Toplumcu gerçekçi yazarlarımızdan biri olan Orhan Kemal; roman, senaryo, şiir, öykü gibi birçok türü Türk Edebiyatına kazandırmıştır. Ölümünden iki yıl sonra, ailesi tarafından Orhan Kemal Roman Armağanı Ödülleri verilmeye başlanarak önemli yazarımızın adının yaşatılması ve Türk Edebiyatına kazandırılan romanların keşfedilmesi amaçlanmıştır. Biz de bugün Orhan Kemal Roman Armağanı’nı almaya hak kazanmış son beş romanı mercek altına alacağız.
1. Orhan Kemal
Türk Edebiyatına toplumcu gerçekçi eserleriyle damga vurmuş Mehmet Raşit Öğütçü, 1914 yılında Adana’da doğdu. Küçüklüğünden itibaren çeşitli işlerde çalışan yazar, içerisinde bulunduğu ortamda verilen yaşam mücadelesini, toplumcu gerçekçi bakış açısıyla yalın bir dil kullanarak okuyucuyla buluşturdu. 1939 yılında Ceza Yasasının 94. Maddesine muhalefetten beş sene hapis cezası aldı. Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde kaldı. Bursa Cezaevi’nde Nâzım Hikmet ile tanıştı. Nâzım Hikmet, Orhan Kemal’i öykü ve roman yazmaya yönlendirdi. 1942 yılında Kemal Sülker tarafından verilen Orhan Kemal ismini kullanmaya başladı. Orhan Kemal, 1958 yılında Kardeş Payı adlı öyküsüyle Sait Faik Hikâye Armağanı’na layık görülürken, 1969 yılında Önce Ekmek eseriyle hem Sait Faik Hikâye Armağanı hem de Türk Dil Kurumu Hikâye Ödülü’nü aldı. Eskici ve Oğulları, Bereketli Topraklar Üstüne gibi çok sevilen eserleri, Türk sinemasına kazandırıldı. Türk Edebiyatının diyalog ustası olarak tanınan Orhan Kemal, 1970 yılında Bulgaristan ve Romanya Yazarlar Birliği’nin daveti ile gittiği Sofya’da beyin kanaması geçirdi ve hayata gözlerini yumdu.
2. Orhan Kemal Roman Armağanı Ödülü
1972 yılından itibaren yazarın ailesi tarafından Orhan Kemal Roman Armağanı Ödülleri sahiplerini bulmaya başladı. 1972 yılında ilk ödül Yılmaz Güney’in “Boynu Bükük Öldüler” eserine layık görüldü. 1981 senesi ödülün ilk defa verilmediği yıl olarak tarihe geçerken 2024 yılında Ezgi Tanergeç, “Devridaim” adlı eseriyle ödülün sahibi oldu. Orhan Kemal Roman Armağanı Ödülü’nü Adalet Ağaoğlu‘nun Bir Düğün Gecesi, Sevgi Soysal‘ın Yenişehir’de Bir Öğle Vakti, Rıfat Ilgaz‘ın Yıldız Karayel, Orhan Pamuk‘un Cevdet Bey ve Oğulları, Zülfü Livaneli‘nin Son Ada, Yaşar Kemal‘in Kale Kapısı adlı eserleriyle bu ödüle layık görülen yazarlar arasında örnek gösterebiliriz.
3. Ezgi Tanergeç – Devridaim
“Su hep devridaim ediyor ama su yine su. Biz hep aynı yerde farklı zamanlarda aynı şeyleri yaşayıp duruyoruz. Geçmişteki ve daha geçmişteki insanlarla ne tür bir bağımız olduğunu hiç düşündünüz mü?”
Hem 53.Orhan Kemal Roman Armağanı’nın hem de 2022 Turgut Özakman İlk Roman Ödülü’nün sahibi olan bu eserde, üç farklı zaman dilimi okuyucuyla buluşuyor: 1800’ler, 1900’lar ve 2000’ler. Eserde, üç farklı zaman diliminin olmasından dolayı dönemin farklı dil özelliklerini de kullanarak okuyucunun daha iyi anlaması hedefleniyor. Örneğin, eski bir sözcük kullanılarak yazarın 1800’lü yıllardan bahsettiği okuyucuya ipucu olarak veriliyor. Böylece dönemin atmosferi okuyucuya daha iyi yansıtılırken okuyucunun da üç zaman dilimi içerisinde kaybolmasına fırsat verilmiyor. Aynı zamanda 68 kuşağının toplumsal olayları güçlü bir anlatımla okuyucuya sunuluyor.
4. Kemal Varol – Babamın Bağlaması
“Bütün babalardan geriye bir boşluk kalıyormuş. İyi ya da kötü, her seferinde hep aynı boşluk gelip gözlerimize yerleşiyormuş.”
