Romanov Hanedanı: Rusya’nın 300 Yıllık İmparatorluk Tarihi

Entrikalarla dolu, yüzyıllar boyunca ayakta kalmış gösterişli bir imparatorluk… 1613 yılından 1918 yılına kadar Rusya topraklarında hüküm süren Romanov Hanedanı; onlarca dizi, film ve şarkıya konu oldu. Peki Romanov Ailesi kim ve Rusya da nasıl hüküm sürdüler? Gelin bu büyüleyici tarihe birlikte yakından bakalım.

Mihail Fyodoroviç: Tahttaki İlk Romanov

1585 yılında Korkunç Ivan’ın (IV. Ivan) ölümüyle birlikte Rusya, ciddi bir iktidar boşluğuyla sarsıldı. Ivan’ın tahta geçen oğlu Fyodor, siyasetten uzak durarak kendini dini yaşama adadı. Bu pasif yönetim anlayışı halk arasında memnuniyetsizliği arttırırken, ülke giderek istikrarsızlığa sürüklendi. Fyodor’un ardından tahta kayınbiraderi Boris Godunov geçti. Ancak, onun yönetimi de kalıcı bir istikrar sağlayamadı. Boris’in oğlu tahta çıktığında ise halk arasında kabul görmedi, oğlu idam edildi. Bunun sonucunda, yeni taht iddiaları baş göstermeye başladı. Bunlardan en dikkat çekici olanı, kendisini Korkunç Ivan’ın cinayetten kurtulmuş küçük oğlu olarak tanıtan bir adamın ortaya çıkmasıydı. Bu kişi, “Sahte Dimitri” olarak bilindi ve kısa süreliğine tahta geçmeyi başardı. Ancak, kısa zaman içinde gerçek kimliği ortaya çıktı ve Çar Sahte Dimitri idam edilerek Rusya’nın olaylarla dolu tarih sayfalarında kayboldu.

Bu karışıklık ortamında ortaya çıkan Mihail Fyodoroviç ise Korkunç Ivan’ın ilk eşi Anastasia Romanova’nın akrabalarından biriydi. Ayrıca, babası kilisede yüksek mevkilerde yer alan Mihail, halk arasında popüler bir figür haline geldi. 1613 yılında Zemsky Sobor (ülke meclisi) tarafından çar olarak seçildi. Seçildiği zaman Mihail henüz 16 yaşındaydı. Mihail 32 yıl süren iktidarında hem ülkede istikrarı sağladı hem de ordu ve yönetimde yenilikler yaparak ülkeyi daha da güçlendirdi. Mihail’in ardından 300 yıl boyunca Romanov ailesi Rusya’da hüküm sürdü.

Büyük Petro: Modern Rusya’nın Kurucusu

Şüphesiz ki I.Petro, Büyük Petro, ya da bazılarının deyimiyle Deli Petro, Rus tarihinin en etkili liderlerinden biridir. 1682 yılında Çar olan ağabeyi Fyodor’un vefat etmesiyle birlikte henüz 10 yaşında bir çocuk olan Petro, üvey erkek kardeşi Ivan ile birlikte ablaları Sofya Alekseyevna’nın naipliği altında tahta geçti. Bazı iddialara göre üvey kardeşi Ivan’ın görme bozuklukları gibi sağlık sorunları vardı bu yüzden Petro yönetimde daha çok söz sahibi olabiliyordu. 1696 yılında Ivan’ın vefatıyla birlikte Petro tek başına hükümdar oldu. 

Petro’nun saltanatı reformlarla doluydu. Avrupa’ya seyahat etti, orduda yenilikler yapıp askerliği zorunlu bir hale getirdi. Yenilikler bunlarla kalmadı, Petro aynı zamanda Moskova olan başkenti St. Petersburg’a taşıyarak önemli bir adım attı. Ülkenin batısında yer alan yeni başkent Petro’nun vizyonunun bir sembolü haline geldi. Petro o kadar önemli gelişmelere yol açtı ki sonucunda 1721 yılında kendini İmparator ilan ederek Çarlık Rusyasını bir Rus İmparatorluğu haline getirdi.

