Bazı eserler vardır; ismini bilmeyiz, kime ait olduğunu bilmeyiz, hatta sanatçısını bile bilmeyiz… Ama varlığını ve taşıdığı anlamı biliriz. New York şehrinin ikonik simgesi olan Özgürlük Heykeli de böyle bir eserdir. İsmini bilmeyen biri bile onun nereye ait olduğunu ve simgelediği ideallerden en az birini mutlaka bilir. Heykel o kadar ünlüdür ki bir şehrin simgesi olmakla kalmayıp, bütün bir ülkenin sembolü haline gelmiştir.
Frédéric Auguste Bartholdi Kimdir?
Fransız sanatçı ve heykeltıraş Frédéric Auguste Bartholdi, 2 Ağustos 1834’te Fransa’nın kuzeydoğusunda, Grand Est bölgesinde yer alan Colmar şehrinde dünyaya geldi. 9 yaşında annesi ve kardeşleriyle birlikte Paris’e taşındı. Paris’e taşındıktan sonra farklı okullarda başarılı sanatçılardan eğitimler aldı. Aldığı mimarlık, çizim ve heykel eğitimlerinin ardından anıtsal heykel sanatında ilerledi.
Bartholdi, ilk büyük heykel siparişini yirmi yaşında aldı. Bu heykel, Napolyon generali Jean Rapp’ın büyük bir bronz heykeliydi. Heykel siparişinin ardından Ortadoğu’ya yolculuğa çıktı. Bu yolculuktan ilham alan sanatçı, yetkinlik sahibi kişilere çeşitli projeler sundu, ancak reddedildi.
Bartholdi’nin Fransız profesör Édouard de Laboulaye ile olan ilişkisi ise Özgürlük Heykeli’nin görünmez temellerini attı. Laboulaye o zamanın siyasi düşünürü ve ABD Anayasası konusunda önde gelen bir uzmandı. “Özgür halkların ortak hukuku” idealine inanıyordu. Her insanın devredilemez bir şekilde doğduğu bir ideal. Burada devredilemez olan, mevcut iktidarların veremeyeceği gibi alamayacağı olan temel haklardır: Yaşam, özgürlük, mülkiyet ve adalet.
Yeni projeler arayışında olan Bartholdi’ye fikir, Laboulaye’den geldi. Laboulaye, ortaya demokratik ideallere sahip olan Amerika ve Fransa arasında bir dostluk armağanı sembolü yapılması fikrini attı. Projeye sıcak bakan sanatçı, savaşa giren Fransa ile bunu bir kenara bırakmak zorunda kaldı. Fransa, Prusya ve Almanya ile büyük bir savaşa girmişti.
Bartholdi, vatanını korumak ve savunmak için bir asker alayına liderlik etti. Ancak Almanya, sanatçının doğduğu şehri Colmar’ı işgal etti ve ele geçirdi. Bu durum, Paris’te siyasi kargaşaya yol açtı. Gidecek az yeri olan Bartholdi, yeni projesi için destek ve uygun bir yer bulmak amacıyla Amerika’ya giden bir gemiye bindi. Özgürlük Heykeli’nin hikayesi de böyle başladı.
Özgürlük Heykeli ve Yapılış Süreci
Proje ve Finansman Hareketleri
Bartholdi, Laboulaye’nin mektupları sayesinde Amerika’nın etkili isimleriyle bir araya geldi. Kısa süre içinde heykel için yer belirlendi. Heykelin, şu anki adı Özgürlük Adası olan New York Limanı’ndaki Bedloe Adası’na dikilmesine karar verildi. Bartholdi için en uygun ve iyi yer burasıydı. New York Limanı‘nı “Amerika’ya açılan kapı” olarak gördü ve böylesine önemli bir eserin burada olmasını istedi.
İlerleyen yıllarda Bartholdi ve Laboulaye, her iki ülkede de komiteler kurdu. Bu komiteler, heykel için gereken finansman yükünü ülkeler arasında paylaştırdı. Fransa, heykelin yapımı ve nakliyesinin masraflarından sorumluydu. Amerika ise heykelin üzerine dikileceği kaideyi inşa etmek ve bunun maliyetini karşılamakla yükümlüydü. Bundan dolayı her iki ülkede de bağış kampanyaları düzenlenmeye başladı. Bağış toplama sürecinin hızlandırılabilmesi için heykelin bazı parçaları sergilenmeye başlandı. Meşale ve kol, Philadelphia ve New York’ta, baş ve omuzlar ise Paris’te sergilendi.
