Bilinçli ya da bilinçsiz, açıkça ifade etsek de etmesek de hepimiz mutlu olmak istiyoruz. Başarılı olmak istiyoruz, onay görmek, kabul edilmek, sevmek ve sevilmek istiyoruz, para kazanmak istiyoruz, çünkü tüm bunların bizi mutlu edeceğine inanıyoruz. Gelişen dünya ve toplum şartları bireysellik ve özgürlük başta olmak üzere daha birçok konuda bireyleri kaygılandırmaya başlamıştır. 1990’lı yıllar itibariyle hastalıklar ve bozukluklar üzerinde yoğun çalışmalar yapan psikoloji bilimi, modern toplumun yarattığı mutsuzluklar için geçerli bir durum olmamaya başlamış ve iyi hissetme hali (well-being) ve “pozitif duygular” gibi konuların irdelenmesini gerektirmiştir. Böylece pozitif psikoloji alanının doğuşu sağlanmıştır.
Pozitif Psikolojinin Doğuşu
”Pozitif psikoloji, optimal insan işleyişinin bilimsel çalışmasıdır. Bireylerin ve
toplulukların gelişmesine izin veren faktörleri keşfetmeyi ve teşvik etmeyi amaçlar.” Martin Seligman
Yirminci yüzyılın ikinci yarısında psikoloji bilimi mental hastalıkların tedavisi, depresyon, şiddet, öz-güven gibi konularda pek çok şeyi açıklamaya çalışırken; güçlü karakter özelliklerimiz, değer ve erdemlerimiz, hayatı nasıl daha mutlu ve tatminkâr yaşayacağımız konusunda çok az şey söylemekteydi. Pozitif bir hayat, sadece hayatlarımızda negatif şeylerin olmaması anlamına gelmemektedir. Eğlence, cesaret, iyimserlik, yardımlaşma, huzur, azim, yaratıcılık gibi duygular, mutlu yaşamlar sürmemiz için ihtiyacımız olan pozitif tutum ve becerilerdir. Ve tüm bunları kaygı, endişe, mutsuzluk, korku, öfke, nefret, tükenmişlik gibi negatif duygularla savaşırken dengede tutmak pek de kolay olmamaktadır.
Nasıl modern psikoloji bize kaygı ve korku gibi negatif duygular ile baş etme taktiklerini öğretiyorsa, pozitif psikoloji de mutluluğumuz ile büyük oranda ilişkili tutum ve becerilerin gelişmesi için bize yol göstermeyi hedefleyen bir bilim dalı olarak ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda 2000’li yılların başlarında pozitif psikolojinin kurucularından olan Martin Seligman ve Csikszentmihalyi bir konferans sırasında psikoloji biliminin yaşamı neyin değerli kıldığı konusuna yeterince değinmediğini ortaya atmışlardır.
Pozitif Psikolojinin Temel Konuları
Pozitif psikoloji, yaşam kalitelerini arttırmayı, güçlü yönlerini keşfetmeyi ve mutluluğu sürdürülebilir kılmayı amaçlayan bir psikoloji dalıdır. Son yıllarda hızla gelişen bu alan, insanların potansiyellerine ulaşabilmesi için gerekli olan becerilerin ve özelliklerin üzerinde yoğunlaşır. Pozitif psikoloji, bireylerin duygusal ve psikolojik sağlığını iyileştirirken, aynı zamanda yaşamlarını anlamlı kılacak güçlü yönlerini ve olumlu duygularını nasıl geliştirebileceklerini araştırır. İşte pozitif psikolojinin temel konuları:
Mutluluk ve İyi Oluş: Pozitif psikolojinin en temel konularından biri, mutluluk ve genel yaşam tatminidir. Bu kavramlar, bireylerin duygusal ve psikolojik iyilik halleriyle ilgilidir ve bireylerin yaşamlarını anlamlandıracak, tatmin sağlayan deneyimler yaşamasına odaklanır. Mutluluğu artırmak için bireylerin yaşamlarındaki olumlu anları tanımaya teşvik edilmektedir.
Teşekkür ve Şükran: Şükran, bireylerin yaşamında sahip oldukları şeyler için minnettarlık duyma durumudur. Pozitif psikoloji araştırmaları, şükran duymanın bireylerin genel mutluluk seviyelerini artırdığını ve psikolojik sağlığı iyileştirdiğini ortaya koymuştur. Şükran pratiği, stresin azaltılmasından daha güçlü sosyal bağlar kurulmasına kadar pek çok olumlu etki sağlamaktadır.
