Bir insan olumsuz hissettiği durumlar karşısında nasıl üretkenlik gösterebilir? En olumsuz durumlardan dahi, yaşadıklarımızdan bir ders çıkartmak isteriz. Bu gelip geçici dönemleri resmetmeye, yazmaya ve söylemeye başlarız. En umulmadık başarılar olumsuz dönemlerimizde karşımıza çıkar. Tükenmişliğin en baskın mavisine ve onu çağrıştıran müziğe bir göz atalım.
Yaşlı Gitarist Tablosu Ne Anlatıyor?
Yaşlı Gitarist tablosu oldukça zayıf ve kör bir adamın ince parmaklarıyla gitarına adeta sarıldığını, yalnızlık ve çaresizlik içinde bulunduğu duruma teslim olduğunu anlatmaktadır. Bu figür El Greco’nun figürlerindeki gibi uzun ellere sahiptir. Picasso’nun içinde bulunduğu ruhsal durum ve sanatını sınırlandırdığı yeni biçim Yaşlı Gitarist tablosunda açıkça görülebiliyor. Hatta Mavi Dönem‘in en iyi temsillerinden birisi şüphesiz ki bu resimdir.
Çektiği maddi sıkıntılar ve yakın bir arkadaşının intihar etmesi, sanatçıyı 1900’lü yılların başında melankolik bir ruh hâlinin içerisinde bulunmaya zorladı. 1901’den 1904’e kadar yaptığı her eserde, çeşitli yollarla hüznünü tuvaline aktardı. O yıllardaki tüm resimlerine mavi renk hâkimdi. Sanatçı bu rengi, hüznünü ifade etmek için kullandı. Mavi tablolarının hepsinde yoksullar, dilenciler, çaresiz insanlar ve umutsuzluk yer aldı.
Gitarist kaslı olmasına rağmen çok az yaşam belirtisi gösterir ve ölüme yakın görünür, bu da dünyada pek rahat olmadığını ima eder ve durumunun sefaletini vurgular. Gitar, gitaristin dünyasını ve hayatta kalmak için tek umudunu temsil eder. Bu kör ve zavallı kişi, hayatta kalmak için gitarına ve müziğinden elde edebildiği küçük gelire bağlıdır. Müzik veya sanat, sanatçıları dünyadan izole eden bir yük ve yabancılaştırıcı bir güç hâline gelir. Yine de izolasyona rağmen, gitarist (sanatçı) hayatta kalmak için toplumun geri kalanına bağlıdır. Tüm bu duygular Picasso’nun o dönemdeki sıkıntılarını ve toplum durumuna yönelik eleştirilerini yansıtıyor. Yaşlı Gitarist, insan varoluşunun bir alegorisi hâline geliyor.
Sanat tarihi araştırmalarıyla birleştirilen teknik incelemeler, Yaşlı Gitarist tablosunun altında yatan farklı bir kompozisyonu gün yüzüne çıkarmıştır.
Chicago Sanat Enstitüsü’nde yapılan araştırma ve Cleveland Sanat Müzesi’ndeki 2001 sergisi, az boyanmış görüntüleri çözmeye çalıştı. En belirgin özellikler arasında sola bakan bir kadının başı, açık bir eli sağa doğru uzatılmış bir kol ve (özellikle röntgen görüntüsünde) oturmuş bir pozisyonun içerisinde görülen kaval kemiği yer alıyor. Picasso’nun başlangıçta muhtemelen oturmuş, üzgün veya endişeli bir ruh hâlinde görünen bir kadının portresini çizmeye başlamış olması çok olasıdır.
1998’de araştırmacılar, en üstteki boya katmanına (Yaşlı Gitarist’in kompozisyonu) nüfuz etmek için bir kızılötesi kamera kullandılar ve ikinci kompozisyonu açıkça gördüler. Araştırmacılar bu kamerayı kullanarak, kompozisyonun merkezinde oturur hâlde sol kolunu sağındaki diz çökmüş çocuğuna uzatan genç bir anne ve annenin sol tarafında bir buzağı veya koyun keşfedebildiler. Açıkça tanımlanmış olan genç kadının uzun, dalgalı koyu saçları ve düşünceli bir ifadesi var.
Pablo Picasso’nun umutsuzluğu en yoğun biçimde işlediği bu tablosu hayatın içerisinde umudumuzu kaybettiğimiz vakitleri bizlere en vurucu şekilde göstermektedir.
