Dünya üzerinde sayılamayacak kadar fazla mitoloji anlatısı bulunmaktadır. Bu anlatıların popüler olanlarının yanında o kadar da bilinmeyen, fazla duyulmamış olan anlatılar ve mitolojiler vardır; Eskimo mitolojisi gibi. Eskimo mitolojisinde tanrısal figürlerin ve hikâyelerin farklı varyasyonlarına rağmen mitlerin tümünde su canlılarının tanrıçası Sedna ortaktır.
Eskimo (Inuit) Mitolojisi
Eskimo kültürüne sahip insanları soğuk iklim bölgelerinde iglolarda yaşayan, geçimlerini avcılıkla sağlayan insanlar olarak tanıyoruz. Her millet gibi Eskimo ve Inuit halklarının da kendine ait bir mitolojisi bulunuyor. Eskimo kuzeyde yaşayan yerli halka verilen isimdir. Inuitler, Eskimolar gibi Kuzey topraklarında yaşamakta fakat yaygın olarak asıl yerlisi oldukları Kanada ve Grönland’da bulunmaktalardır.
Eskimo, çiğ et yiyen kimse anlamına gelmekte ve böyle tanınmak istemediklerinden dolayı Inuit, insanlar anlamında olan kelimenin kullanılmasını tercih etmektedirler. Her mitoloji gibi Inuit mitolojisi de yerli halkın yaşam stilini yansıtır. Doğayla iç içe olan Inuit halkının mitleri sert iklim koşulları karşısında hayatta kalabilmek için doğayı memnun etme üzerine odaklıdır. Ömürlerini toplayıcılık ve avcılıkla, özellikle de balıkçılıkla geçiren Inuitler için doğanın önemi yadsınamaz. Yaşayabilmek için su, hayatlarında önemli bir rol oynamaktadır. Bundan dolayı tanrıça Sedna‘ya sadece Inuit değil, Eskimoların mitlerinin genelinde de rastlanılması garip kaçmamakta, dahası tanrıçası olduğu alanın önemi vurgulamaktadır.
Su ve Su Canlılarının Tanrıçası Sedna
Tanrıça Sedna hayata gözlerini bir ölümlü olarak açmıştır. Bazı hikâyelerde annesinin Sedna’ya doğum yaparken öldüğü söylenmekte; bazılarında ise annesiyle alakalı bir bilgi bulunmamaktadır. Her mitte olduğu gibi Sedna’nın tanrıçaya evrilme hikâyesinin de sayısız varyasyonu bulunmaktadır. Bütün varyasyonların tek ortak noktası ise her hikâyenin sonunda Sedna’nın babasının bencilliği vesilesiyle bir tanrıça olmasıdır.
Hikâyenin en yaygın varyasyonu Kuzey Kutbu’nda bir igloda yaşayan yoksul bir baba ve kız ile başlar. Sedna’nın yoksul babası, onu bir balıkçıyla evlendirmeye niyetlenir. Sedna kocasının bir kuzgun olduğunu öğrenir ve büyük bir hayalkırıklığı yaşar. Çareyi, babasına onu kurtarması için yalvarmakta bulur.
Kızının gözyaşlarına dayanamayan baba, bir gün kocası evde değilken Sedna’yı teknesiyle kaçırmaya karar verir. Evine geri dönen kuzgun Sedna’yı bulamayınca öfkeye kapılır ve baba ile kızı takip etmeye başlar. Tekneye saldıran kuzgun yüzünden Sedna dengesini yitirir ve tekneden düşer. Tekneye geri çıkmak için çırpınır fakat babasından beklemediği bir darbe yer. Babası geri binmesine yardım etmez, kendini kurtarma çabasına girer. Sedna’nın yaşama isteği tekneyi sımsıkı tutan parmaklarında hayat bulmakta ancak babası onu bu hayattan parmaklarını keserek koparır. Sedna şaşkın ve öfkeli bir şekilde denizin dibine sürüklenir.