I. Petro Sonrası Dönem

1725’te Petro’nun bir varis belirtmeden vefat etmesi üzerine artık imparatorluk statüsünde olan Rusya’da işler yeniden karıştı. Bu karışıklık zamanında Petro’nun dul kalan ikinci eşi Katerina tahta çıkmayı başarmış ancak iki yıl sonra vefat etmişti. Yani taht mücadelesi kaldığı yerden devam etti. Hatırlarsanız, Petro saltanatının başında üvey erkek kardeşiyle birlikte hükmetmişti. İşte o üvey kardeşi Ivan’ın kızı olan Anna Ioannovna, daha sonra tahta geçti. Anna, 10 yıl boyunca tahtta kaldı bu sürede Rusya’daki Alman etkisi çoğaldı. Anna ölmeden önce varisi olarak yeğeni VI. Ivan’ı belirlemişti. Ancak Ivan, Büyük Petro’nun kızı Elizaveta tarafından kısa süre içerisinde tahtan indirildi. Elizaveta’nın 21 yıllık imparatorluk döneminin ardından III. Petro tahta geçti.

II. Katerina

II. Katerina ya da “Büyük Katerina”, kocası III. Petro’ya karşı düzenlenen bir darbede yer alması ve onun ardından tahta geçmesiyle tanınır. Petro’nun zihinsel açıdan zayıf olması ve devlet işlerinde yeteri kadar becerikli olmaması nedeniyle gerçekleşen bu darbe sonucu Katerina, II. Katarina unvanıyla Rusya İmparatoriçesi oldu.

Katerina 34 yıl boyunca süren hükümdarlığı boyunca genellikle yaşadığı ilişkilerle ve ardından çıkarılan absürt dedikodularla gündem oldu. Günümüzde dahi hala “seks düşkünü” bir kadın gibi lanse edilmesi, onun entelektüel kimliğinin gölgede kalmasına neden olmaktadır.

Oysa Katerina, hayatı boyunca bilim ve sanata önem vermiş; dönemin önemli düşünürlerinden Voltiare ile mektuplaşmıştır.  Katarina’nın bu vizyonu ülkenin gidişatına da yansımış; imparatorluğun dört bir yanında okullar açılarak pek çok kişiye ücretsiz hale getirilmiştir. Gelişmeler yalnızca bunlarla sınırlı kalmadı. Katerina döneminde pek çok askeri zafer kazanılarak Rusya sınırları genişletilmiştir. Katerina böylelikle dünya tarihindeki önemli figürlerden biri haline geldi.

Çöküşe Giden Yol

Çar II. Alexander tahta geçtiğinde Rusya oldukça sıkıntılı bir dönemden geçiyordu. Devam eden Kırım Savaşı ve halkın serfliğin kaldırılmasına yönelik talepleri oldukça gergin bir ortam yaratmıştı. Babası I. Nikolay’ın baskıcı döneminin ardından tahta çıkan Alexander daha farklı bir yol izlemeye çalışmış ve reformist bir imparator olmuştu. 

Hukuk sisteminde Avrupa ülkeleri örnek alınarak yenilikler yapılmış. Kırım Savaşı’ndan ise ders alınarak orduda modernleştirmeye gidilmiştir. Ancak Alexander’ın yenilikleri herkesi memnun etmemiş olacak ki suikast girişimleri gerçekleşmiştir. Suikast girişimlerinin ardından esnetilmiş sansür yasaları tekrar baskıcı hale gelmiştir. 1881 yılında Çar II. Alexander bombalı bir saldırı sonucu hayatını kaybetmiştir.

II. Nikolay ve Romanovlar’ın Sonu

1896 yılında, babası III. Alexander’ın vefatının ardından tahta geçen genç Nikolay, devlet işlerinde oldukça zayıf kalan bir çar olmuştu. Ülke doğuda Japonya ile savaş halindeydi, diğer bölgelerde ise halk büyük bir yoksulluk içinde yaşıyordu. Bu dönemlerde Nikolay sürekli yanlış kararlar veriyor, aynı zamanda eşi Alexandra Feodorovna (kendisi Kraliçe Victoria’nın torunu olur) lüks ve şatafat içinde yaşamayı sürdürerek büyük balolar düzenliyordu.

