Zamanla yaşanan olaylar ve inançlar sonucunda farklı kültürel anma, kutlama ve festivaller ortaya çıkmıştır. Bunlar bazen bir olayın kutlaması ve anılması üzerine olsa da bazen de inançların getirdiği sosyal etkileşim üzerine festivalleri doğurmuştur. Hindistan’da çok inançlı bir ülke olarak birçok farklı programa ev sahipliği yapmaktadır. Neredeyse her ay hatta her hafta farklı bir konu üzerine festivaller ve kutlamalar düzenlenir. Holi, Navaratri, Diwali, Krishna Janmashtami, Pushkar Deve… bunlardan sadece birkaç olmak üzereyken bizler bu yazımızda rengarenk renklerin havada uçuştuğu Holi Festivali’ni ele alacağız.
Holi’nin geçmişi antik döneme (m.s. 4’üncü yüzyıldan itibaren olduğu düşünülürken) dayanmasıyla birlikte bir Hindu bahar festivalidir. Sevgi ve bağışlayıcılığı temsil etmesiyle kötülüğe karşı zaferi temsil eder. Hindistan’da ortaya çıkan bu festival ilerleyen zamanla Hint Yarımadası’nı da aşarak yavaş yavaş dünyaya yayılmıştır. Holi yıldız bazlı bir Hint ay takvimi olan Vikram Samvat’ın Phalguna ayına düşen Purnima akşamında (dolunay günü) başlar. Miladi takvime göre ise Mart ayına denk gelmektedir. Festival süresi bir gece ve bir gün sürer. Baharın gelişini, sevgiyi, barışı, gülmeyi ve eğlenmeyi amaçlayan bir şenlik cümbüşüdür.
Holi Festivali Nasıl Ortaya Çıktı?
Baharın gelişini müjdeleyen Holi festivalinin tarihi ile ilgili birçok efsane ve mitolojik hikayeler bulunur. Bunlardan öne çıkanlarına gelin beraber bakalım.
Puranalarda* bulunan efsaneler kaynak görülmesi üzerine ilk hikâyeye göre, Brahma‘nın etkisiyle ölümsüzlük kazanan şeytanlar kralı Hiranyakashipu yeryüzünde hakimiyet kurmuştu. O zamanlardan adeta kibirden gözü dönmüştü. Herkesin ona itaat etmesini istiyordu ve bunun üzerine Vişnu’ya karşı geldi. Oğlu Prahlad’ın da Vişnu’ya inanmamasını ister. Fakat oğlu hem bunu kabul etmez hem de babasının kötülüklerini durdurmak ister. Hiranyakashipu oğlunu ölümle tehdit etmesine rağmen kararından vazgeçiremez. Kız kardeşi Holika (Putana) ile bir plan yapar. Buna göre Holika onu ateşten koruyan bir pelerin giyerek, Prahlada’nın onunla ateşin üzerine oturmasını ister. Prahlada bunu kabul eder. Kral bununla birlikte Holika’ya bir şey olmayacağını fakat oğlunun yanacağını düşünür. Lakin işler hiç tahmin ettiği gibi ilerlemez. Yaygın harlandıkça çıkan rüzgarla pelerin Prahlada’nın üzerine gelir ve ona bir şey olmaz. Holika ise ölür. Holi’de yanan ateşin iyiliğin kötülüğe karşı zaferini temsil etmek üzere bir gelenek haline gelir.
Bir diğer efsaneye göre ise; Holi bir aşk festivali olarak kutlanır. Hint tanrılarından Radha ve Krishna‘nın holi oynamasından ilk bahseden eser Bilge Garga’nın, Garga Samhita eseridir. Hikayeye göre Krishna gençliğinde koyu tenlidir. Radha ise onun aksine açık tenli olduğu için kendisini beğenmeyeceğini düşünür. Evde o kadar çaresizliğe düşer ki en sonunda annesi ona, Radha’nın yanına gidip yüzünü istediği renge boyamasını önerir. Radha, Krishna’nın bu teklifini kabul eder ve bir çift olurlar. Bu yaşanan olayla birlikte Radha’nın Krishna’nın yüzünü boyaması Holi olarak anılmaya başlar. Bu da Holi’nin aşkla kutlanan bir bayram olmasının nedenlerinden biri olarak görülür.
