1960’lı yıllarda sanat akımı haline gelen Pop Art, 1950’li yıllarda öncelikle ABD ve İngiltere ‘de Dadaizm ve soyut dışavurumculuğa tepki gösteren sanatçılar tarafından oluşturulan bir sanat türüdür. Ressamın, eserlerinde duygularını ve anlatmak istedikleri sadece yoğun renkli fırça darbeleriyle anlatan dışavurumculuğun aksine popüler kültür imgelerine yer veren ve bunu halka indirgeyen bir akım özelliği gösterir. Popüler kültürden beslenerek büyüyen ve ikonlaşan Andy Warhol ile gelişen Pop Art akımının ne olduğuna ve mimariye nasıl yansıdığını inceleyelim.
Pop Art; basit gibi duran ve dikkat çekmeyen ürünleri, eşyaları pop sanat yepyeni ve başka biçimlerde harmanlanarak yeni malzemeler meydana getirilmesidir. Popüler olanın sanata dönüştürülme isteğiyle başlanan bu sanat akımı, İngiltere’de başlamış olsa da tüketimin en yoğun olduğu Amerika’ya da sıçrayarak burada geniş bir popülerlik kazandı. Günümüzde hala geçerliliğini koruyan Pop Art, eserleriyle ün kazanan Roy Lichtenstein, afişlerde, reklam posterlerinde ve çizgi romanda da yer verdiği renkli figürleriyle merak uyandırdı. Aşağıda gördüğünüz Roy Lichtenstein imzalı bu tablo Picasso‘nun “Dora Maar au Chat” isimli eserine gönderme niteliğinde 1963’te yapılmıştır. 56.1 Milyar dolara alıcısını bulmuştur.
Pop Art denildiğinde akla ilk gelen isimlerden biri olan Andy Warhol ise hitap ettiği kitlelere farklı, renkli ve sıra dışı bir kimliği olduğunu, eserlerinde ise kimliğinden esinlendiğini kanıtlamış oldu.
“Bir gün herkes 15 dakikalığına şöhret olacak.” sözüyle de tanınan Andy Warhol para, ün ve şöhret kazanmanın aşırı tüketimle beslendiği fikrini benimsendiği yeni bir yaşam kültüne eserlerinde yer verdi. Aynı zamanda Warhol, tüketim algısını halka indirgeyerek tüketimin aşırılıklara ulaşmasına katkıda bulundu. Gündelik hayatta kullanılan her şeyin sınıf ayrımı olmadan herkesin eşit şekilde hakkı olduğu fikrini de benimsenmesine öncülük etti.
Pop Art sanat türünün çalışmalarında canlı tonlar ve renkler kullanılır. Tema olarak ise gündelik yaşamda yer alan nesneler, medyanın kitlesel yönü ve reklamlar benimsenir. Amerika’nın başat özelliği olan tüketim çılgınlığı popüler kültürün oluşturduğu simgelerde pop art’ı net bir şekilde gözler önüne serdi. Bu sanat türünün insanlar tarafından kolay anlaşılır olması yaygınlaşmasına katkı sağladı. 1960’lı yıllardan başlayarak günümüze kadar hız kesmeden ilerledi.
Pop Art’ın Mimari Yansımaları
Pop Art sanatının mimariye yansımaları gözle görünür olsa dahi kurumsal bir alt yapıya sahip olmaması, sanatçılardan beslenerek gelişmesi eleştirilere maruz bırakır. Pop Mimarının kurucu ismi olarak sayılabilen Robert Venturi tarafından Pop Art Mimarisi geliştirildi. Pop Art mimaride minimum büyüklükte ki bir eserde maksimum yaşam koşulları sağlamak amaçlanır. Küçük yaşam alanları oluşturularak arzu edinen konfor hedeflenir. Eserler, çeşitli ihtiyaçlar doğrultusunda da oluşturulabilmektedir. Pop Art’ta tasarlanan eserlerde gelişen teknolojiden yararlanarak mekanlara çeşitli özelliklerle merkezi yaygın tasarım algısı dışına taşır. Sadece dış tasarımla ilgilenmeyen Pop Art, iç mimari ve mobilyalara olan dokunuşlarıyla da ilgi toplar.
EMP Müzesi – 2000
(Museum of Pop Culture)
Pop Art’ın mimaride gözlendiği eserler sıradan ve alışılmış ögeleri alışılagelmemiş ortamlarda kullanma anlayışı ile oluşur. Bu anlayışı benimseyen eserlerden biri olan Hendrix’in gitarını ve müzik aletlerinin simgelendiği EMP Müzesi taşıdığı renkler ve oldukça değişik mimari yapısıyla popüler kültürün dikkatini çeker.
Dans Eden Ev – 1996 (Det dansende Hus)
Binanın değişik formuyla Prag’da kent simgesi niteliğini taşır. Dans Eden Ev şeklinde isimleştirilmesi binanın dans eden çifte benzetilmesinden gelir.
Sharp Tasarım Merkezi – 2004
Will Alsop, Sharp Tasarım Merkezi yapıtının yerden yüksekte durabilmesi için değişik formda renkli ayaklara sahip olması mimarinin ilgi toplamasına olanak sağlar. İngiliz mimar Will Alsop bu projede tek başına çalışmamıştır. Toronto tabanlı olan Robbie/Young + Wright Architects ile birlikte iş birliği yaparak 2002-2004 yılları arasında projelerini tamamlamışlardır.
