Türk edebiyatının usta yazarlarından, aldığı Nobel Ödülü’yle dünya çapında tanınan Orhan Pamuk; Hatıraların Masumiyeti‘nde Kemal ile Füsun’un aşk hikayesine, Masumiyet Müzesi‘ndeki karakterlerden biri olan Ayla’nın gözünden yeniden bakıyor. İstanbul ve Orhan Pamuk hakkında belgesel yapan Grant Gee‘nin çektiği görüntülerle bezeli olan kitapta roman, müze ve film hakkında söyleşiler yer alıyor. Masumiyet Müzesi’ni bir başka gözle anlatan Hatıraların Masumiyeti kitabından 16 alıntıyı sizler için derledik.
1. Müzelerin geleceği evlerimizin, günlük hayatlarımızın ve sokakların içindedir. Müzeler, büyük ulusal hikayeleri, kralların ve kahramanların destanlarını anlatan, milli kimliği kurmaya yönelik yerler değil, tıpkı modern romanlar gibi, sıradan bireyin hayatını ve eşyalarını gösteren yerler olmalıdır. (s. 8)
2. Sokaklarda yürürken gördüğümüz güzel, ilginç şeylerin ne kadarı şehir, ne kadarı hatıradır? Hatıralaramız olmasa şehir ne kadar anlamlı ya da güzeldir? Binalar, köprüler, meydanlar yıkıldıkça hatıralarımız da silinir ve güçlerini kaybederler mi? (s. 8)
3. İnsanın kendi şehrini yeniden keşfetmeye başlaması yeni hatıralar edinmeye benziyor. (s. 13)
4. Şehrin kırık dökük arka sokakları, mezarlıklar, yosun tutmuş duvarlar, cumbası eğrilmiş ahşap evler, betonu, sıvası dökülmüş yeni binalar, boyası hiç olmayan ahşap rengi çamur sokaklar, Arnavut kaldırımları, bütün bunların İstanbul’da yaşayan insanlara geçirdiği bir “hüzün” duygusu var. (s. 28)
5. Şehrin eski binaları yok edildikçe, manzaraları, sokakları değiştikçe hatıralarımızın da yok edildiğini, çünkü artık onları kimsenin hatırlamayacağını biliriz. (s. 35)
6. İnsan gece yarısı boş sokakta yürürken, kuşaktan kuşağa şehrin ve insanların hatıralarının değiştiğini de anlar. Gece yarısı yürüdüğüm boş sokakların hüznü! Hatıraların solup gidişinin sessizliği… Her şeyin artık yalnızca kendi içine döndüğü saatler… Eşyaların ve sokakların artık bize kendilerinden başka hiçbir şeyi hatırlatmadığı zamanlar… Kimse yoktur sokaklarda… Son köpek çetesi de çekip gitmiş, geriye yalnızca sokak köpeklerinin sonuncusu kalmıştır. Bu hatıraların solduğu andır… (s.35)
7. Eğer orada uzun bir süre yaşamışsak bir şehir hatıralarımız için bir çeşit müze olur. (s. 44)
8. İstanbul’da yürüyorsunuz; bir yokuştan aşağıda Boğaz manzarası gözükür. O sırada âşıksınızdır. Aşkınız, o sırada hissettiğiniz acı, kafanızda manzaranın resmiyle birleşir. Aradan beş yıl geçer, tamamen başka bir duyguda, gene o yokuşun önünden geçiyorsunuz, gene aynı İstanbul manzarasını görüyorsunuz. Aynı manzarayı görür görmez, bundan önce buradan geçerken hissettiğiniz acıyı hatırlarsınız. (s. 64)
9. Eski bir binanın, bizim için önemli olan bir manzarayı görme yolunun, bir şehirdeki alıştığımız bir şeyin yok edilmesi, bizim hatıralarımıza giden yolların kesilmesi, kimliğimizin zedelenmesidir. Şehirdeki binaları, manzaraları, duvarları, güzel, çirkin, eski olan her şeyi sahipleniriz çünkü kimliğimizi sahiplenmek isteriz. Bizler şehri korumakla vazifelendirilmiş insanlar değiliz. Bizim derdimiz hatıralarımızı, kimliğimizi korumak. (s. 66)
10. Ve güzel hatıralar bugünün acısını bastırmak için kullanılır. (s.66)
11. Hayatta kullandığımız, bizim için önemli olan, pek çok şey en sonunda çöp tenekesine gidiyor. (s.70)
12. Füsun’un acıklı hikâyesi aslında biraz da Türkiye’de kadının hikâyesidir. Erkekler kadınları aşklarıyla ezerler! Kadınlara uyguladıkları baskıyı aşklarıyla meşrulaştırırlar. Kadının kimliğinin gelişimine izin vermezler. Aşklarıyla kadınları bir kalıba sokmak isterler. (s. 89)
13. Bana kalırsa romancılık, kendi hikâyenizi başkasının hikâyesi gibi anlatmak, başkasının hikâyesini de kendi hikâyeniz gibi söyleyebilme yetenek ve niyetini de içerir. (s.89)
14. Bazan başıma gelen şeyleri, bir başkasının başına gelen şeyler gibi düşünüyorum da, öyle idare ediyorum işte. (s. 91)
15. Müze bir ruhu, bir duyguyu, bir havayı gösterir. Bu havanın arkasında ise bir aşk hikâyesi, taşralı olmak, Avrupa’nın kenarında yoksul olmak var. Geleceği olmayan sınırlı bir orta sınıfın yoksulluğu, hayatının değersizliği, kırıklığı üzerine kurulmuştur aşk hikâyesi de, müze de, roman da. (s. 92)
16. Herkes bir şekilde bir şeylerin merkezinde olmadığı hissine kapılabiliyor. Ve bu da son derece evrensel bir his gibi sanki. (s.110)
Kaynakça
Pamuk, Orhan. Hatıraların Masumiyeti. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2023.
