I. Elizabeth, Tudor Hanedanlığı’ndan VIII. Henry‘nin Anne Boleyn’den olan kızıdır. Evlilik içi ve evlilik dışı ilişkileriyle tanınan Henry, İngiltere tarihinde eşleri ve halkına olan acımasız tavırlarıyla bilinir. Dönemin Roma’ya bağlı Katolik Kilisesi inancına göre Aragonlu Catherine ile boşanamayan kral, Anne Boleyn ile evlenebilmek için Roma’dan ayrılır ve İngiltere Kilisesi’ni kurup başına kendisi geçer. Henry’nin en büyük dileği, ilk evliliğinde sahip olamadığı bir erkek çocuktur; ancak Catherine ile olduğu gibi Anne ile olan ilişkisinde de bu dileği gerçekleşmez. İşte I. Elizabeth, halk tarafından “gayrimeşru çocuk” olarak adlandırılmış, dönemin dini ve sosyal değerlerince onaylanmayan bir evlilik sonucu dünyaya gelmiştir.
VIII. Henry’nin altı eşiyle ilgili daha fazla bilgiye ulaşmak için VIII. Henry ve Talihsiz Eşleri yazımıza göz atabilirsiniz.
Çokça evlilik yapmış olan babasının aksine Elizabeth, herkesin çok iyi bildiği şu sözleri söylemiştir: “Bir efendim olmadan burada yalnızca ve yalnızca tek bir hanımım olacak.” Uzun süren saltanatı boyunca onlarca talip etrafını sardı ancak hiçbirine “bir vaat beslemeksizin tatlı sözler”den fazlasını vermedi.
Tarihte “Bakire Kraliçe” olarak karşımıza çıkan I. Elizabeth hiç evlenmese de Northumberland’in I. Dükü John Dudley’nin beşinci oğlu Robert Dudley, politik ilişkilerinin yanı sıra romantik anlamda da kraliçeye diğer herkesten çok daha yakındı.
Robert Dudley ve Elizabeth ile Olan İlişkisi
Robert’ın babası Dük Dudley, VIII. Henry’nin ölümünün ardından dokuz yaşında tahta geçen VI. Edward’ın henüz yaşıt olmadığı dönemde yetkiyi zorla elde etti fakat sonrasında genç kral Edward ölüm döşeğindeyken gelini Lady Jane Grey’i tahta geçirdiği için infaz edildi. Oğlu Robert ise darbeyi desteklemek için askeri birliklere öncülük etti. I. Mary‘i yakalamak için görevlendirilmesine rağmen Mary çoktan Doğu Anglia’ya kaçmıştı bile. Bu şekilde hızlıca mağlup edilen Robert, Londra Kulesi’ne atılarak neredeyse ölüm cezasına çarptırılıyordu ki genç adam yine Mary tarafından affedildi.
Robert ve Elizabeth’in arkadaşlığı aslında Elizabeth tahta oturduğunda başlamadı çünkü henüz bir prensesken bile ikili zaten oldukça yakındı. Dudley, Elizabeth’in kardeşi Edward‘ın arkadaşıydı. Bu yüzden de çok küçük yaşlardan itibaren birbirlerini tanıyorlardı. Yaşça birbirine yakın olan Dudley ve Elizabeth, Roger Ascham adında aynı öğretmenden de dersler alıyorlardı.
Üvey annesi Catherine Howard‘ın infazı sırasında henüz on sekiz yaşında olan genç Elizabeth’in “asla evlenmeyeceğim” sözleri, o zaman genç bir delikanlı olan Robert’ı çok etkilemiş olmalı ki Dudley’nin uzun süre Elizabeth ile evlenebileceği fikrini aklından çıkarttığı söylenir.
1550 senesinde Amy Robsart ile evlenen Robert, muhtemelen bunun Elizabeth ile arasındaki ilişkiye zarar vereceğini düşündüğünden eşini saraydan uzak tutmuştu.
Elizabeth’in öldürülme korkusuyla yaşadığı, Mary Tudor’ın egemenliği boyunca süren belirsizlik yılları genç kızı Dudley’e daha da yakınlaştırdı. Bu süreç boyunca, hatta kendi güvenliği tehdit altındayken bile Elizabeth’e daima sadık kaldı. Saatlerce birlikte zaman geçiren ikilinin; avlanmaya, dans etmeye ve hararetli sohbetlere duydukları aşk gibi çokça ortak yönleri vardı.
