Bu yazımızda “sarı” sözcüğünün hikâyesinden, bizler için ne anlam ifade ettiğinden ve edebi yönünden çeşitli şairlerin sarıyı nasıl yorumladığından bahsettik.
Sarı Sözcüğü Nereden Geliyor?
Eski Türkçede “sarıg”; soluk renk, sarı anlamına gelmektedir. Zaman içinde “g” sesi önce “ğ” sesine dönüşmüştür, ardından da yok olmuştur.
Sözcüğün Sümercede aynı anlama gelen ara ve aru sözcüklerinden ya da Sasanilerin konuştuğu Avestacadaki zairi ve zairiş sözcüklerinden geldiği de iddia ediliyor.
Sözcüğün tespit edildiği en eski yazılı kaynak Orhun Yazıtlarıdır. “sarıg altunın ürüŋ kümüşin kırgaglıg kutayın” şeklinde geçer. Anlamı, “sarı altını, ak gümüşü, işli ipeği”dir.
Sarı Bizde Ne Uyandırıyor?
Sarı renk enerjiktir ve aydınlanma hissi uyandırır. Optimisttir ve yaratıcılığı tetikler. Çalışma odalarında sarı renk kullanımı odaklanma ve bilgilerin hatırlanması konusunda etkilidir ancak yoğun kullanımı kaygıya yol açabilir.
Ayrıca markalar, sarı rengin dikkat çekiciliğinden ve canlılığından yararlanır. Sarı renk, hedef kitleye harekete geçmeleri için gereken cesareti verir.
Halk Edebiyatında Sarı
Sarı edik geymiş goncu kısarak
Gidiyor da birim birim basarak
Anası huri de kızı beserek
Emirler’den bir kız indi pınara
Sarı edik geymiş goncu dizinde
Arzumanım kaldı ala gözünde
Böyle güzel m’olur köylü kızında
Emirler’den bir kız indi pınara
Edik, Orta Asya’dan beri giydiğimiz yumuşak meşinden yapılmış kısa konçlu bir çizmedir. Karacaoğlan’a göre sarı edik, Türkmen kızlarının güzelliğini tamamlayan bir aksesuardır.
Cumhuriyet Dönemi Edebiyatında Sarı
Ayva sarı nar kırmızı sonbahar!
Her yıl biraz daha benimsediğim.
Ne dönüp duruyor havada kuşlar?
Nerden çıktı bu cenaze? ölen kim?
Bu kaçıncı bahçe gördüm tarumar?
Cahit Sıtkı Tarancı’nın “Otuz Beş Yaş” şiirinde sarı ayva sonbaharı ve ardından ölümü hatırlatıyor. Sonbahar kışın, yani ölümün habercisidir.
Sarı, Çeşitli Kültürlerde Neyi Temsil Ediyor?
Her ne kadar sarının enerjik ve optimist bir renk olduğu bilinse de Avrupalılar için durum farklıdır. Fransızlar sarı rengi kıskançlıkla, ihanetle ve zayıflıkla bağdaştırmışlar. 10. yüzyılda Fransızlar, suçluların ve hainlerin kapılarını sarı renge boyamıştır. Almanya’da sarı, kıskançlığı sembolize eder. Ayrıca, İspanyol Engizisyonunda vatana ihanetle suçlananlar, sarı sanbenitolar giymeye zorlanmıştır.
Japonlara göre sarı renk cesareti ve refahı simgelerken Tayland’da sarı rengin şansla ilişkilendirildiğini görürüz. Çin’de ise imparatoru ve onun gücünü temsil eden kraliyet rengidir. Hindistan’da ise sarı, bilgeliği temsil eder.
Afrika’daki bazı ülkelerde, sarı üst tabakayı temsil eder ve yalnızca üst tabaka sarı kıyafetler giyer. Bunun sebebi, sarı rengin altını andırması ve para, başarı ve kalite ile bağdaştırılmasıdır.
Türk kültüründe beş ana renk; siyah, beyaz, kırmızı, sarı ve yeşildir. Diğer renkler dört ana yönü gösterirken, sarı merkezdedir. Sarı renk, Dünya’nın merkezinin sembolü olarak kullanılmıştır. Bu anlayış Şamanizm inancından gelmektedir.
Kaynakça
“Sarı.” Nisanyan Sözlük, Nisanyan, Web. Erişim tarihi 4 Haziran 2024.
“Sarı.” Aksozluk, Aksozluk.org, Web. Erişim tarihi 4 Haziran 2024.
“Sarı Renginin Anlamı Nedir? Psikolojik Etkileri.” Gedik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi, Gedik Üniversitesi, Web. Erişim tarihi 4 Haziran 2024.
“Sarı Renk ve Anlamı.” İstanbul İşletme Enstitüsü, İstanbul İşletme Enstitüsü, Web. Erişim tarihi 4 Haziran 2024.
Öğüt Eker, Gülin. “Kültürel Gösterge Olarak Karacaoğlan’ın Şiirlerinde Edik”. Millî Folklor. 43(1999): 55-60
Graham, Megan. “The Color Yellow.” George Mason University, Web. Erişim tarihi 3 Haziran 2024.
“Great Big Lies: The Spanish Inquisition.” Bad News About Christianity, Web. Erişim tarihi 3 Haziran 2024
“Meaning of Yellow.”, The Color Ency, Web. Erişim tarihi 3 Haziran 2024
Genç, Ramazan. “Türk İnanışları ile Millî Geleneklerinde Renkler ve Sarı-Kırmızı-Yeşil.” Erdem, vol. 9, no. 27, 1997, pp. 1075-1110.
