Yaşamımız iniş çıkışlarla doludur. Bu iniş çıkışlar bazen bizi yorabilir, hüsrana uğratabilir, hayat kalitemizi kötü etkileyebilir. Bunların sonucunda ruh sağlığımız bozulabilir ama bunun üstesinden gelebilmek için psikolojik açıdan dayanıklı olmamız gerekir. Bu durum da kişinin güçlü yönlerini ve yeteneklerini kullanmasıyla oluşur. “Öldürmeyen şey güçlendirir” diyerek birçoğumuzun yola çıktığı bu mottonun psikolojik dayanıklılıkla yakından ilgili olduğunu söyleyebiliriz.
Psikolojik Dayanıklılık Sanatı Nedir?
Bireyin güç durumlarla ve stresle karşı karşıya geldiğinde kendi ruh sağlığını koruyabilmesi ve baş edebilmesi anlamına gelen psikolojik dayanıklılık, kendini ruhen toparlayabilme becerisidir. Başka bir tanımlamayla dayanıklılık, zorluk ve tehditlere rağmen, süreçlerin, kapasitelerin ve çıktıların başarılı bir şekilde uyumlaştırılmasıdır.(Masten 2001:228) Bu kavram genellikle kriz durumlarını olumlu bir hâle çevirmeyi başaran insanlar için kullanılır.
Bazen günlük hayat akışımızı aksatma noktasına getiren büyüklü küçüklü sorunlarla karşılaşırız fakat bu sorunlar çevresel faktörlere göre şekil alabildiği için hepimizin verdiği tepkiler birbirinden farklı olabilir. Bu yüzden aynı sorunlarla başa çıkarken dayanıklılık seviyesi düşük olan kişiler bu sorunların altında ezilebilir yahut ruhsal sorunlar yaşayabilirler. Dayanıklılığı yüksek olan insanlar içinse bu durum biraz daha farklıdır, yaşanan sorunlar onlar için bazı yıkıcı sonuçlara neden olsa bile başarılı ve sağlıklı sonuçlanan bir uyum gösterme ile bunun etkisini daha aza indirebilirler. Hatta bu sorunlar dayanıklılığı yüksek insanların çözüm üretme mekanizmasını güçlendirirken onlara aynı zamanda bağışıklık kazandırırarak bireyleri daha sağlam bir hâle getirir. Dayanıklılığını geliştiren bireylerin bu yüzden eski hallerinden daha güçlü bir insana dönüşmesi ve benlik saygılarını güçlendirmesi mümkündür.
Psikolojik Dayanıklılığın Oluşumunda Kişisel Özellikler
Psikolojik dayanıklılığın her bireyde farklı olması, bireylerin taşıdığı kişilik özelliklerinden de etkilenir.
- Ölçülülük yaşam ile tecrübelerin birbirleri ile dengeli ve uyumlu şekilde ilerlemesini yani dengeyi;
- Kararlılık yaşamı yeniden kurma ve devam ettirme isteğini;
- Kendine Güven kişinin kendine ve kendi becerilerine olan inancını,
- Anlamlandırma Becerisi yaşamın bir amacı olduğuna inanmayı;
- Tolerans ve Kabul yaşam yolunun, herkes için kendine has bir şekilde ilerlediğini kabul etme anlayışıdır. (sgdd.org.tr)
Psikolojik Dayanıklılık Oluşturma ve Geliştirme
Zorluklarla mücadele edebilmemiz için dayanıklılık oluşturmamız gerekmektedir. Dayanıklılık oluşturma da pozitif düşünme, yeteneklerini kullanabilme, hedeflerini belirleyerek stres yönetimini yapabilme ve duyguları ifade edebilme gibi unsurlarla ortaya çıkar. Fakat bu unsurların dışında 3 temel bileşen önemli bir yere sahiptir. Psikolojik dayanıklılığımızı sağlıklı bir şekilde oluşturmak ve geliştirmek için bu bileşenlerden yararlanmalıyız.
1- Duygusal Zekâ
“Dayanıklılığın temel bileşeni olan duygusal zekâ yetisi, bireyin hem kendi duygularını hem de başkalarının duygularını anlayarak bu duygulara uygun şekilde tepki verebilmesidir.” (humanperformance.ie).
Empati kurarak ve iletişim becerilerini geliştirerek birey kendi yeteneklerini ve davranışlarını duygusal zekâsı ile yönetmeye çalışır. Sağlıklı bir şekilde kullanarak stres yaratacak durumlarla karşılaştığında daha esnek davranarak yapıcı çözümler geliştirir. Böylelikle sağlam ve güçlü bir psikolojik dayanıklılığın temelini inşa eder.
2- Sosyal Destek
Psikolojik dayanıklılık geliştirmeye yardımcı olan diğer önemli bileşen ise sosyal destektir. Psikolojik dayanıklılık çevresel koşullara göre de şekil alabileceği için ailenin ve arkadaşların desteği büyük bir önem arz etmektedir. Dayanıklılık oluştururken yakın çevreyle güçlü bağların kurulması, bireysel iyi oluşu güçlendirmede ve tatmin seviyesinin artmasında rol oynar.
3- Problem Çözme Becerisi
Stres baskısı altında olan bireyin çözüm üretebilmesi, çözümü uygulamaya geçirebilmesi ve kendine olan güveninin kamçılanması için bu beceriye ihtiyacı vardır. Birey, sürecin yarattığı olumsuz duyguları yöneterek dirençli bir psikolojik yapı oluşturur. Daha etkili bir şekilde sorunlarla baş edebilen bireyin psikolojik dayanıklılık seviyesinde artış gerçekleşir.
Kaynakça
Masten, Ann. Ordinary Magic:Ordinary Magic: Resilience in Development. American Psychologist, 2014.
“Psikolojik dayanıklılık nedir?” SGDD-Uluslararası Göç Organizasyonu, Sosyal Gelişim ve Dayanışma Derneği, https://sgdd.org.tr/mhpss/psikolojik-dayaniklilik-nedir/. 19 Eylül 2024.
“Psychological Resilience.” Human Performance, https://humanperformance.ie/psychological-resilience/. Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024.
Kapak Görseli: Bilim Şenliği
