Hayatın bir noktasında hepimiz tarif edilemez bir boşluk hissi ile karşı karşıya kalırız. Kendimizi hayatın çizdiği çizgide yürürken, çoğu zaman benliğimiz oraya ait değilmiş gibi hissederiz. Bu his bazen bir kayıptan, bazen de ruhumuzda çıktığımız sonsuz bir yolculuğun eseridir. Kimi zaman kendimizi, tutunacak hiçbir dalımız yokmuş, en ufak bir esintide savrulacak kadar hassas ve güçsüz hissederiz; kimi zaman ise geçmişten gelen gölgeler, çıkmaz sokakta bizi köşeye sıkıştırması gibi çaresiz…
Aslında, Oğuz Atay eserlerinde tam da bu hislerin derinliklerine değinmiştir. Eserlerinde okuyucuya hayatın belirli yerlerinde var olan kişilerin iç dünyasına tanıklık etme fırsatı sunar. Selim‘in yalnızlığı ve çevresiyle olan uyumsuzluğu, Turgut‘un Selim’in iç dünyasını keşfederken aslında kendi iç dünyasında çıktığı yolculuğu, İhsan‘ın mantık ile duygu arasındaki çatışmasını yansıtır okuyucuya. Oğuz Atay’ı anlamak için önce hayatına kısa bir bakış atmak faydalı olacaktır.
“Beni hemen anlamalısın, çünkü ben kitap değilim bir gün çünkü ben öldükten sonra kimse beni okuyamaz, yaşarken anlaşılmaya mecburum.” (Tehlikeli Oyunlar)
Oğuz Atay Kimdir?
1934 yılında Kastamonu’da dünyaya gelen Oğuz Atay, küçük yaşlardan itibaren kitaplarla iç içedir. Oğuz Atay’ın annesinden aldığı eğitimle beş yaşındayken okumayı öğrenmiştir. Okuma bildiği için eğitim hayatına bir sınıf ileride başlayan Atay, içine kapanık bir çocuk olmasından dolayı okulda mutsuzdur. Tutunamayanlar kitabının bazı alanlarında okulla arasının çok iyi olmadığına dair birkaç yazısı bulunması, yazarın iç dünyasının eserlere yansımalarından biridir. Okulu sevmemesine rağmen okul hayatında üstün bir başarı göstermiştir.
1951 yılında babasının isteği üzerine İstanbul Teknik Üniversitesinde inşaat mühendisliği eğitimine başlamıştır. Bu dönemde okuduğu bölümden ziyade edebiyat, tarih, psikoloji, felsefe alanlarına yönelmiştir.
Oğuz Atay 1968 yılında Tutunamayanlar’ı yazmaya başlar. Roman TRT Roman Ödülü’nü kazanmış, aynı zamanda UNESCO tarafından 20. yüzyıl Türk Edebiyatının en seçkin eseri seçilmiştir. Daha sonra Tehlikeli Oyunlar, Bir Bilim Adamının Romanı, Oyunlarda Yaşayanlar ve Korkuyu Beklerken eserlerini kaleme almıştır. 1976’da Eylembilim eserini yazmaya başlamış fakat tamamlayamamıştır. Oğuz Atay 13 Aralık 1977’de hayatını kaybetmiştir.
“İyi bir hayat hikâyesi yazmak, bir hayat yaşamak kadar zordur.” (Bir Bilim Adamının Romanı – Mustafa İnan)
Selim Işık ve Yalnızlığın İzleri
Oğuz Atay’ın ilk eseri olan Tutunamayanlar’ın bir karakteri olan Selim bir mühendistir. Aynı zamanda sanatla ilgilenen, kültürlü bir karakterdir. Selim, çevresi tarafından anormal karşılanan birisidir. Roman Selim’in intiharı ile şekillenmeye başlar, intiharından sonra çevresindeki insanlar onun için içine kapanık bir yapısı olduğunu sıkça vurgulamışlardır. Kendi iç dünyasında yaşan Selim’in Bulanık hayalleri ve bunalımlı ruh hali onu intihara sürüklemiştir. Selim çevresi tarafından anlaşılamayan bir karakterdir ve anlaşılamayan insanlar çoğu zaman karanlık bir köşede unutulur.