Pablo Picasso’nun Ruh Hâlini Hangi Albüm Yansıtıyordu?
Türkiye’nin gelmiş geçmiş en iyi gitaristlerinden biri olan ve blues tarzını en iyi yansıtan sanatçı Yavuz Çetin‘in Satılık albümü desem ne dersiniz?
Yavuz Çetin‘in ölümünden sonra röportaj veren eski eşi Didem Mandabaş, albüm ve Yavuz hakkında şunları söylemiştir:
“O, ‘Sadece aşk şarkıları yapan bir adam olarak anılmak istemiyorum. Satılık albümüm piyasaya çıktıktan sonra röportajlarımda bu yokluk, haksızlık düzeni, insan hakları ve gelir dağılımı eşitsizliği hakkında konuşmak istiyorum. Susan bir adam olmak istemiyorum’ derdi.“
1960 ve 1970’li yılların rock ve blues müziklerinden oldukça etkilenerek, Türkiye’ye blues ruhunu getirdi. Bu öyle bir ruhtu ki yaptığı işlerin ses getirmemesi Yavuz’u derin bir depresyona soktu. 2001 yılında çıkan Satılık albümünün ardından sevenlerinin mutluluğunu göremeden hayata gözlerini yumdu. Picasso’nun, Yaşlı Gitarist tablosunun mavi renklerindeki o öfke en çok Satılık albümüyle ortaya çıkar.
Oyuncak Dünya
Yaşlı Gitarist tablosunda görülen sefalet içindeki adamın, o hâlde bile bir şeyler çalması ve elinden gitarını hiçbir şekilde bırakmak istemeyişi Yavuz’un “Ben de müzisyeni oynarım şimdi” cümlesiyle paralellik gösterir.
“Oyuncak dünya, oyuncak dünya
Bu oyun çok kolay, sen de oyna”
Bul Beni
Olumsuzluk, kişiyi gözünün önündekini göremeyecek bir hâle sokar. Sanki insana bu körlük kalıcıymış gibi gelir. Yavuz’un dediği gibi, “İyi olmaktan çok uzakta bir yerdeyim”. Emeğinin karşılığını alamamak kadar insanın boynunu kim eğebilir ki? Tıpkı tablodaki üstü başı perişan hâldeki adam gibi.
“Yerlerde sürünür, güçsüz bir hâldeyim”
Kurtar Beni
Bunalımdaki kişilerin çoğu aslında sıklıkla yardım çığlıkları atar. Ama çoğu insan bu çığlıkları beni yalnız bırak olarak algılar. Hâlâ bir umut ararlar aslında. “Kurtar beni bu alemden” diye haykırdı Yavuz. Tıpkı sırtını yasladığı duvardan medet uman yaşlı gitarist gibi.
“Hatırlamıyorum, kim olduğumu
Nerede doğduğumu, nereye ait olduğumu”
Yaşamak İstemem
Satılık albümü içerisinde en çok dinlenen, büyük ses getiren şarkı Yaşamak İstemem oldu. Picasso’yu öfkelendiren maddi sorunların hıncını mavi renginden çıkartması bu şarkının notalarına işlemiş sanki. Yavuz gitarda çok iyi olmasına rağmen insanımızın rock müziğine olan önyargısı onu öfkelendirdi. “Eğitimsiz köpekler, doymak bilmez maymunlar” sözleri çıktı ağzından. Tıpkı Picasso’nun mavi rengiyle bütün tabloyu doldurması gibi.
Sizlerden en başta onlar gibi olmanız gibi beklenecek. Bunu yapamadıklarında, sistem sizden ruhunuzu isteyecek. Ruhunuzun karşılığı dünya olmasın. Özgün ve hür olarak yaşamaya devam etmeniz dileğiyle.
“Yaşamak istemem artık aranızda”
Kaynakça
“Pablo Picasso: Hayatı, Eserleri ve Bilinmeyenleri”. oggusto.com. Web. Erişim Tarihi: 10.11.2024
“Yaşlı Gitarist (The Old Guitarist) 1903 Pablo Picasso Resim Analizi”. hbyazar.com. Web. Erişim Tarihi: 10.11.2024
“Pablo Picasso’nun 1903 Tarihli Yaşlı Gitarist Tablosu”. pablopicasso.org. Web. Erişim Tarihi: 10.11.2024
“Ölümünün 22. Yılında Yavuz Çetin”. birbabaindie.com. Web. Erişim Tarihi: 10.11.2024