Robert’ın genç prensese olan sadakati, Elizabeth 25 yaşında 1558’de kraliçe olunca mükâfatlandırıldı. Kraliyet ailesine hizmet eden soylu bir görevli olarak asil efendisinin huzuruna çıkan ve sarayın üçüncü derecede en yüksek mevkisi olan Master of the Horse pozisyonuna atandı. Aynı zamanda İngiltere’de orta çağdan beri devam eden Garter Şövalyelik Onur Nişanı sisteminin çok önemli bir üyesiydi. 1562 senesine gelindiğinde ise henüz 30 yaşında olan Robert, dönemin şartlarına bakıldığında son derece genç bir yaşta Kraliyet Danışma Meclisi‘nin üyesi oldu.
Bu sırada kraliçe olarak Elizabeth’in her hareketi sadece kendi halkı değil, tüm Avrupa tarafından takip ediliyordu. Hatta Elizabeth bununla ilgili, “Tüm görebildiğim binlerce göz” diyerek yakınmıştı.
Tüm gözler genç kadının üzerindeyken Robert ile arasındaki bariz yakınlık, sonu gelmeyen spekülasyonları alevlendirdi. Elizabeth’in baş düşmanı İskoçya Kraliçesi Mary de Elizabeth ve Dudley’nin sevgili olduklarından şüpheleniyordu. Mary, asilzadesi Bess of Hardwick’e Dudley’nin onlarca kez kraliçenin yatağını ziyaret ettiğini belirtmişti.
Her ne olursa olsun Elizabeth, gözde kişisinden vazgeçmeye niyeti olmadığını açıkça belli etti. Hatta gerektiğinde Dudley ile daha fazla zaman geçirebilmek için birtakım yollar buldu. Tahta çıkmasından bir sene sonra Elizabeth, gizli buluşmalarını gerçekleştirmek için Dudley’nin yatak odasını kendi özel odalarının yanına taşıdı. Çok geçmeden ilişkileri hem İngiltere’de hem de Avrupa boyunca tüm saraylarda skandallara yol açmaya başladı. Çocuk doğurmanın getirdiği tehlikeleri gösteren onlarca güçlü örnekle karşılaşmış Elizabeth’in, sırf sevgilisi ile birlikte olmak uğruna dişini tırnağına takarak mücadele verdiği tahtını riske atması hiç olası bir durum değildi. O nedenle Robert ile olan arkadaşlıkları, büyük olasılıkla fiziksel olmayan platonik ilişki ve cinsel arzuların arasında bir yerdeydi.
Elizabeth ile Dudley arasındaki karmaşık ilişki, onlarca soru işaretini beraberinde getirdi. Bunlara rağmen aralarındaki aşk iddialarının 1560 senesinde hız kazandığı söylenebilir. O seneden itibaren ilişkinin arkadaşlıktan öteye geçtiğine dair dedikodular dolanıyordu. Robert, Amy ile evli olmasına rağmen Elizabeth ile arasında bir yakınlaşmanın olduğu düşüncesi devam etti.
I. Elizabeth ve Dudley Cinayetle Suçlanıyor
Hem Robert hem de Elizabeth birer cinayet şüphelisiydi.
Dudley’nin eşi Amy Robsart, 1660 senesinin 8 Eylül günü boynu kırılmış bir şekilde merdiven basamaklarında ölü bulundu. Bazı kişilerce bunun trajik bir kaza olduğu düşünüldü ama birçok kişi, Robert’ı kraliçe ile evlenebilmek uğruna eşini öldürmekle suçladı. Böylesine bir suçlamayı güçlendiren asıl sebep ise evdeki hizmetçilerin olayın hemen öncesinde evden gönderilmeleriydi. İskoçya Kraliçesi Mary ise Elizabeth evlenmek istemese bile Dudley’nin sadece kendisine kalmasını istediği için Amy’i öldürttüğünü ima etti. Aslında her iki suçlamada da Dudley ve Elizabeth’in hırslarıyla hareket ettiğine inanıldı.
En sonunda bunun tamamen bir kaza olduğu sonucuna varıldı. Amy o dönem kanserle mücadele ettiği için bedeninin güçsüz kaldığı ve bu nedenle de düşerek hayatını kaybettiği günümüz tarihçileri tarafından da çok daha olası bir durum olarak görülüyor.