Ölümü bekleyen Sedna, kesilen parmaklarının bir dönüşüm geçirdiğini görür. Parmaklarının büyüklüğüne göre deniz canlıları oluşmaya başlar. İlk küçük parçalardan balıklar, orta büyüklükteki parçalardan fok balıkları sonra büyük parmak kalıntılarından da balinalar türer. Parmakları gibi Sedna da dönüşür. Ayakları birleşir ve bir kuyruğu oluşur. Ölümlü Sedna artık tanrısal bir figüre evrilmiştir.
Başka bir versiyonda ise Sedna, kabile reisinin güzel kızıdır. Evlenme yaşına geldiğinde birçok evlenme teklifi alır ancak o kimseyle evlenmek istemez. Sedna babasının onu evlendirme isteğine karşı gelmek için hayatını bir köpekle birleştirme kararı alır. Bu durumdan mutlu olmayan, aşağılanmış hisseden babası, diğer versiyonlarda da olduğu gibi Sedna’yı tekneden atma kararı alır. Parmakları aynı şekilde kesilen Sedna, dönüşüm geçirir ve tanrıçaya evrilir. Her versiyonda olduğu gibi okyanusun dibine sürüklenen Sedna ölümlü dünyasından yeraltı dünyasına geçmiş olur. Artık Sedna yeraltı dünyasının, suyun ve su canlılarının tanrıçasıdır.
Denizin dibinde hüküm süren Sedna’nın dikkati karadaki insanlardadır. Başına gelen talihsizliklerden ortaya çıkan öfkesi hiçbir zaman sönmez. Bundan dolayı Sedna, insanların doğaya karşı her hareketini incelemeye koyulur. İnsanların doğaya veya denize karşı gösterdikleri her saygısızlık Sedna’ya gösterilmiş demektir.
İnsanlığı cezalandırmak için sudaki tüm canlıları uzun parlak saçı ile toplar. Halk kendisini mutlu edene dek su canlılarını saçında barındırır. Tüm canlıların birden ortadan kaybolması kıtlığa yol açar. Halk tanrıçayı memnun etmek için adak sunar ve her avcılık sezonunun açılışında tanrıçaya şarkı söyler. Bu yöntemler kıtlığı gidermez ise bir şaman, tanrıçanın yanına ruhani yollarla gönderilir. Bu şaman, tanrıçanın sorununu ve huzursuz olduğu konuları dinler. Sonrasında tanrıçayı sakinleştirmek için saçlarını tarar. Tararken Sedna’nın saçlarında mahkûm olan tüm deniz canlıları serbest kalır. Şaman, tanrıça Sedna‘yı memnun etmiş ve bolluğu geri getirmiş olur.
Yeraltı Tanrıçası Sedna
Tanrıça Sedna’nın hakim olduğu bir diğer yer ise yeraltıdır. Bilindiği üzere su, Eskimo ve Inuit mitlerinde önemli bir yer taşımaktadır. Yaşamlarını sadece su yardımı ile sürdüren bu halkın yeraltı dünyasına geçişinin su olması alışagelen yeraltı imgelerden bir bakıma farklılık gösterse de garip kaçmamaktadır. Yeraltı tanrıçası olarak Sedna, ruhların Adlivun’a, yeraltı dünyasına, geçişini denetlemede rol oynar. Adlivun’da arınan ruhlar ay mekânı dedikleri cennete giderler. Tanrıça Sedna hem yeryüzünde hem yeraltında önemli rol oynamaktadır. Yeryüzünde bereketi sağlamaktayken yeraltında ise ruhların cennete yolculuklarında bir durak olmaktadır.
Kaynakça
- “What is Inuit Mythology? Obscure Mythologies,” Youtube, hochelaga, 27.08.2021, What is Inuit Mythology? | Obscure Mythologies 11.06.2023’de erişilmiştir.
- Mitoloji Kahramanları:Sedna, Mistikkalem.com, 22.11.2017, Mitoloji Kahramanları: Sedna | Mitoloji 12.06.2023’de erişilmiştir.