Umudun Gücü: Pozitif psikolojinin bir diğer önemli konusu da umudun kişisel başarıya ve genel iyilik haline nasıl katkı sağladığıdır. Umut, bireylerin hedeflerine ulaşmak için gerekli motivasyonu sağlamakla birlikte zor dönemlerde ilerlemeye devam etmeye yardımcı olmaktadır.
Özsaygı ve Değer: Pozitif psikoloji, bireylerin kendilerini olduğu gibi kabul etmeleri ve potansiyellerini gerçekleştirmeleri gerektiğine inanmaktadır. Özsaygı, bireylerin kendilerine duyduğu güven ve değerli olduklarına yönelik inançlarıdır. Özsaygı, mutluluk ve tatminin yapı taşlarından biridir çünkü bireylerin kapasitelerini artırmaktadır.
Dayanıklılık: Pozitif psikoloji, bireylerin stresli durumlarla başa çıkabilme becerilerini geliştirmeyi hedeflemektedir. Dayanıklılık, bireylerin olumsuz şartlara rağmen psikolojik olarak sağlam kalabilmelerini ifade etmektedir. Pozitif psikoloji, bu becerinin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak bireylerin daha sağlıklı bir zihinle hayatlarına devam etmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
İlişkiler ve Bağlar: Sağlıklı ve güçlü sosyal ilişkiler, bireylerin genel mutluluğu üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. İnsanlar duygusal destek alabilecekleri ve başkalarına destek olabilecekleri anlamlı ilişkiler kurduklarında, yaşamlarındaki tatmin duygusu artış göstermektedir.
Akış Deneyimi (Flow): Akış, bireylerin bir etkinliğe tam manasıyla dalıp zamanın nasıl geçtiğini fark etmedikleri durumları ifade etmektedir. Pozitif psikoloji, akış deneyimlerinin, bireylerin psikolojik iyi oluşunu artırdığını savunmaktadır. İnsanlar, yeteneklerini en üst seviyede kullanarak bir etkinlikte kaybolduklarında, yalnızca eğlenmekle kalmaz, duygusal tatmin de sağlamaktadırlar.
Pozitif Psikolojinin Temel Amaçları
Pozitif psikoloji, insanların sadece psikolojik problemlerini çözmekle kalmayıp, aynı zamanda daha tatmin edici, anlamlı ve mutlu bir yaşam sürmelerine olanak tanıyan bir alandır. Bireylerin yaşam kalitesini artırmayı, güçlü yönlerini keşfetmeyi ve potansiyellerini en üst düzeye çıkarmayı amaçlar. Psikolojik sağlığın iyileştirilmesi, olumlu duyguların güçlendirilmesi ve anlam arayışının desteklenmesi gibi temel hedeflere odaklanır.
Yaşam Kalitesini Artırmak: Pozitif Psikolojinin en önemli amaçlarından biri, bireylerin yaşam kalitesini artırarak genel mutluluk düzeyini yükselmektedir. Bunun için, kişilere duygusal refahlarını güçlendirecek, daha anlamlı ve tatmin edici deneyimler yaşamaları tavsiye edilir. Mutluluk, genel olarak hayattan duyulan tatmin duygusu halinde ele alınmaktadır.
Şükran Kültürünü Geliştirmek: Bireylerin yaşamlarındaki olumlu olaylara, sahip olduklarına ve diğer insanlara karşı duyduğu minnettarlık, şükran kavrayışı ile ifade edilmektedir. Pozitif psikoloji, şükran pratiğinin ruh halini iyileştirip stresle başa çıkmayı kolaylaştırdığına vurgu yapmaktadır. Şükran pratiği, pozitif düşünme becerilerini kuvvetlendirerek daha olumlu bir yaşama sevk etmektedir.
Direnç Yeteneği Geliştirmek: İnsanlar, yaşamın çeşitli dönemlerinde stresli durumlar, kayıplar veya travmalarla karşılaşabilirler. Pozitif psikoloji, böylesi olumsuz durumlarla baş ederken bireylerin daha sağlıklı bir içsel denge kurmalarını sağlamak amacıyla dayanıklılık ve başa çıkma becerilerini geliştirmeye odaklanır. Dayanıklılık, bireylerin güçsüz hissetmeden, problemler karşısında ilerlemeye devam etmelerini sağlamaktadır.