Dudley’e yönelik suçlamaları körükleyen şeyin, siyasi konumlarını korumayı ve Elizabeth’in yabancı biriyle evlilik yaparak avantaj sağlanmasını isteyen bakanlar olduğu ihtimali de var. Dudley soyadı, tarih boyunca zedelenmiş bir üne sahipken Robert’ın kraliçe ile evlenmesi uygun görülemezdi. Tıpkı babası gibi Robert’ın büyükbabası da vatana ihanetten 1510 senesinde infaz edilmişti.
İster Robert ister bir başkası olsun her hâlükârda sahip olduğu yetki ve gücü azaltacağı için Elizabeth’in evliliğe sıcak bakmadığı kesin bir gerçekti.
Kraliçe Artık Daha Temkinli
Her zaman olduğu gibi böyle bir skandalın yankıları, sadece krallık içinde kalmayıp tüm Avrupa’ya yayıldı. Binlerce gözün yine üzerinde olduğu Elizabeth, Robert ile olan ilişkisinde artık daha temkinli olmaya karar vermişti. Bu durumda dahi gözdesinden vazgeçemezdi.
Dudley ile olan özel görüşmelerini gizleme konusunda çok daha ileri gitmek zorunda kalmıştı. Buna en büyük örneklerden birisi, Kasım 1561 senesinde Windsdor Kalesi yakınlarında Robert atış yaparken adamı izlemek için Katherine Howard’ın kılığına girmesidir. Bir başka gizli buluşma, Dudley’nin evinde bir akşam yemeğiydi ancak İspanya delegesi II. Philip, bu görüşmeden haberdar oldu ve efendisine hemen bu durumu iletti.
Elizabeth, Robert’ın bir portresi ile beraber en sevdiği mektuplarını da yatağının hemen yanındaki kilitli masada saklardı.
Yıllar geçtikçe Elizabeth’in üzerindeki evlilik baskısı yoğunlaşmaya başladı. Onlarca potansiyel talibi göz önünde bulunduruyormuş gibi yapsa da hiçbirine belli bir vaatte bulunmadı. Venedikli elçi, “Kraliçeyi isteyen talip çok ancak kendisi, karar verme sürecini uzatarak hepsini umutlandırıyor.” diyerek gözlemini belirtmişti.
Kraliçe, Dudley ile Neden Evlenmedi?
Elizabeth’in tüm samimiyetiyle Robert’a olan düşkünlüğü inkâr edilemez ancak kraliçe, onunla evlenmenin krallığını nasıl bir tehlikeye atacağını çok iyi biliyordu. Böyle bir evlilik, Dudley’e muhalif olan onlarca insanın ağır tepkisiyle karşı karşıya kalacaktı, hatta bir iç savaşın çıkması bile muhtemeldi.
1575 yılına kadar iyice umutsuzluğa kapılan Robert, son kez şansını denemek istedi. Elizabeth’i Kenilworth Kalesi‘ne çağırdı ve günlerce kraliçenin gönlünü hoş etmek için eğlence düzenledi. Bu üç haftalık görkemli eğlenceyi tanımlarken Fransız elçi, “İngiltere’de uzun süredir bu denli ihtişmalı bir şey görülmemiştir.” sözlerini kullandı.
Dudley, kraliçeyle evlenmeye çalıştığı sırada Lettice Knollys adında bir başka kadınla beraberdi. Sarayın en güzel kadınlarından biri olarak görülen ve kraliyet ailesinden gelen Lettice, Elizabeth’in annesi Anne Boleyn’in yeğeninin kızıydı. Robert’ın evlilik yolundaki son denemesi de başarısızlıkla sonuçlanınca Lettice’i metresi olarak aldı. Elizabeth ise gözdesinin ona ihanet ettiğinden habersizdi. Üç senelik bir ilişkinin arından Lettice hamile kalmıştı. Bir kenara konulup görmezden gelinecek biri olmadığını bilen kadın, Dudley ile evlenmek konusunda ısrarcıydı. Asil metresinden gelebilecek ağır tepkiden korkan Dudley, 1578‘de gizli bir törenle evlenmeyi kabul etti.
Sevdiği tek adamın kuzeni tarafından alındığını öğrenen kraliçe küplere bindi. Elizabeth, Lettice’in onun huzuruna bir daha çıkmayacağına ve yüzünü bir daha görmeyeceğine yemin ederek kadından nefretle bahsetti. Nihayetinde Dudley’i affetse de ilişkileri önceki samimiyetini yitirmişti.
