Bağımsızlık; kendi kendine yetebilme, özgür irade ile kendi kararlarını alabilme, haksızlığa uğrayarak başkalarının etkisi altında kalmadan, kendi işlerini yönetebilme becerisi geliştirmiş olmaktır. Hayatın içinde bir çok noktada bulunan bağımsızlık kavramı türlere ayrılır. Çocuklukta, ergenlikte, yetişkinlikte, yaşlılık döneminde sahip olunması beklenen bağımsızlıklar vardır. Sosyal hayatta ve ilişkilerde, eğitim alanında, mesleki hayatta, ekonomik anlamda duygusal dayanıklılık kazanmak, kendi kendine karar alabilmek, mantıklı düşünebilmek bağımsızlık çeşitleridir.
Psikolojik ve duygusal bağımlılığın nedenleri; çocukluktan itibaren aşırı kaygılı ve koruyucu ebeveynlerle büyümek, koşullu sevilmek, duygusal istismara ve şiddet maruz kalmak gibi durumlardır. Bu, bir tür travma tepkisi de olabilmektedir.
Psikolojik bağımsızlık kavramı, bireyin hayatın zorluklarıyla başa çıkabilmesi, bilinçli kararlar alabilmesi, cesaretli, öz güvenli olması, eleştirel düşünebilme gibi özelliklerini ifade eder. Mesleki gelişimini ve kişisel yaşamını kontrol altına almış, kendi dünyasını şekillendirebilen, fiziki ve ruhsal sağlamlık elde etmiş bir birey, bağımsızlığını eline almış, tatmin edici bir hayat yaşayabiliyor demektir.
Psikolojik Bağımsızlık Nasıl Kazanılır?
Kişisel kimliğini kabul etmek, psikolojik bağımsızlığa doğru önemli bir adımdır. Öncelikle ergenlikte ebeveynler çocuğun kişisel kimliğini oluşturmasına izin vermeli ve desteklemelidir. Kişi kimliğini kabul edip, kendini sevdikten sonra ona izin verildiği, yani öğrendiği gibi bağımsızlığını kurar ve kendince özgür, mutlu olacağı kararlar alabilir.
Aksiliklere uyum sağlama ve kurtulma yeteneği kazanmak için duygusal enerjiyi korumak, stres ve sıkıntıya bağışıklık geliştirmek, kişisel algılamak yerine; bütünü görebilmek, çözüm odaklı olmak, kendi benliğini korumak önemlidir.
Dengeli bir şekilde kendini ifade ederek, başkalarının haklarına saygı duyarak, güven ve kişilerarası etkinlik kurmada iddialı olmak, hedef belirlemek, geleceğini öngörebilmek, onay bağımlılığı olmadan net, ölçülebilir planlar doğrultusunda hareket edebilmek de bağımsızlığı sağlamaktır.
Kendine has değer sistemi geliştirerek, toplumsal ve ailevi normlardan fazla etki almadan kişisel bir değer sistemi benimsemek, otantik ve memnun edici bir hayata doğru eylem almaktır.
Hislerde, düşüncelerde, çevreye karşı farkındalık içinde olup dikkat ederek, deneyimleri daha iyi anlamak ve duygusal düzenleme sağlamaktır.
Bağımsızlık İçin Pratik Yöntemler
Çocukluk ve ergenlik döneminde ebeveynlerin; çocuğun yapabilmeye gücü yeten her bir iş, eğitim, spor, sanat alanlarında aktif olmasını sağlanması faydalı olabilir. Yetişkinler de kişisel gelişim odaklı sevilen iş ve hobilere, eğitim ve sanata, gerekirse profesyonel yardıma yönelerek ve uğraş vererek psikolojik bağımsızlık ve sağlamlık kazanabilirler.
Psikolojik bağımsızlık için çabalamak, bu nedenle hem bireysel hem toplumsal alanda başarılı, sağlıklı bir gelecek inşa etmek için gelecek nesillerin temel gereksinimi ve bireysel haklarıdır.
Psikolojik ve Duygusal Bağımlılık Durumlarında Psikoterapiler
“Özerklik ve bağımsızlık, davranış, duygu ve bilişte özgürlük, seçim ve öz düzenlemenin psikososyal yönlerini ifade eder ve bireylerin kişisel kararlar almalarına, hedeflere ulaşmalarına ve eylemlerini, düşüncelerini, duygularını düzenlemelerine olanak tanır.”
Science Direct-Sinirbilim, Ergenlik Ansiklopedisi
Psikoterapide psikolojik bağımsızlığı kazandırmak adına, kök nedenleri anlamak önemlidir. Bağımsızlık kazanmak isteyen bireylerin; düşünce kalıplarını fark etmeleri, duygusal farkındalıklarını ve öz değer duygularını geliştirmeleri ve bağımlılıklarını yenmeleri için Şema Terapi yöntemleri ile profesyonel destek sağlanmaktadır. Bu yöntemde; öz şefkat, öz farkındalık ile psikolojik bağımsızlık oluşturulur. Neticede kişilerin terapötik yardım aramaları da zihinsel sağlık ihtiyaçlarının farkında olduklarının ve psikolojik olarak bağımsız hareket etmek istediklerinin bir göstergesidir.
Şemalar, çocukluk dönemindeki deneyimlerle ilişkilendirilir. Davranışlara yön veren kalıplaşmış inançlardır. Şema terapide duygusal, ilişkisel, bilişsel, davranışsal tekniklerle tutarsız yaşam deneyimleriyle oluşan düşüncelerin ve davranışların değiştirilmesi amaçlanır. Bakış açısı iyileştirilerek bağımsızlık gerektiren, yaşamsal faaliyetlerde aktif olunması sağlanır. Şema terapide, bilişte ve davranışta oluşan uyumsuz kalıpları değiştirmeyi amaçlayan, şema günlüğü, başa çıkma kartları, imgeleme çalışmaları, davranışa yönelik yöntemler, empatik yüzleştirme teknikleriyle duygusal bağımlılık ve birçok davranış bozukluğu için tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.
Psikolojik bağımsızlık duygusal olarak; kimlik kazanmış, dayanıklılık geliştirmiş olmak ve buna uygun davranışlarda bulunup kararlar alabilmektir. Duygusal ve psikolojik bağımsızlık hayatta güçlü bir birey olarak yaşamak, tatmin edici şekilde yaşamını devam ettirmek için önemi büyük insani bir durumdur.
Kaynakça
Drew, Chris. “101 Bağımsızlık Örneği.” Helpful Professor, 13.09.2023, Web.
Gümüş, Cem. Talk To Angel. Cem Gümüş Akademi, 22.07.2014, Web.
Olgun, Müge. Medical Park, 28.01.2025, Web.
Kapak görseli: Mainsport