Neue Staatsgalerie – 1977
Neue Staatsgalerie, 1843 yılında inşaatı gerçekleştirilen ve bir sanat müzesi olan Alte Staatsgalerie’ ye ek bina olarak tasarlanır. Yapılan eklemeler ile çok çeşitli kültürel yapıda renklerle ifade edilir. Karmaşık bir toplum içerisinde yer aldığımızı belirten bu eser oldukça ilginç bir form niteliğindedir. Bütünleştirici bir bakış açısı sunarak, farklı yapıda ki geometrik formların birleşerek anlamlı bir eser oluşturabileceğini de gözler önüne serer.
Chiat / Day / Mojo – 1985
Chiat/Day/Mojo binası Amerika Birleşik Devletleri, California eyaletinde yer alır. Bina, üç ayrı konsepte çalışılan eser dürbün, gemi ve ağaç bölümleri içerir.
ACME Evi – 1989
1989 yılında Amerika Birleşik Devleti’nin eyaletlerinden biri olan Hawai eyaletinde bulunan ilginç tasarımlı bir mimari olarak yer alır. ACME Evi, ACME Stüdyolarının sahibi isimler tarafından yaptırıldı. Mimarinin manzarası okyanusa bakan yüksek bir tepede yer alır. Yapının tasarımı zeminin siyah bir tabaka olması üzerine kurgulanır. Tabakanın üzerinde yer alan değişik geometrik şekilli formlu kutular ve renkli yüzeyleriyle oluşturulmuştur. Bu kutular güneşin eve gelişine göre yer değiştirip güneş gelen odaların gölge tarafına gelmesi sağlanır. Hareketli ve renkli yapısı Pop Art’ın mimari sanatının yansımalarından biridir.
ToedInn – 1940
Geçmişte de örnekleri görülen Pop Art mimarisi, bir Pop Art eseri olarak anılan Toedlnn binası 12008 Wilshre Bulvarı, Los Angeles, Kaliforniya eyaletinde 1940 yılında yapıldı. Hamburger dükkanı olan bu çılgın yapı şaşırtıcı yapısıyla ilgileri üzerine çekmiştir.
Big Donut Drive-In – 1955
Pop Art’ın kayıtlara girmeden önceki örneklerinden biri de 1955 yılında 805 West Manchester Bulvarı California eyaletinde yapılan Big Donut Drive-in binasıdır. Açık alanlara da taşan tüketim ihtiyacını karşılamak adına yol kenarına devasa bir reklam panosu asıldı. Beklenenden fazla ilgi toplamasından sonra Big Donut Drive-in zincir dükkan haline gelmesini sağladı.
Trees Of Mystery Park – 1950
Ağaçlarla dolu bir parka giriş, ağacın kökünden oluşan giriş yeri ile sağlanır. Gizem Parkı Ağaçları, Redwood Highway, California’da yapıldı.
PupCafe – 1934
Bir köpek yavrusundan esinlenerek Culver City’de inşa edilen bu kafe, atıştırmak isteyenlerin tercih ettikleri yerlerden biridir. Culver City’deki Wahsington Bulvarı’nda bulunan diğer dükkanlarla rekabet halindedir.
HootHoot I Scream – 1932
San Gabriel Valley’de bulunan bu dondurmacı mimari tasarımdaki ilgi çekiciliği, isminde yaptığı kelime oyunuyla da taçlandırır. Diğer dükkanları da etkisi altına bırakacak bu ilginç yapı ilgiyi çeker.
Coffee Pot – 1935
Bir kafenin üstüne devasa boyutta bir çaydanlık koyarak müşterilerin dükkana girmeden dükkan hakkında bilgi sahibi olması sağlanır. Los Angeles’taki bu kafe şaşırtıcı yapısıyla ilgi odağı olmayı başarır.
Sadece dış mekan tasarımıyla da kalmayıp iç mekan tasarımı da el atan Pop Art sanatçılarından Verner Panton örnek verilebilir. Verner Panton, bütüncül bir tasarımla iç mekan tasarımlarına imza atan bir iç mimardır. İç mekanlarda zemini, duvarları ve tavanı üç ayrı bölüm olarak ele alan Panton mobilya, aydınlatma gibi aksesuarlarla iç mekanı bir bütün olarak görerek mekansal birliği sağladı. Verner Panton’un tasarladığı iç mekanlardan bazıları Uluslararası Köln Mobilya Fuarı’nda sergilenir.
Benzer bir anlayışı benimseyen Eero Aarnio, günlük hayatta kullanılan eşyaların ölçeklerini büyük tutarak bir başka tasarım algısı oluşturur. Ölçek kavramının ön planda olduğu eser ise ”Screw Table”dir.
Seattle Pop Art Museum – 2000
Seattle’da bulunan pop art müzesi, hayret verici ve estetik yapısıyla pop-art meraklıları ve ilgilileri için ziyaret edilmesi gereken yapıların başında gelir.
Popülerliğini kaybetmeden 1960’lı yıllardan birikerek gelen Pop Art sanat akımı, halka hitap etmesi ve gençleri etkileyecek canlı renkleriyle popülerliğini korumaktadır. Mimariye yansıttığı tarzıyla teknolojinin mimariyle ilgi çekici formlar oluşturarak birleşmesiyle yapılacak projeler için fikirleri geliştirmektedir.
KAYNAKÇA:
https://www.gzt.com/arkitekt/zamanla-ikonlasan-bir-akimin-hikayesi-pop-art-3591273
https://gelisimseninle.com/tr/haber/detay/91/pop-art-nedir
https://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2018/may/30/california-crazy-pop-architecture-jim-heimann