Daha öncesinde, Ucunda Ölüm Var ve Aşıklar Bayramı eserlerini yayımlayan yazar, üçlemenin sonuncu eseri olan “Babamın Bağlaması” ile 2023 Orhan Kemal Roman Armağanı‘nı almaya hak kazandı. Yazarın, “benim için bir iyileşme romanı” diye söz ettiği bu eser, Yusuf’un hikâyesini okuyucuya sunuyor. Yusuf’un hem babası ile hem de Aylin ile olan ilişkisini gözler önüne sererken bizleri Yusuf’un iç dünyası ile karşı karşıya bırakıyor.
5. Burhan Sönmez – Taş ve Gölge
“Geçmişi kimse yakalayamaz sanırız ya, yaşlılar kendi akıllarıyla oynayarak geçmişi yakalar (…) Beyinlerindeki zaman denen saatin camını kırarak geçmiş ile geleceği şimdiki anda buluştururlar.”
Labirent, İstanbul İstanbul ve Kuzey Masumlar romanlarının yazarı olan Burhan Sönmez’in Taş ve Gölge adlı eseri 2022 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı almaya hak kazandı. Eserin ana kahramanı olan mezartaşı ustası Avdo’nun üzerinden Türkiye’nin unutulmaması gereken toplumsal olayları ve aktörleri okuyuculara hatırlatılıyor: Sivas Madımak Katliamı, Deniz Gezmiş gibi… Orhan Kemal Seçiciler Kurulu ise kitabın yaşam mücadelesini çok yönlü işlemesi, farklı coğrafyaların birleşimi, göçün ve toplumsal hafızanın Türkiye’nin toplumsal arka planıyla başarılı bir şekilde ele alınması sebebiyle 51. Orhan Kemal Roman Armağanı’na değer gördüğünü açıkladı.
6. Herkül Millas – Aile Mezarı
“Biz neyiz? Rum mu? Yunan mı? Vatanımız neresidir? Ya topraklarımız? İşte bu sorunlara bir cevaptır aile mezarı.”
2021 yılında Herkül Millas’ın ilk romanı olan Aile Mezarı, 50.Orhan Kemal Roman Armağanı’na layık görüldü. Türkiye’den ayrılmak zorunda kalmış İstanbullu Rumları konu edinen bu kitap, aidiyet duygusunun nesiller arasındaki değişimini, kuşak farklılıklarını ele alıyor. Bu eser, farklılıklarla bir arada yaşama sorununu, ötekileştirmeyi ve önyargıyı işlerken dostluk temasını ön plana çıkararak dramatik bir kurgu ile okuyucuyla buluşturuyor. “Ben aslında söylemek istediklerimi kahramanlarıma söyletmiş oldum” diyen yazar, eserinde milliyetçilik, feminizm gibi temalara yer verirken aynı zamanda bir aşk hikâyesi de işliyor.
7. Ayhan Geçgin – Bir Dava
“İşin en tuhafı iktidar, en mağdur benim, diyor. Böyle bir iktidar tipini ilk kez görüyoruz. İktidarda ama gene de mağdur. Hoş bir konum. Ne yaparsa yapsın hiçbir sorumluluk hissetmiyor, almıyor.”
2020 yılında Ayhan Geçgin, Bir Dava adlı romanıyla 49.Orhan Kemal Roman Armağanı’nın sahibi oldu. Eserde darbeye teşebbüs suçuyla hapsedilen amiral ve yurtdışında akademisyenlik yapan kızı Aslı üzerinden Türkiye’deki hukuksuzluk gözler önüne seriliyor. Kitapta bizler Aslı’nın hem iç hesaplaşmalarına hem de adalet, özgürlük gibi kavramların içini doldurma isteğine şahit oluyoruz. Orhan Kemal Roman Armağanı Seçiciler Kurulu ise kitabın Türkiye’nin yakın tarihindeki yargılamaların ve hukuksuzluk örneklerinin Orhan Kemal gerçekçiliğine hem karakterler hem toplumsal meseleler hem de olay örgüsü bakımından yakın durması sebebiyle 49.Orhan Kemal Roman Armağanı’na değer gördüğünü açıkladı.
Kaynakça
“Orhan Kemal Roman Armağanı “Bir dava”yla Ayhan Geçgin’in”. Bianet, 7.08.2024. web
“Orhan Kemal Roman Armağanı düzenlenen törenle Kemal Varol’a takdim edildi”. Edebiyat Haber, 7.08.2024. web
“Ezgi Tanergeç:”Romanda herkesten bir parça var.”. Edebiyat Haber, 7.08.2024. web
“Herkül Millas’ın Aile Mezarı Orhan Kemal Roman Armağanı’na layık görüldü”. Herkül Millas, 7.08.2024. web
“Orhan Kemal”. Biyografya, 7.08.2024 web
Kapak Fotoğrafı: ntv
