Sylvia von Harden, Weimar Almanya’sında Yeni Kadın olan avangard “Neue Frau”yu temsil eden bir gazeteci, kısa öykü yazarı ve şairdi. Otto Dix; Berlin’deki Romanisches Kafe’de, Portrait of the Journalist Sylvia von Harden (Gazeteci Sylvia von Harden’ın Portresi) tablosunu resmettiği sırada otuz iki yaşındaydı. Bu yazımızda da Yeni Nesnellik akımı denince ilk akla gelen eserlerden biri olan Portrait of the Journalist Sylvia von Harden’ı inceliyoruz ve günümüzden hangi şarkıların 1920’ler Almanya’sında Yeni Kadın olmak hissini yakaladığını keşfediyoruz.
“Portrait of the Journalist Sylvia von Harden”ın Arkasındaki Hikâye
Sylvia von Halle olarak da bilinen Sylvia Von Harden Alman gazeteci ve şairdir. 1918’den 1920’ye kadar aylık Das junge Deutschland (Genç Almanya) dergisinde edebiyat köşesi ve 1919’dan 1923’e kadar Die Rote Erde (Kırmızı Dünya) dergisinde yazdı. Ayrıca 1920’lerde yaşadığı Berlin’de iki şiir kitabı yayınlandı. Otto Dix’in Portrait of the Journalist Sylvia von Harden (Gazeteci Sylvia von Harden’ın Portresi) adlı eserinde Sylvia, Yeni Kadın‘ın temsilidir. Saçları bob haircut adı verilen, dönemin popüler kısa modelindedir ve o dönemde erkeklerle özdeşleştirilmiş tek camlı gözlüklerden takar. Kadınların sigara içmesi ve alkol kullanmasının ahlaksızlık olarak görüldüğü bir dönem olan 1920’lerde, Sylvia karşımıza normların hepsini tek tek yıkarken betimlenmiştir. Viktoryen tarza karşı gelen bu Yeni Kadınlar (flapper tarz olarak da bilinir); vücut hatlarını göstermeyen korsesiz düz elbiseler giyer, kolsuz ve genellikle dekolte ve kısa olan elbiseler seçerdi. O zamanlar oldukça skandal olan diz boyu çorap giyerlerdi ve bu çorap resimde de vurgulandığı gibi sık sık diz altına yuvarlanıyordu. Ayrıca Yeni Kadınların yüzünde Sylvia’da da gördüğümüz gibi cesur ve koyu bir makyaj olurdu. O güne kadar Alman toplumunda kadınların konumunu kökten değiştiren bu yeni imaj; kariyer odaklı, güçlü ve bağımsız kadın fikrini yansıtıyor.
1959’da von Harden, portrenin doğuşunu anlattığı “Erinnerungen an Otto Dix” (“Otto Dix’in Anıları”) adlı makalesinde Dix’le karşılaşmasını şöyle anlatır:
”Seni resmetmeliyim! Kesinlikle yapmalıyım! … Sen bütün bir çağın temsilcisisin!’
‘Yani, benim donuk gözlerimi, süslü kulakları, uzun burnumu, ince dudaklarımı resmetmek istiyorsun; uzun ellerimi, kısa bacaklarımı, büyük ayaklarımı resmetmek istiyorsun – insanları sadece korkutabilen ve kimseyi memnun edemeyen şeyleri mi?’
‘Kendini mükemmel bir şekilde karakterize ettin ve tüm bunlar, bir kadının dış güzelliğiyle değil, daha çok psikolojik durumuyla ilgilenen bir çağın temsilcisi olan bir portreye yol açacak.”
1926 yılında yapılan bu eseri incelediğimizde Dix, Sylvia von Harden’ı köşeli yüz hatları, erkeksi duruşu ve modern yaşam tarzını betimleyecek elementlerle resmetmiş ve dönemin toplumsal dönüşümüne atıfta bulunmuştur. Öncelikle figür bacak bacak üstüne atmış bir pozisyondadır ve bu duruş, geleneksel kadınsı tavırdan uzak oluşunu destekler niteliktedir. Von Harden toplumsal normları sorgulayan, özgürlüğüne düşkün bir kadını sembolize eder. Elindeki sigara 1920’lerde kadınlar arasında yaygınlaşan tütün tüketimini ve bunun bir özgürlük sembolü olarak algılanmasını yansıtır. Sigara ve alkol tüketmek o dönemde birçok toplumda erkeklere özgü bir davranışken, modern kadınlar bu alışkanlığı benimseyerek toplumsal cinsiyet rollerine karşı çıkıyorlardı. Bu detaylar, von Harden’ın modern ve bağımsız kadın kimliğini vurgulayan önemli metaforlardır. Yüzünün ifadesi, duygusal zayıflık ya da feminen cazibeden ziyade entelektüel bir derinliği temsil eder. Ayrıca gözündeki monokl dünyaya bakışındaki keskinliğin, analitik yeteneğinin ve eleştirel düşünme becerisinin metaforik bir yansımasıdır denebilir. New Objectivity (Yeni Nesnellik) hareketinin önemli bir örneği olan tablo şu anda Paris’teki Musée National d’Art Moderne’de bulunmaktadır.
