
- Oakes, L., & Gahlin, L. (2002). Ancient Egypt: An Illustrated Reference to the Myths, Religions, Pyramids and Temples of the Land of the Pharaohs.
- Wiki, C. T. a. E. (n.d.). Papyrus Chester Beatty 3. Ancient Egypt Wiki.
- Wikipedia contributors. (2024a, August 23). Oneiromancy. Wikipedia. Web.
- Kahya, Ö. (2019). Sumerce ve Akadca Metinlerde Rüya Türleri. Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(1), 229. Web
- Gılgamış Destanı. Çev. Sait Maden. İstanbul: Hasan Ali Yücel Klasikleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021
Kapak Görseli: thoughtsonpapyruscom