Anlam Arayışını Güçlendirmek: Pozitif psikoloji, bireylerin yaşamlarına anlam katmalarını ve kişisel bir amaç duygusu benimsemelerini teşvik eder. Yaşam amacını keşfetmek, bireylerin daha yoğun bir tatmin ve mutluluk duymalarını sağlamaktadır. Pozitif psikologlar, bireylerin kendilerini tanıyarak değerlerine uygun bir yaşam sürmeleri konusunda çalışmaktadırlar.
Sağlıklı İlişkiler Kurmak: Sağlıklı ilişkiler kurmak, pozitif psikoloji açısından büyük öneme sahiptir. Sosyal ilişkiler, bireylerin mutluluk düzeylerine doğrudan etki etmektedir. İnsanlar, duygusal destek alıp verebildikleri ilişkilerinde yaşam kalitelerini de o düzeyde artırabilmektedir. Pozitif psikoloji empati, şefkat ve güven gibi duyguların gelişimine öncelik tanımaktadır.
Zihinsel Katılımı Teşvik Etmek: Pozitif psikolojinin önemli amaçlarından bir diğeri de bireylerin “akış” olarak adlandırılan bir etkinliğe tamamıyla dalma deneyimini sıklıkla yaşamalarını sağlamaktır. Akış, bir kişinin becerilerinin gerektirdiği faaliyetlerde zamanın nasıl geçtiğini fark etmedikleri durumlardır. Bu deneyimlerle psikolojik tatminler artar ve yaşamda anlamlar keşfedilir.
Kişisel Yönlerin Etkili Kullanımı: Pozitif psikolojinin bir diğer amacı, bireylerin güçlü yönlerini tanımalarını ve bu yönleri verimli biçimde kullanmalarını sağlamaktır. Bireylerin güçlü oldukları alanlarda gelişmeleri, özgüvenlerini artırarak daha tatmin edici bir hayatın kapısını aralar. Pozitif psikolojinin bu amacı yalnızca kişisel başarı odaklı değil aynı zamanda başkalarına katkı sağlamayı da kapsamaktadır.
Pozitif Psikolojinin Önerdiği Yöntemler
Pozitif psikoloji, bireylere daha iyi bir ruh hali sağlayabilecek birtakım yöntem ve pratikler sunmuştur. Bu yöntemlerden bazıları şöyledir:
Mindfulness: Kişilerin içinde bulundukları anı, düşünce ve duygularını yargılamadan deneyimledikleri bir farkındalık etkinliğini ifade etmektedir. Bu teknik, stres yönetimi, zihinsel denge sağlama, duygu denetimi gibi daha pek çok alanda iyileşmeyi sağlamaktadır.
VIA Karakter Güçleri Envanteri: Bireylerin kendilerine ait güçlü yönlerini keşfetmelerini sağlayan envanterler arasındadır. Kişiler bu envanterleri kullanarak gündelik yaşantısına katkıda bulunabilirler.
Şükran Günlükleri: Bireyler her gün şükredebileceği en az üç şey bularak bunları günlük olarak not edebilirler. Bu şükür sebepleri sağlıklı olmak, görebilmek, işitebilmek gibi en temel özelliklerimiz dahi olabilir. Bu gibi etkinlikler, kişilerin yaşantılarında daha çok olumlu durumlara odaklanma ve çözüm bulma konusunda daha verimli davranmalarını sağlamaktadır.
Günlük Mutluluk Listesi: Bireyler, her gün gün içinde yaşadıkları en az üç olumlu anı yazarak bir mutluluk listesi oluşturabilirler. Bu anlar gülümsemek, güzel bir müziğe eşlik etmek, yakın bir dost ile dertleşmek veya kendileriyle baş başa kalarak herhangi keyifli bir aktivite yaptıkları anlar olabilir.
Kaynakça
- Csikszentmihalyi, Akış Üzerine, 2004, TED.
- Emmons & McCullough. (2004). The Psychology of Gratitude.
- Seligman, M. (2006). Learned Helplessness. Pocket Books: NY.
- Peterson, C. & Seligman, M. E. P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification.
Kapak Görseli: br.freepik.com