Tasarım ve İnşaat
Bartholdi, 100 metrelik bir heykel yapma düşüncesinde olduğu için heykeli bronzdan yapmadı. Bronz, sert ve dayanıklı bir metal alaşımıdı ve 100 metrelik bir yükseklik, aynı zamanda oldukça büyük bir ağırlık demekti. Bu sebeple bronz kullanılamazdı. Yerine ince dövülmüş bakır kaplama tercih edildi.
Heykelin orijinal iç tasarım danışmanı Eugène Viollet-le-Duc’tu ancak 1879 yılında hayatını kaybetmesiyle, ünlü Eyfel Kulesi’nin yapımcısı olan Mühendis Gustave Eiffel’e başvuruldu. Eiffel’den, heykelin sağ kolu ve meşalesini desteklemek için beş pilonlu demir bir iç iskelet tasarlaması istendi.
Bu iç iskelet, heykelin dış kısmında kullanılan ince dövülmüş bakırı rüzgara veya zarar verebilecek herhangi bir etkene karşı ayakta tutmak amacıyla tasarlanmıştı. Amaç, sert rüzgarlara karşı heykelin sağa sola sallanması durumunda oluşabilecek herhangi bir kırılmayı önlemekti. Bu yapı, Özgürlük Heykeli’nin bir mühendislik harikası olduğunu ve Eiffel’in işinde ne kadar yetkin olduğunu gösterir. Parçalar, Paris’in Gaget, Gauthier ve Cie atölyelerinde işlendi ve şekillendirildi. Sağ el ve meşale bitirildikten sonra sanatçı, en önemli parçalardan biri olan yüz üzerinde çalışmaya başladı. Bartholdi’nin, heykelin yüzünde annesinin özelliklerini kullandığı söylenir.
Tamamlanma ve Sergiye Açılış
Proje ve Finansman Hareketleri başlığında bahsedilen bağış toplama süreci, her iki ülkede aynı zaman içerisinde ilerlemedi. Amerika, kaide için bağış ve fon ararken Fransa’da heykel bitirilmişti. Sanatçı Bartholdi, Amerikalıların para toplamasını beklerken Eiffel’in iç iskeletini denemek ve sağlamlığını test etmek istedi. Özgürlük Heykeli, kısa bir süre olsa da bütünüyle Paris’te bulundu. Bu başarılı testten sonra ve Amerika’nın gerekli parayı bulmasıyla heykel söküldü, yüzlerce kasaya paketlendi ve Amerika’ya, Bedloe Adası’na gönderildi.
Tarih 28 Ekim 1886’yı gösterdiğinde, heykel “Dünyayı Aydınlatan Özgürlük” olarak açılışa sunuldu. Bartholdi, sanatçısı olduğu bu heykelin açılışına Fransız bir heyet ile birlikte gitti. Bartholdi, heykel hakkındaki duygu ve düşüncelerini bir muhabire şu şekilde anlattı “Hayalim gerçekleşti. Sadece büyülendiğimi söyleyebilirim. Bu şey, biz öldüğümüzde ve bizimle birlikte yaşayan her şey küflendiğinde sonsuza kadar yaşayacak.”
Özgürlük Heykeli ve Ayrıntıları
Heykelin öne çıkan her bir parçası, taşıdığı anlam bakımından büyük önem taşıyor. Bu parçaların sergilenmesi dahi bağış toplama konusunda büyük farklar oluşturdu.
Taç ve Meşale
Heykelin başında bulunan ve sivri uçlara sahip taç, yedi denize ve yedi kıtaya uzanan ışığı temsil eder. Bundan dolayı yedi ucu vardır. Bu ışık, özgürlüğün evrenselliğini simgeler ve özgürlüğün tüm uluslar için var olduğunu gösterir.
