Geçmişte geleneksel yöntemlerle başlayan sanat, günümüzde ise bilgisayarların icadı ile dijital ortamlarda dahi uygulanabilir hale gelmiştir. Pandemi ile birlikte insanların normal yaşam düzenleri değişmiştir. Zamanlarının çoğunu evde geçirdikleri için sanal dünya ile daha fazla vakit geçirmeye başlamışlardır. Yaşamın her alanını etkileyen pandemi süreci sanat dünyasını da etkilemiştir ve sanatçıları dijital platformlara sevk etmiştir. Bu noktada, yüksek satış rakamları ile adını duyuran NFT, sanatçıları ve sanatseverleri özellikle de dijital sanatçıları çatısı altında birleştirmeye başlamıştır. Bu içeriğimizde sizler için blokzincir alt yapılı NFT’yi anlattık. ‘Örnek eser yüklemesi nasıl yapılır?’, ‘Metamask cüzdanı nedir?’ gibi merak edilen sorulara da değindik.
Blockchain (Blokzinciri)
2008 yılında küresel finans endüstrisinin çöküşünden bir süre sonra, bitcoin kripto para birimi fikri ve altında yatan teknoloji mail yoluyla kriptografi ve hesaplama uzmanları topluluğuna, bilinmeyen kişi ve kişiler tarafından Satoshi Nakamoto adı ile duyurulmuştur. Bu nedenle dünya genelinde “Blokchain”, Türkçe ismiyle ise “Blokzinciri” ilk olarak Kripto Para ile adını duyurdu.
Blokzincirinin adı onun yapısından kaynaklanır. Her bir blok şifreleme yöntemi ile bir önceki bloğa kriptogtafik bir şekilde kodlanır. Bloklar birçok işlemi saklamaya mümkün bir veri yapısındadır. Aynı zamanda tüm ağlara gönderilen bu bilgiler değiştirilemez bir şekilde kodlanır. Bu yüzden blokzincir sistemi kullanıcılara güvenli bir sistem sunmaktadır. Her bir blok diğer bloğa bağlıdır ve her bir blok bir önceki bloğun verisini içinde bulundurmaktadır. Bu nedenle bu bloklardan herhangi birini değiştirmek neredeyse imkansızdır. Bunu yapmak isteyen kötü niyetli bir kişi olursa, geriye doğru tüm bloklar için kullanılan verilere ulaşmalıdır. Bu da çok büyük iş gücü gerektirmektedir.
NFT (Non-Fungible Tokens)
NFT’ler doğrulanabilir bir dijital mülkiyet sistemi oluşturarak, dijital varlık pazarını temelden değiştirmiştir ve de yeni işlem türleri için olasılık yaratmıştır. ”Non-Fungible Tokens’’ “Değiştirilemez Jetonlar” adından anlaşılacağı gibi her biri benzersiz ve türünün tek örneği olan dijital öğelerdir. Bunlar blok zincir adı verilen halka açık, dijital defterlerde saklanmaktadır. Bu özelliği sebebiyle de NFT’lerin her zaman kime ait olduğu görülebilmektedir. Ayrıca tüm data kayıt altında tutulduğu için eserin önceki sahibi veya sahipleri, kimden kime geçtiği gibi geçmiş künyesini de görmek mümkündür. Buna ek olarak NFT’lerin kişiler veya kurumlar arasında transferi de çok kolaydır. Bankalarda işlem yaparken olduğu gibi üçüncü kişi ve kurumlar yoktur. Sadece alıcı ve satıcı arasında gerçekleşmektedir. Bir başka önemli konu ise NFT’lerin sahtesinin yapılması neredeyse imkansızdır. Çünkü her şey dijital ortamda yazılı ve şeffaftır.
Böylelikle NFT ortamında oluşturulan bir eserin sahte olma olasılığı ortadan kalkmaktadır. Eserlerin tüm alıcı ve satıcı bilgileri değiştirilemez şekilde dijital ortama işlenmektedir.