Robert’ın Son Yılları
Dudley’nin artık az bir zamanı kalmışken ikili yeniden yakınlaştı. 1586 yılında Robert, Elizabeth’in Hollanda’daki kuvvetlerinin başındaydı. Gözdesini özleyen kraliçe, Dudley’e sevgi dolu bir mektup yazarak “Bildiğin üzere her daim aynı.” şeklinde imzaladı. “ER”, “ever the same“, yani semper eadem, I. Elizabeth’in mottosuydu. İkisi de ilişkilerinde bu sözün nasıl bir yer tuttuğunu biliyordu.
Bu olayı takip eden yıllarda Elizabeth’in İskoçya Kraliçesi Mary için verdiği infaz emri karışıklığa neden oldu. Böyle bir zamanda teselli için kendini gözdesinin kollarına bırakmıştı kraliçe. Dudley, 1588 yılı İspanyol Armadası (Spanish Armada) krizinde de Elizabeth’in yanındaydı. Yavaş yavaş sağlık durumu kötüleşmesine rağmen yardım etme konusunda bir dakika bile tereddüt etmemişti.
8 Ağustos 1588’de Elizabeth’in Tilbury‘de vermiş olduğu ünlü konuşmasında Dudley de efendisinin yanında duruyordu.
“Zayıf ve çelimsiz bir kadının bedenine sahip olduğumun farkındayım; lakin bir kralın, bir İngiltere kralının yüreğini de taşıyorum.“
Konuşmadan birkaç gün sonra Robert, Elizabeth’e son mektubunu yazmıştı. Beş gün sonra, 4 Eylül 1588 gününde ise son nefesini verdi.
Dudley’nin “Son Mektubu”
29 Ağustos 1588 “Son Mektubu”
“Majestlerinizden son derece naçizane bir şekilde leydimin nasıl olduğunu ve eski acılarının nasıl hafiflediğini öğrenme konusunda bu kadar cesur davrandığı için zavallı yaşlı hizmetkârınızı bağışlamasını istirham ediyorum. Dünya üzerinde sağlığı, saadeti ve uzun ömür bahşedilmesi için duacı olduğum en kıymetli şeydir kendisi. Kendi perişan durumuma gelince; hâlen verilen ilacıma devam ediyor ve bunun daha önce verilen her şeyden çok daha işe yaradığını düşünüyorum. Bu suretle her zamanki gibi majestelerinin başına bir şey gelmemesi için ettiğim mütemadi dualarla beraber hamamda kusuruz bir tedavi bulacağımı umarak ayağınızı tevazu ile öpüyorum. Rycote’daki eski hanınızdan bu perşembe sabahı yolculuğuma hazır.
Majestelerinizin en sadık ve itaatkâr hizmetkârından. R. Leycester.
[dipnot] Bunca şey yazmama rağmen majestelerinin nişanını Genç Tracy’den teslim aldım.”
Elizabeth, Robert’ın ölümünün hemen ardından kendisini uzun bir süre odasına kapattı. Adamın Rycote’dan yollamış olduğu bu kısa not, kraliçenin en değerli mal varlığı olmuştu artık.
29 Ağustos günü yazılan mektup, yıllar sonra Elizabeth vefat ettiğinde yatağının hemen yanındaki bir kutunun içinde “O’nun son mektubu” yazılı bir notla bulundu.
Kaynakça
- (2020, 26 Haziran). Robert Dudley: Queen Elizabeth I’s great love. History Extra. 10 Kasım 2021 tarihinde https://www.historyextra.com/period/elizabethan/robert-dudley-queen-elizabeth-is-great-love/ adresinden alındı.
- Cartwright, M. (2020, 8 Haziran). Robert Dudley, 1st Earl of Leicester. World History Encyclopedia. 27 Kasım 2021 tarhinde https://member.worldhistory.org/Robert_Dudley_1st_Earl_of_Leicester/ adresinden alındı.
- Queen Elizabeth I facts and myths. Royal Museums Greenwich. 27 Kasım 2021 tarihinde https://www.rmg.co.uk/stories/topics/queen-elizabeth-i-facts-myths adresinden alındı.
- Larson, R. (2015, 4 Kasım). Dudley’s Last Letter to Queen Elizabeth I. Tudors Dynasty. 28 Kasım 2021 tarihinde https://tudorsdynasty.com/dudleys-last-letter-to-queen-elizabeth-i/ adresinden alındı.