Heykelin sağ elini yukarı kaldırarak yükseğe çıkardığı meşale özgürlük feneridir. Dünyayı aydınlatan özgürlük, bilgi ve aydınlanmanın sembolüdür. Bunu bir fenerden çok bir ateş gibi düşünebiliriz çünkü özgürlük ateştir. Yıllar boyunca dünyada bulunan insanın içinde bulunan o ateş, uğruna savaşlar verilen ateş… Heykelin yukarı kaldırarak meşaleyi tutması, bu ateşin hiç sönmeyeceğini ve yolunu aydınlatan olacağını gösterir. Bir mücadele verilecekse bu özgürlük için olacaktır.
Tablet ve Kırık Zincir
Kırılan zincir, mücadele ile elde edilen özgürlüğü ve tutsaklıktan kurtulmuş hür bir insanı simgeler. 6 Aralık 1865’te Amerika’da 13. Anayasa Değişikliği kabul edildi ve kölelik yasaklandı. Laboulaye’nin heykel fikrini ortaya atmasının temel nedenlerinden biri de budur. Kölelik karşıtı bir düşünür olan Laboulaye, bu gelişmeyle Amerikan demokrasisinin gerçek anlamda tamamlandığını düşündü ve bunu Fransa demokrasisi ile ortak bir sembol haline getirmek istedi.
Heykelin sol elinde tuttuğu tablet, 4 Temmuz 1776 tarihini gösterir. Bu tarih, Amerika Birleşik Devletleri’nin Bağımsızlık Bildirgesi’nin tarihidir. Bağımsızlık Bildirgesi, 13 Amerikan kolonisinin Büyük Britanya’dan (İngiltere) bağımsızlığını ilan eden belgedir. Özgürlüğü ve eşitliği temsil eder, halkın egemenliğini ve iktidarların hakları muhafaza etme ve koruma sorumluluğunu bildirir. Bildirgenin temel ilkelerinden biri, Laboulaye’nin “devredilemez haklar” idealiyle aynıdır. Diğer ilkelerden biri ise halkın iktidarları değiştirme ve feshetme hakkına sahip olmasıdır. Bu durum, heykelin demokratik yönetim sisteminin bir sembolü olduğunu gösterir. 4 Temmuz her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde Bağımsızlık Günü olarak kutlanır.
Özgürlük Heykeli’nin Replikaları
Dünyada büyük ses uyandırmış sanat eserlerinin benzerleri veya replikaları olmaması imkansızdır. Bu durum Özgürlük Heykeli için de geçerlidir. Heykelin replikaları Japonya ve Fransa’da bulunmaktadır. 1988 yılında, Japonya ve Fransa arasındaki güçlü bağlar ve ilişkiler nedeniyle Fransa tarafından heykelin bir replikası hediye edildi. Heykel, Tokyo Körfezi’nin Odaiba bölgesinde yer alır. Geçici olarak dikilen heykel, ülke çapında büyük ilgi gördü ve kalıcı hâle geldi. Fransa’da bulunan heykel ise asıl heykelin dörtte biri büyüklüğündedir. Tabletinde, Bağımsızlık Bildirgesi’nin yanında 14 Temmuz 1789 tarihli Fransız İhtilali de yazılıdır. Bu, bir araya gelmiş iki ulusun iki önemli tarihini belirtir ve ortaklığı simgeler.
Özgürlük Heykeli, göründüğünden fazlasıdır. Tarihin, felsefenin, siyasetin ve fikirlerin soyutluktan arınıp somut bir hale bürünmesidir. İki ulusun ortak çalışması, ortak fikri ve maddi dayanışmasıdır. Sanatın ve mühendisliğin sınırlarını zorlayan dev bir eserdir.
Kaynakça
“Frédéric Auguste Bartholdié.” Linda Hall Library, Web 13.011.2025
“Édouard de Laboulaye.” Statue Of Liberty National Monument (U.S. National Park Service), Web 13.11.2025
“Creating the Statue of Liberty.” Statue Of Liberty National Monument (U.S. National Park Service), Web 13.11.2025
“Frédéric-Auguste Bartholdi.” Statue Of Liberty National Monument (U.S. National Park Service), Web 13.11.2025
“Liberty Island Chronology.” Statue Of Liberty National Monument (U.S. National Park Service), Web 13.11.2025