Otto Dix’in Sanatını Neler Etkiledi?
1891 doğumlu Alman sanatçı Wilhelm Heinrich Otto Dix, zamanının kargaşasını temsil eden ızdıraplı, sömürülen insan figürleriyle dolu resim ve baskılarla tanınır. Modern Alman tarihinin en çalkantılı döneminde, I. Dünya Savaşı’ndan II. Dünya Savaşı’na ve Almanya’nın yenilgisinden sonra bölünmesine kadar yaşayan sanatçının eserlerini karanlık sosyal bağlamlar ve onlardan ortaya çıkan insan türlerine olan köklü ilgisini besledi.
Dix’in Alman Ekspresyonizmi ile ilişkili çalışmalarının çoğu, I. Dünya Savaşı’nda topçu olarak dört yıl boyunca cephede hizmet vermesiyle şekillenmiştir. Kayıplara, yıkıma ve anlamsız şiddete tanık olmuş ve bu deneyimleri resimlerinde ve baskılarında umutsuzluğun görsel ifadelerine dönüştürmüştür.
Dix, I. Dünya Savaşı’ndan sonraki figüratif çalışmalarında toplumsal hicve yöneldi ve sanatçılarının Weimar Cumhuriyeti’nin toplumsal ve politik gerçekliklerini duygusallıktan uzak bir şekilde tasvir etmeye çalıştığı “Neue Sachlichkeit” (Yeni Nesnellik) hareketiyle ilişkilendirilen grotesk, abartılı bir estetik geliştirdi.
1920’ler Almanya’sında Yeni Kadın Olmak: “Portrait of the Journalist Sylvia von Harden” Tablosunu Anımsatan 7 Şarkı
1. Catherine Zeta-Jones – Overture/And All That Jazz
Chicago (2002) filminde geçen bu şarkı, 1920’lerin özgürleşen ve bağımsız kadın figürünü müzikal bir coşkunlukla yansıtır. “All That Jazz,” dönemin hedonist ve enerjik ruhunu yakalar. Sylvia von Harden gibi kadınlar, toplumsal normların ötesinde bir yaşam sürme arayışındaydılar, bu da onları o dönemin cazibesine ve özgürlük arayışına bağlar. Şarkıda geçen “I’m gonna rouge my knees and roll my stockings down/And all that jazz” (Dizlerimi kızartacağım ve çoraplarımı aşağı kıvıracağım/ Ve tüm o caz) ve “Slick your hair and wear your buckle shoes” (Saçını yapıştır ve tokalı ayakkabılarını giy) cümleleri bunu kanıtlar niteliktedir. Kültürel anlamda bu sözler 1920’lerde kadınların yeni keşfettiği cinsel özgürlüğü, sosyal normlara meydan okumasını ve modern bir yaşam tarzını temsil eder.
2. The Last Dinner Party – Caesar on a TV Screen
“Ceaser on a TV Screen“, toplumun siyasi ve sosyal yapısını eleştiren bir şarkıdır. Von Harden, portresinde entelektüel duruşuyla toplumun eski değerlerine meydan okuyan bir figür olarak duruyor. Bu şarkı da aynı şekilde otoriteye karşı bir duruş sergileyen kadınların hikâyesini anlatıyor.
Grubun solisti Abigail Morris; “When I put on that suit / I don’t have to stay mute / I can talk all the time / ‘Cause my shoulders are wide” (O takım elbiseyi giydiğimde/ Sessiz durmama gerek kalmaz/ İstediğim zaman konuşabilirim/ Çünkü omuzlarım geniştir) sözleriyle ancak kadınsı özelliklerinden vazgeçip maskülen bir tavır takınırsa toplum tarafından sesinin duyulacağını söyler.
3. Rina Sawayama – Comme des Garçons (Like The Boys)
Bu şarkı ise cinsiyet rollerine meydan okuyan ve erkek egemen dünyada kadın olmayı kutlayan bir yapıya sahip. Sylvia von Harden gibi, erkeklerle eşit bir şekilde var olabilme arzusu, Yeni Kadın kimliğinin temel unsurlarından biri.