Farklı bir hikayeye göre ise; Holi’nin renk şöleni öne çıkar. Hikayeye göre maymun tanrı Hanuman bir gün güneşi yutup kendi içine çeker. İnsanlar karanlıkta kalır ve bundan böyle ışığı göremeyeceklerini düşünerek üzülürler. Diğer tanrılar, insanlara bir öneride bulunur. Birbirlerine rengarenk boyalar sürerek sesli bir şekilde gülmelerini tavsiye ederler. Hanuman insanların bu halini görünce gülünç bulur ve kendisini tutamaz o da gülmeye başlar. Kahkahalar atarken içinde bulunan güneş de tekrardan ortaya çıkar. Dünya yeniden güneşine kavuşur.
Kutlamalar
Holi festivali genel çerçevesi ile rengarenk boyaların havada uçuştuğu, dans, eğlence ve kahkahanın bol olduğu bir kutlamadır. Renkler, baharın gelişi, aşk, sevgi ve daha birçok değerin öne çıktığı bu kutlamada her şey bir gece önceden başlar. Holi’den önceki gece yani Holika Dahan‘da şenlik başlar. İnsanlar gece bir araya gelir ve büyük bir ateş yakar. Bu ateşin etrafında şarkı söyleyip dans ederler. Bunun anlattığımız ilk hikayeden kaynaklandığı düşünülür. Holika ve Hiranyakashipu’nun hain planında Prahlad’nın zaferini anmak için olduğu varsayılır. İyiliğin kötülüğe karşı zaferi kutlanır.
Ana güne gelindiğinde ise asıl şenlik başlar. O gün insanlar özellikle beyaz giyinirler ve birbirlerini rengarenk boyalar ile boyarlar. Müzik, eğlence, dans ve yemekler ön plandadır. Herkes gün boyunca doyasıya eğlenip şenliğin tadını çıkarır.
Renklerin Anlamları
Holi de renklerin de bir anlamı olduğu düşünülür. Buna göre;
Kırmızı: Aşk ve Tutkunun Rengi,
Sarı: Mutluluk ve Barışın Rengi,
Mavi: Sakinliğin ve Cesaretin Rengi,
Yeşil: İlkbaharın ve Yeni Bir Başlangıcın Rengi,
Pembe: Gençliğin ve Şakacılığın Rengi,
Turuncu veya Safran: Cesaret ve Fedakarlığın Rengi,
Mor: Yüce Barış ve Bilgeliğin Rengi
Holi de bu renkler ön plandayken siyah ve beyaz boyalar asla kullanılmazlar. Siyahın üzüntü ve kötü şans getirdiği, beyazın ise genellikle cenaze törenlerinde kullanılan bir renk olduğu için hoş çağrışımları olduğu düşünülmemektedir.
Holi, Hindistan’da ortaya çıkan bir festival olarak kutlanmaya başlanır. Farklı mitolojik hikayeler ve efsanelerle birlikte kendine özgü ritüeller oluşturan bu bayram zamanla rengarenk cümbüşüyle dünyaya yayılmaya başlar. Aşk, sevgi, baharın gelişi, zafer, barış, mutluluk ve daha birçok duyguyu bünyesinde barındıran bu coşkulu kutlama son zamanlarda ülkemizde de kutlanmaya başlandı. Bu eşsiz renkler ile eğlencenin ana ögesi olan festival köklü geçmişi ile cümbüşüne devam edeceğine şüphemiz yok.
Kaynakça
Video; BBC Newsround youtube hesabı, 27.10.2024
Arslan, H. (2014). HOLİ: HİNDU BAHAR BAYRAMI. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (39), 181-220., 27.10.2024
Holi Color Meanings — the Best Colors to Use, asiahighlights.com, 27.10.2024
Kapak Fotoğrafı: Holi 2025 – When is Holi 2025, 2-Day Events, asiahighlights.com
* Puranalar Antik Hint döneminden kalma, evrenin yaratılması, tanrılar ve kralların hikâyelerini, Hint coğrafyası ve inanışları ile ilgili konuları içeren masalları veya efsaneleri anlatan metinlerdir.
