Karanlığın Dört Yüz Yılından Holdberg Çağına: Norveç Edebiyatı adlı yazımızın devamı niteliğindedir.
19. Yüzyıl
Norveç kültürünün edebi yansımalarının bu dönemde farklı bir tarafa evrildiğini, özgünleştiğini görüyoruz. Yüzyılın başlarında, milliyetçiliğin ortaya çıkması ve verilen bağımsızlık mücadelesi ile birlikte “büyük dörtlü”nün ortaya çıkışı bu yüzyılda oluyor: Henrik Ibsen, Bjørnstjerne Bjørnson, Alexander Kielland ve Jonas Lie.
Henrik Ibsen
Norveç Edebiyatı, oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni Henrik Ibsen’in yapıtlarıyla Batı edebiyatı içinde kendine ayrı bir yer ediniyor. Sanatın gerçek insan yaşamının bir temsili olması gerektiğine inanan Ibsen, tiyatroda modernizmin kurucularından kabul ediliyor.
- Oyuncak Bebek Evi
- Biz Ölüler Uyanınca
- Halk Düşmanı
- Peer Gynt
- Hedda Gabler
- Brand
- Nora
- Yaban Ördeği
- Denizden Gelen Kadın
Hatta İrlandalı yazar James Joyce’un yayınlanan ilk eserinin, Ibsen’in “Biz Ölüler Uyanınca (When We Dead Awaken)” oyununun bir incelemesi olduğu ve Joyce’un, Ibsen’i orijinalinden okuyabilmek için Norveççe çalıştığı biliniyor.
Wergeland Çağı
Henrik Wergeland için milliyetçi gurur diyebiliriz. Norveç’in empoze edilen Danimarka kültüründen kopuşunu simgeleyen biri ve bu konudaki tüm taleplerin sözcüsüydü. Wergeland’ın bir şair ve hatip olmasının yanı sıra sosyal reformcu kimliğiyle de çağa hükmettiğini söyleyebiliriz.
Yazar Welhaven ile aralarındaki “yurtseverler” ve “aydınlar” çatışması yüzyıl boyunca devam eden ideolojik bir çatışmaya dönüştü. Welhaven, “Norges dæmring (Norveç’in Şafağı)” adlı sone döngüsüyle soğukkanlı entelektüel yaklaşımı, kontrollü ve bilinçli sanatı temsil ediyordu. Wergeland ise daha tutkuluydu. “Skabelsen, mennesket og messias (Yaratılış, İnsanlık ve Mesih)” adlı destanıyla da hayran olduğu devrim ruhunu anlatıyor.
Ulusal Romantizm
Norveç’in “Ulusal Romantizmi” olarak bilinen ve 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkan bu edebiyatın, ülkenin kopuştan sonraki büyük özlemlerini yansıttığını söyleyebiliriz. Gecikmeli de olsa, bazı Norveçli yazarlar ulusal romantizmin doğaya, kırsal nüfusa ve ulusun geçmişine yaptığı vurgudan etkilenmiş görünüyor. Fikirlerin kuzeye doğru göçü, edebiyat ve entelektüel yaklaşım bu dönemde daha da belirgin.
Peter Christen Asbjørnsen ve Jørgen Engebretsen Moe’nun dönüm noktası olan Norske folkeeventyr (Norveç Halk Masalları) eserinin derlenmesi ve yayınlanması ile, Anders Faye’in Norske sagn (Norveç Halk Efsaneleri) ve ardından Magnus Brostrup Landstad’ın Norske folkeviser (Norveç Halk Baladları) ve Norveç’in ortaçağ tarihine duyduğu ilgiyle ve çalışmalarıyla tanınan tarihçi Peter Andreas Munch’un sekiz ciltlik eseriyle de bu görkemli geçmişe canlı bir ilgi gösterildiğini söyleyebiliriz.
Ivar Aasen’in, bu dönemde eski İskandinav ile bağlantılı kırsal lehçelere dayalı bir edebi dil oluşturmak için çalıştığı biliniyor. Norveç‘in resmi iki dilinden biri olan ve günümüzde “Nynorsk” ya da “Yeni Norveççe” denilen “Landsmal”’ hareketini oluşturan yaratıcı ruh…
Ve Nynorsk’u edebi dili olarak benimseyen “Dølen (Dalesman)” dergisinin kurucusu Aasmund Olavsson Vinje’nin lirik şiiri de bu yıllara ait.
Sonuç olarak, Ibsen ve Bjørnson’un daha önceki çalışmaları da dahil olmak üzere bu yılların birçok yayını bilinçli olarak Norveç’in geçmişine ve köylülerine yöneliyor.