Ancak Nikolay ve Alexandra’nın hayatı göründüğü kadar kolay değildi. Yıllar sonra bekledikleri erkek çocukları, tahtın varisi olacak Aleksey, hemofili hastası olarak dünyaya geldi. Ölümcül bir kalıtsal hastalık olan hemofili nedeniyle herkes çareviçle yakından ilgilenmiş, Çar ve Çariçe oldukça hassas ebeveynler olmuştu. 1797 yılında yürürlüğe konan Veraset Yasası gereği artık kadın hükümdar olamıyordu; bu yüzden Nikolay’ın dört kızı olmasına rağmen Aleksey tek varisi sayılıyordu.

Aleksey’nin hastalığı, annesi Alexandra’yı Rus keşiş Grigori Rasputin’e bağımlı hâle getirmişti. Rasputin’in alternatif uygulamaları sayesinde Aleksey’nin acılarını hafiflettiğine inanıyorlardı. Ancak Rasputin, yalnızca Aleksey ile ilgilenmiyor; özellikle Çariçe ile yakın bir ilişki yürütüyordu. Öyle ki, zamanla devlet işlerinde de söz sahibi olmaya başladı. Çar ve Çariçe’yi manipüle ederek istediği kararları aldırıyor, bu durum saray çevresinde ve halk arasında büyük rahatsızlık yaratıyordu.

Halk sefalet içinde yaşıyor, yönetimde söz sahibi olmak istiyordu. Bitmek bilmeyen savaşlar ve baskılar, toplumda büyük bir bıkkınlık yaratmıştı. Sonunda Bolşevikler tarafından Çar ve ailesi tutuklandı. 1917 yılında Yekaterinburg’a götürülen aile, Ipatiev Evi’ne hapsedildi. Bu sırada Nikolay, kuzeni olan İngiltere Kralı V. George’tan (iki hükümdar teyze çocuğuydu) yardım istemişti, fakat bu yardım gerçekleşmedi.

17 Temmuz 1918 günü, II. Nikolay, eşi, beş çocuğu ve yanlarındaki hizmetkârları Bolşevikler tarafından infaz edildi. Böylece Rusya’daki Romanov hakimiyeti sona erdi ve Rusya, bambaşka bir geleceğe doğru adım attı.

Son Söz

Romanov Hanedanı, oldukça uzun bir tarihe sahip Rus hükümdarlarıydı. Tarihleri boyunca kimi zaman reformlarla gündeme geldiler, kimi zamansa pek çok ayaklanma ve isyana tanıklık ettiler. 1917 yılında Bolşevikler yönetimi ele geçirdiğinde, ailenin büyük bir kısmı Avrupa’ya kaçma fırsatını buldu. Bu sayede Romanovların soyu günümüze kadar ulaşabildi.

1990’lı yıllarda ise II. Nikolay ve onunla birlikte öldürülen bazı aile üyelerinin kemikleri, infaz edildikleri bölgede bulundu. Yapılan DNA testlerinin ardından cenazeleri törenle defnedildi. Aile, Rus Ortodoks Kilisesi tarafından aziz ilan edildi.

Günümüzde II. Alexander’ın soyundan gelen Maria Vladimirovna Romanova, Romanov ailesinin başı konumundadır.

Kaynakça:

Barnes, Ian. Rusya: Huzursuz İmparatorluk . Translated by Abdullah Yılmaz, vol. 1, Vakıfbank Kültür Yayınları, 2022.

“The Complete List of Russian Tsars, Emperors and Presidents.” GW2RU, web. Accessed 20 May 2025.

Mertoğlu, Buğra. “Rusya’Da Serfliğin Kaldırılışı (1861).” Söylenti Dergi, 19 May 2025, web.

Yüce, Asya. “II. Katerina: Sanat Âşığı Bir Rus İmparatoriçesi.” Söylenti Dergi, 27 July 2022, web.

“Michael.” Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, inc., web. Accessed 22 May 2025.

Miate, Liana. “Peter the Great.” World History Encyclopedia, https://www.worldhistory.org#organization, 13 Nov. 2023, web.

in History, Photography |    September 8th. “The Romanovs’ Last Ball Brought to Life in Color Photographs (1903).” Open Culture, web. Accessed 28 May 2025

in History, Photography |    July 17th. “The Romanovs’ Last Spectacular Ball Brought to Life in Color Photographs (1903).” Open Culture, web. Accessed 31 May 2025

Öne Çıkan Görsel: openculture.com