“ Dolmakalemimize kan doldurup yazacağız bu satırları. Ve ben, bir avuç toz olduktan sonra bile, senin destanın ağızlarda dolaşacak…” (Tutunamayanlar)
Turgut Özben ve İçsel Yolculuk
Tutunamayanlar’ın bir başka karakteri olan Turgut, Selim’in intiharı ile sarsılır ve psikolojisi altüst olur. Selim’i araştırdıkça kendi içsel yolculuğuna da çıkar. Roman, Turgut karakteri üzerinden orta sınıf bir insanın içsel çözünümünü gözler önüne serer. Kendi içsel yalnızlığını, var olduğu çevreye ait hissedemediğini fark eden Turgut kendisini Selim gibi tutunamayanların içine alır. Tutunamayanlar, hayatın çizdiği çizgide ilerleyemeyenlere denir. Bu bir başarısızlık değil, aksine başarının tanımını kabul etmemektir.
“Belki, yaşadığını sandığı hayat bir rüyadan ibarettir ve uyandığı zaman o da bütün gerçekleri görecektir; ya da herkes uyumaktadır da onun yaşadıkları gerçektir.” (Tutunamayanlar)
Hikmet Benol ve Yabancılaşma
Tehlikeli Oyunlar’ın karakteri olan Hikmet, kendi iç dünyasında kendisiyle olan savaşın ve toplum baskısı ile kendine yabancılaşarak kimliğini kaybeder. Bu kaybın yarattığı buhranıyla birden fazla kişilik arasında sıkışıp kalmış, bir çıkış yolu arayışındadır.
Roman Oğuz Atay’ın yazmış olduğu günlükleri ile birlikte değerlendirildiğinde romanın otobiyografik özellik taşıdığı kabul edilir. “Yazar ölmek istediğinde, romanında birileri kendini asar; aynı sebeplerden.”
“Kimseden karşılık beklemiyorum. Ben monologdan yanayım. Sevgisiz acımaya karşıyım.” (Tehlikeli Oyunlar)
Oğuz Atay eserleriyle hem kendine hem de okuyucuya bir ayna tutmuştur. Herkesin hayatının bir noktasında hissettiği bu duyguları eserlerinde bizlere dağınık bir bilinç akışıyla sunmuştur. Bu dağınıklık planlı bir dağınıklıktır, çünkü karakterleri düzenin dışında bir karmaşanın içinde yaşayanlardır. Hayatın iyi yanlarını yazmaktan ziyade karanlık duyguları yazan Atay, eserlerinde aynı zamanda kullandığı mizahla ağlatırken güldürmüştür. Herkesin içinde hissettiği karanlık duyguları eserlerinde okuyucularıyla yüzleştirmiştir.
Kaynakça:
Ailesi, Darağacı Sanat. “Tutunamayanlar Üzerine Bir İnceleme.” Darağacı Sanat , 10 Şubat 2021, Web. Erişim tarihi: 20.08.2025
Küçük Bir Dokunuş. “’Tutunamayanlar: Oğuz Atay | Psikolojik Ve Edebi Çözümleme.’” YouTube , 6 Temmuz 2025, Web. Erişim tarihi: 20.08.2025
“Tutunamayanlar’ın Tehlikeli Oyunları ile Oğuz Atay’ı Anlamak” Oggito ,Web. Erişim tarihi: 20.08.2025
“Teklikeli Oyunlar Metin Çözümlemesi | Akademik Kaynak.” Akademik Kaynak ∣ Düşünce Kuruluşu , 29 Eylül 2018, Web. Erişim tarihi: 20.08.2025
Atasoy, Uygar. “Bilincinin Akışına Göre Yazmış Bir Romancı: Oğuz Atay.” Gzt , 2 Haziran 2021, Web. Erişim tarihi: 20.08.2025