Sawayama bir röportajında “Comme Des Garçons” şarkısının hikâyesini şu şekilde anlatmıştır:
“Bu şarkıyı yazarken, bir yandan insanların kendilerini özgüvenli gösterebilmek için olumsuz erkek davranışlarını benimsemek zorunda kalmaları fikrini lirik olarak keşfetmek istedim, diğer yandan da bana özgüven veren 2000’lerin başındaki dans parçalarına müzikal bir saygı duruşu yapmak istedim. Sosyal olarak kabul gören özgüvenin, “erkekler gibi” davranmak olduğu fikri—aksi takdirde bir kadın olarak “cadı” (bitch) olarak damgalanıyorsun—ama kulüpte “cadı” kelimesini en yüksek özgüvenin simgesi olarak geri alıyoruz (“yes bitch,” “work bitch”). Bu ikisini bir araya getirmek ve kimin kim olduğuna bakmaksızın, herkesin kendini “o cadı” gibi hissetmesini sağlayan bir kulüp modası hit parçası yapmak istedim.”
4. Rammstein – Deutschland
Rammstein‘ın bu şarkısı, Almanya’nın tarihini ve kültürünü sert bir dille eleştirir. Sylvia von Harden’in portresi, savaş sonrası Almanya’da değişen toplumsal yapıyı ve bu karmaşık tarihsel süreci yansıtır. Aynı zamanda Almanya’nın kendine özgü karanlık mizahı ve siyasi eleştirileriyle tanınan Rammstein, Dix’in sansürsüz ve sert gerçekçilik anlayışına hitap edebilir. Otto Dix yaşıyor olsaydı eminim Rammstein dinlerdi.
5. Peaches – Boys Wanna Be Her
Peaches’in bu feminist marşı, kadınların gücünü ve etkisini kutluyor. Sylvia von Harden, toplumun geleneksel kadın algısını tersine çeviren güçlü bir figürdü. Bu şarkı da kadınların, erkeklerin bile olmak istediği güçlü ve bağımsız karakterlere dönüşmesini vurguluyor.
6. Bikini Kill – Rebel Girl
Feminizmin radikal bir ifadesi olan “Rebel Girl”, Sylvia von Harden gibi kadınların isyanını ve toplumsal normlara meydan okumasını yansıtır. Bu şarkı, topluma uymayan ve kendi yolunu çizen kadınları yüceltiyor. Von Harden da bu isyankar ruhun bir simgesi olarak portresinde yer alıyor.
7. Alan Cumming, Cabaret Ensemle – Willkommen
Cabaret (1972) filmi 1930’lar Almanya’sını toplumsal, kültürel ve politik açıdan ele alan bir müzikaldir. Filmin açılış şarkısı olan “Wilkommen“, dönemin kabare kültürünü yansıtıyor, aynı zamanda Sylvia on Harden’ın portresini yeniden canlandırıyor. Şarkı, Berlin’deki Kit Kat Club’da bir gecede geçen olayları anlatan müzikalin açılış parçasıdır. “Wilkommen“, seyirciyi Berlin’in o dönemdeki bohem hayatına ve toplumsal normların yıkıldığı bir dünyaya davet eder. Şarkının temel vurgusu, tüm geleneksel sınırların bulanıklaştığı, cinsellik, sanat ve sosyal eleştirinin iç içe geçtiği bu karmaşık atmosferde, özgürlüğün ve hedonizmin kutlandığı bir sahne yaratmaktır. Kit Kat Club gibi mekanlar, toplumsal tabuların çiğnendiği, cinsiyet rollerinin sorgulandığı ve bireylerin özgürlük arayışlarını cesurca ifade edebildikleri alanlar olmuştur. Von Harden’in dik duruşu ve özgün tarzı, şarkının sunduğu özgürlük ve bireysellik arayışı ile kusursuz bir uyum içindedir.
Kaynakça
- Boittiaux, Inès. “Qui était Sylvia von Harden, icône de la Nouvelle Objectivité?”. Web. 19.10.2024
- Michalski, Sergiusz. Yeni Nesnellik. Benedikt Taschen. Köln. 1994
- Orley, Heidi Hirschl. “Otto Dix”. Web. 19.10.2024
- Harbron, Lucy. “The Last Dinner Party unleash theatricality on ‘Caesar On A TV Screen’”. Web. 19.10.2024
- Saatchi, Charles. “Portrait of the Journalist Sylvia von Harden”. Web. 19.10.2024
- Strauss, Matthew. “Rina Sawayama Announces Tour and Debut Album, Shares New Song: Listen”. Web. 19.10.2024
- Öne Çıkarılan Görsel: signific.art
