Birbirinden farklı kelimelerin etimolojisini incelediğimiz serimizde “turkuaz” kelimesinin etimolojisini inceledik!
Turkuaz Kelimesinin Etimolojisi
Açık renk tutkunlarının sevebileceği turkuaz, Fransızca kökenli bir kelimedir. Fransızca “Turc” özel adından türetilen “Turquoise” sözcüğü “türk taşı, mavi renkli süs taşı” anlamına gelir. 17. yüzyılda Avrupa’ya ilk kez Türkiye üzerinden turkuaz rengini taşıyan bir mineral getirilir. Böylelikle Avrupa’ya ulaşan bu mineral, yeşil ve mavinin yanı sıra az miktarda sarının birleşimiyle oluşan rengin turkuaz olarak adlandırılmasını sağlamıştır. İnsan üzerindeki bedensel ve psikolojik etkilerinden dolayı zaman geçtikçe daha çok tercih edilen turkuaz, Akdeniz’in rengi olarak da bilinmektedir.
Aralık ayının simgesi olan turkuaz, mavinin huzurunu ve sakinliğini yansıtırken yeşilin dengesini de bünyesinde barındırır. Mavi ve yeşilin özelliklerini içeren turkuaz, bizi pozitif düşünmeye iterken sarının karışımı ise enerjik olmamızı sağlar. Saf ve temiz görüntüsüyle yaratıcılığa teşvik eder ve duygusal dengesizlikleri ortadan kaldırmaya yardımcı olur.
Psikolojik Etkileri
Turkuaz, içerdiği canlı ve açık tonlarla evimizin, odamızın, iş yerimizin en az bir köşesinde bulundurduğumuz veya bulundurmayı düşündüğümüz renklerin başında gelir. Sıkılmış, tükenmiş ve kendimizi niteliksiz hissettiğimiz durumlarda meditasyon gibi etkinlikler yapmaya yöneliriz. Bununla beraber turkuazın yatıştırıcı ve dinlendirici özelliğinden yararlanarak bu tonda çeşitli nesneleri çevremizde bulundurabiliriz. Bir objede veya üzerimizdeki takı, fular gibi aksesuarlar bulundurduğumuzda içinde bulunduğumuz negatif havanın etkisinden kurtulmak mümkün olur.
Turkuaz, düşünce sınırımızı ortadan kaldırıp yaratıcı eylemlere başvurmamıza yardımcı olur. Olumsuz duygu durumlarından kurtulmaya ihtiyacımız olduğunda etrafımızda bulundurmamız gereken renklerin başında gelir. Turkuazın açık tonları rahatlamaya ve daha iyi düşünüp enerjik görünmemizi sağlar. Duygusal dengeyi sağlamak amacıyla turkuaz, modu artıracak ve iyi hissetmemizi sağlayacak birtakım özellikler taşır. Turkuazın birleşiminde bulunan az miktarda sarı, bünyemizde enerji ve canlılık hissini artırır. Ruhen ve bedenen yorgun hissettiğimiz anların adeta kurtarıcısıdır.
Türk Edebiyatında Turkuaz
Türklerde göğün önemli bir yere sahip olması turkuazın edebiyatta ve tarihteki önemini de beraberinde getirir. Huzurun ve barışın niteleyicisi Turkuaz, tarihin önemli destanlarında yer alır. Mitolojik olarak ele alındığında ise Yaratılış Destanı ve Oğuz Kağan Destanı‘nın yeşil ve maviyi kutsal kabul ettiği bilinir. Bu renklerin birleşiminden hareketle, Yaratılış Destanı ve Oğuz Kağan Destanı‘nın yanı sıra pek çok destanda yaratılışın sembolü gök ve turkuaz üzerinden mesajlar verilir. Bu destanlarda yer alan gök ve turkuaz motifleri, yeni bir başlangıcı, barışı ve birliği temsil eder.
“Yaratılsın yer!
Yaratılsın gök!”
Tanrı Ülgen, Yaratılış Destanı
“Ben sizlere kağan oldum
Alalım yay ile kalkan
Nişan olsun bize buyan
Bozkurt olsun bize uran
Av yerinde yürüsün kulan
Daha deniz, daha müren
Güneş bayrak gök kurıkan.”
Oğuz Kağan, Oğuz Kağan Destanı
Selçuklu Devleti Döneminde Turkuaz
İlk Türk devletlerinden, Selçuklular‘a ve Osmanlı İmparatorluğu‘na uzanan bütün Türk devletlerinin neredeyse hepsi turkuaz rengini kullanmıştır. Ortaya konan birçok mimari ve sanat eserleri turkuaz rengini bünyesinde taşımıştır. Özellikle mimarisi ile göz kamaştıran, günümüze kadar geçerliliğini korumuş olan camilerde turkuaz rengi yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Turkuaz, başlarda “Türk rengi” olarak adlandırılmamasına karşın tarihte yapılan çalışmalar sayesinde bu isimle benimsenmeye başlamıştır.
Selçuklular tarafından mimaride birçok yapıya eşlik eden turkuaz, sadece camii ve mescitlerde kullanılmayıp yapının duvar ve pencere gibi birçok bölümünde bir desen şeklinde görmek mümkündür. Özellikle iç mimarisinde göze çarpan motifler turkuazın öne çıkan noktaları arasındadır. Tarihî ve kültürel pek çok alanda koruyucu bir etkisi bulunan turkuaz, bu özelliğinden dolayı tarih sahnesinde birçok sanat eserinde ve mimari yapılarda kendine yer bulmuştur.
Kaynakça
- “Turkuaz”. Etimoloji Türkçe. Web. 24.07.2024
- “Turkuaz Renginin Anlamı Nedir? – Psikolojik Etkileri”. İstanbul Gedik Üniversitesi. Web. 24.07.2024
- “Oğuz Kağan Destanı”. Türk Edebiyatı. Web. 24.07.2024
- “Yaratılış Destanları, Türk Destanları”. Çok Bilgi. Web. 24.07.2024
- “Selçukluların Tarihten Miras Kalan Rengi Turkuaz”. Fikriyat. Web. 24.07.2024