Knut Hamsun
19. yüzyılın ortaları ve sonlarına doğru Norveç edebiyatı, farklı bir ilgiye, birey ve insan bilincine yöneldi. Knut Hamsun’un erken dönem çalışmalarını bu tür yazının en iyi örnekleri arasına koyabiliriz. Neo-romantik ve neo-gerçeklik akımına ait olan yazarın, bilinç akışı ve iç monolog teknikleri ile psikolojik edebiyata öncülük ettiğini söyleyebiliriz. Eserlerinde doğanın coşkulu tasvirlerine ve Norveç ormanlarına sıklıkla yer veren yazarın, hepimizin bildiği ödüllerle dolu “Açlık” romanı ile kırsal yaşama dahil olan gezgin yabancı temasını da sıklıkla kullandığını görebiliyoruz.
20. Yüzyıl
20. yüzyılın ilk yarısında Norveç edebiyatı, Karl Marx ve Sigmund Freud‘un etkisinin yanı sıra dünya savaşı deneyimiyle de dikkat çekiyor.
1965’ten sonraki dönem, Norveç kurgu pazarının keskin bir şekilde genişlediğini gösteriyor.
1970’ler, Norveçli yazarların siyasallaşmasını ve güçlenmesini sağlıyor.
1980’ler ise Norveç edebiyatında “fantezi on yılı” olarak niteleniyor.
Jostein Gaarder
İskandinav dilleri ve teoloji eğitimi almasının edebi kişiliğinin şekillenmesinde önemli rol oynadığı Gaarder’in eserlerinde hikayeler içinde hikayelere rastlıyoruz. Üstkurmaca (metafiction) dediğimiz bu tekniği sıklıkla kullanan Norveçli yazarın şüphesiz ki en ünlü eseri 1991 tarihli “Sofie’nin Dünyası.” Çocuk bakış açısıyla felsefe tarihi üzerine yazılmış mükemmel bir roman. 40 dile çevrilen ve uluslararası beğeni toplayan önemli eserlerden biri…
21. Yüzyıl
Jo Nesbø
Birkaç Norveçli “Scandi noir(İskandinav polisiyesi)” yazarı var; ama en bilineni muhtemelen suç, gerilim ve korku türünde eserler veren Jo Nesbø. Dünya çapında 50 milyon kopya satan Müfettiş Harry Hole‘un yer aldığı suç romanları ile en başarılı Norveçli yazarlardan biri olarak görülüyor.
Karl Ove Knausgaard
Ödüllerle dolu otobiyografik romanı “Kavgam” birçok esere ilham vermiştir ve Knausgaard, yaşayan en iyi kara roman yazarı olarak anılıyor.
Per Petterson
“At Çalmaya Gidiyoruz” romanıyla, ikinci dünya savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan trajik olayları ve masumiyetin kayboluşunu anlattığı bu eser okunmaya değer.
Uyarlanan Norveç Eserleri
- Knut Hamsun’un Açlık adlı eseri 1966 ve 2011 yıllarında Açlık adıyla sinemaya uyarlanmıştır.
- Jo Nesbo’nun Kardan Adam romanı 2017 yılında aynı isimle sinemaya uyarlanmıştır.
- Henrik Ibsen’in Oyuncak Bebek Evi adlı oyunu, 2016 yılında sinemaya ve 1992 yılında televizyon dizisine uyarlanmıştır.
- Henrik Ibsen’in Denizden Gelen Kadın adlı tiyatro eseri 2020 yılında aynı isimle sinemaya uyarlanmıştır.
- Jostein Gaarder’ın Sofie’nin Dünyası adlı romanı 1999 yılında sinemaya uyarlanmıştır. Gösterime girdiği tarihte, Norveç’te yapılmış en pahalı film olmuştur.
Şanslı Norveç
Günümüzde Norveç hükumetinin sanatçılarına önemli yardımlarda bulunması, Norveç’in Dünya mutluluk ve güven sıralamasında ön sıralarda yer almasına neden oluyor.
World Data Atlas’a göre Norveç’te okuma yazma oranı %99. Eğitim sistemi ile Avrupa’nın önde gelen ülkelerinden biri olması, okur kitlesini yetiştirmek konusunda da başarılı olmasını sağlıyor.
Bütün bunlara ilave olarak Norveççe yazılmış kitapların tercüme giderlerinin yarısını NORLA (Yurtdışı Norveç Edebiyatı) aracılığı ile hükümet karşılıyor.
Kaynakça:
Blankner 1938
britannica
Olağanüstü Kanıtlar
vizemnet
