Radiohead, alternatif rock müziğin sınırlarını zorlayan yenilikçi tarzıyla 90’lı yıllardan bu yana müzik dünyasında kendine has bir yer edindi. Grubun melankolik melodileri, derin anlamlar barındıran şarkı sözleriyle birleşerek dinleyiciyi hem duygusal hem de entelektüel bir yolculuğa çıkarıyor.
Fake Plastic Tress, grubun sanatsal ifade gücünün en güçlü örneklerinden biridir. Bu yazıda bu ikonik parçayı mercek altına alıp müziğin altındaki katmanları birlikte inceleyeceğiz ve yorumlayacağız.
“She looks like the real thing
(O kız gerçek gibi görünüyordu)
She tastes like the real thing
(Kızın tadı gerçek gibiydi)
My fake plastic love”
(Çakma plastik aşkım benim)
Fake Plastic Trees Nasıl Yazıldı?
“Fake Plastic Trees“, Radiohead’in ikinci stüdyo albümü The Bends’de (1995) yer alıyor ve grubun kariyerinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmiştir. Şarkının hikâyesi grup ve vokalist Thom Yorke’un yaratıcı söz yazarlığı sürecinin ilginç bir yansıması olmuştur.
Şarkının yaratılış sürecinde Thom Yorke, geçirdiği duygusal süreçleri yansıtmıştır. Yorke, şarkının kişisel ve depresif bir sürecin eseri olduğunu söylemiş ve Leonard Cohen, Jeff Buckley gibi sanatçılardan etkilenmiştir. Şarkının stüdyo aşaması da kolay olmamıştır. Grup üyeleri, şarkının yönü konusunda fikir ayrılığı yaşamışlar; şarkı ilk başta hızlı tempodayken Yorke’un sakinleşmesiyle yavaş ve yoğun hâle gelmiştir, vokali tamamladığında gözyaşlarına boğulmuştur. Şarkı sözlerini incelememin sebebi de günümüz dünyasının sahteliğine, gerçeklik arayışına ışık tutmasıdır.
Gelelim şarkının söz analizine:
“Her green plastic watering can
(O kızın yeşil plastik sulama kabı)
For her fake Chinese rubber plant
(Kendi çin malı kauçuk bitkisi için)
In the fake plastic earth“
(Şu çakma plastik dünyada)
Şarkının sözlerinde sürekli olarak plastik olana vurgu yapılmasının yanı sıra sahip olduğumuz materyallerin plastikliğine vurgu yapılmıştır. “Plastik” kelimesi sahte dünyaya ve yapaylığa da bir göndermedir. “Çin” ise ucuz ve kitlesel üretimin merkezi olarak karşımıza çıktığını düşünüyorum.
“That she bought from a rubber man
(Kauçuk bir adamdan aldığı)
In a town full of rubber plans
(Kauçuk ağaçlarıyla dolu bir kasabada)
To get rid of itself”
(Sırf ondan kurtulabilmek için)
“Kauçuk“, esnek ve dayanıklı bir malzemedir, bu yüzden “kauçuk adam” ifadesi; sürekli olarak şekil değiştiren, duruma göre esneyen, belki de kimliğini ve özgünlüğünü kaybetmiş bir kişiyi temsil eder yani modern insan… Kauçuk planlar da yüzeysel, derin olmayan hayaller anlamına geldiğini düşünebiliriz.
“It wears her out, it wears her out”
(Bu bezdirir onu)
Bu dizede, sahte dünyanın kişiyi bezdirdiğini ve tükettiğini ifade ederken satırların yinelenmesi bu bıkkınlığın hat safhaya ulaştığının göstergesi gibi görüyorum.
“She lives with a broken man
(Üzgün bir adamla yaşar o)
A cracked polystyrene man
(Çatlamış polisitren bir adamla)
Who just crumbles and burns”
(Parçalanıp yanan adamla)
Bu dizeler, modern toplumda kırılgan ve dayanıklılığın nasıl yapay bir yüzeyle örtüldüğünü anlatıyor. “Polisitren” gibi kırılgan ve dışardan güçlü görünür ancak içi çürür ve parçalanır. Kauçuk ve polisitren ifadelerinin modern insanı tanımlayan sıfatlar olarak kullanıldığını görüyoruz.
“He used to do surgery
(O adam ameliyat yapardı)
For girls in the eighties
(Seksenlerdeki kızlar için)
But gravity always wins”
(Ne var ki yer çekimi kazanır daima)
Günümüz dünyasını çok iyi anlattığını düşündüğüm bu dizelerde, estetik ameliyat ve güzellik endüstrisine gönderme yapılmıştır. Cerrahi müdahalelere rağmen insan yer çekimine hep yenik düşer. İnsan zamana karşı koyamaz. Yer çekiminin her zaman kazanması hepimizin bir gün toprağa çekileceğini anımsatıyor bana.
“She looks like the real thing
(O kız gerçek gibi görünüyordu)
She tastes like the real thing
(Kızın tadı gerçek gibiydi)
My fake plastic love”
(Çakma plastik aşkım benim)
Gerçek ile sahte aşkın içsel mücadelesine inilmiştir. Bir şeyin gerçeğe benzemesi onu gerçek yapmaz sonuçta. Yüzeysel güzel olan şeyler (ki bu aşk da olabilir) boş ve anlamsız çıkabilir. Ayrıca bu satırlar bana Blade Runner filmini anımsatıyor. Filmdeki Rachel karakteri, replikanttır. İnsana tıpa tıp benzeyen kopya. Rachel da gerçek olduğuna inanır ve öyle de görünür ancak insan değildir. Deckard karakteri de insan olmadığını öğrenmesine rağmen onu sevmeye devam eder.
“But I can’t help the feeling
(Ama yardım edemedim o duyguya)
I could blow through the ceiling
(Patlayabilirdim doğruca tavana)
If I just turn and run”
(Eğer sadece dönseydim ve koşsaydım)
Kaçma isteği yoğun bir şekilde anlatılmıştır. Sahte dünyada sıkışık kalmışlık ve üstesinden gelme isteği… Bu istek bana sanal dünyadan da kaçış isteğini uyandırıyor.
“It wears me out, it wears me out”
(Ve bezdirir bu beni, bezdirir beni)
Kadın ve erkekten sonra tükenmişlik hissi bireye inmiştir. Yorke’un duygusal yoğunluğunun ifadesi olduğunu düşünüyorum.
“And if I could be who you wanted
(Keşke olabilseydim o istediğin kişi)
If I could be who you wanted all the time”
(Keşke her zaman istediğin kişi olabilseydim)
Bu son satırlar, başkalarının olmasını istediği kişi olma çabasının yoruculuğu, mücadelesini anlatıyor. Kişi bu çaba sonucu kendisi olmaktan çıkar. Hepimiz sevdiğimiz kişinin istediği biri olmak için çeşitli formlara gireriz kendimiz olmaktan uzaklaşır, yalnızca “o kişilerce” kabul görmeyi bekleriz ve de bu istek döngüye girer. Başta kendimizden daha sonra da dünyadan uzaklaşıp algımızı bozarız.
“Fake Plastic Trees”; bana göre materyalist dünyada gerçeği, gerçek aşkı, gerçek bireyi arayışından bahseder. Modern dünyanın bireyin kendi benliğinin kaybolmasına, döngüden çıkamamasına ayrıca güzel görünenin içinin nasıl boş ve anlamsız olduğu gibi birçok açılımı ilginç benzetmelerle başarılı bir şekilde yapıldığını görüyoruz.