NFT’leri bizler ilk olarak 2021 yılının mart ayında, Beeple’ın “Everdays: The First 5000 Days” adlı sanat eserinin 69 milyon dolara satılması ile duyduk. Bu kadar ilgi görmesinin nedeni de tamamen dijital ortamda, sanatçının 5000 gününü resmedip, değiştirilemez bir jeton olan NFT olarak satışa sunmasıdır. Bu kolaj çalışmasında Donald Trump’tan Mickey Mouse gibi çizgi film karakterine kadar çok farklı çizimler yer alıyor.
Beeple, ”The First 5000 Days”
Bir başka örnekte ”Kedi Nyan’’ yani koşarken arkasında gökkuşağı bırakan kedi bu eserde 590.000 ABD Dolarına, yani 300 (ETH)’e satılmıştır.
Kedi Nyan
Türk sanatçılardan Tarık Tolunay’ın Eminönü, Tarihi Galata Köprüsü ve Karaköy’ü resmeden ‘Pandemi’ adlı eseri 36.000 dolara (yaklaşık 260.000 TL) İranlı bir koleksiyonere satılmıştır.
Bu eserler ile birlikte NFT’ler popüler kültüre çeşitli şekillerde entegre olmuştur. OpenSea ve Nifty Gateway, Rarible gibi halka açık satış alanlarının yanı sıra NBA Top Shot ve Veve gibi özel uygulamalar aracılığı ile her hafta yüz milyonlarca dolarlık NFT satışı yapılmaktadır.
Bu Platformlara Nasıl Eser Yüklenebilir?
Örneğin, Rarible NFT platformu üzerinden örnek bir eser yüklemesi yapılırsa, öncelikle ‘’Create Collectible’’ kısmı tıklanarak eser yüklenmeye başlanır. Sonrasında, eserin nadir mi olacağı ya da kaç kopyası olacağı sanatçı tarafından belirlenmelidir. Yüklenecek eserin JPEG, PNG, GIF, WEBP,MP4 ya da MP3 formatlarında olması gerekir ve maksimum 30MB olmalıdır.
Eseri yüklerken dikkat edilmesi gereken başka bir nokta ”Free Minting’’ kısmıdır. Bu kısım sanatçıya iki seçenek sunmaktadır; ya en başta eser yükleme bedeli ödenir ya da eser satıldıktan sonra satış gelirinden kesilmektedir. Minting kısacası eserin kimliğinin doğrulanma işlemidir. Eserinizi mintledikten sonra artık eseriniz blockchain sistemi içerisine işlenmektedir. Sanatçıların NFT’yi tercih etmesindeki en önemli sebeplerden biri de ”Royalties’’ kısmında sunulan seçeneklerdir. Bu özellik ile sanatçı, eserinin her satışından %10-%20 gibi bir pay talep edebilir veya hiç talepte bulunmayabilir. Geleneksel yöntemlerle satılan bir sanat eserinde, sanatçı anlaştıkları miktardaki kar payını almaktadır ve eserin daha sonraki satışları ile bir bağı bulunmamaktadır. Ancak yeni düzen ile bu tamamen ortadan kalkmaktadır ve sanatçı eserinin her satışından belirttiği miktarda kar payı alabilmektedir. Eser yüklendikten sonra Metamask penceresi açılır ve token basım işlemi için onay istenmektedir.
Buna ek olarak bu eserleri satış ve alış için kişilerin önce bir ”Metamask’’ cüzdanı oluşturması gerekmektedir. Metamask, Blokzincir teknoloji içinde yer alan, kendini daha iyi bir evren oluşturma çabasına adamış, küresel bir geliştiriciler ve tasarımcılar topluluğudur. Misyonu, merkezi olmayan Web’e erişimi demokratikleştirmek ve bu misyon aracılığı ile interneti ve dünya ekonomisini; rıza ,mahremiyet ve özgür birlikteliğe dayalı etkileşimler yoluyla bireyleri güçlendiren bir hale dönüştürmektir.
MetaMask, Ethereum ağına erişimi kolaylaştırmak için tasarlanmış bir tarayıcı uzantısıdır. Kullanıcılar oluşturdukları cüzdanlar ile ERC-20 tokenlerini Metamask üzerinde tutabilmektedirler. Kısacası MetaMask, Ethereum cüzdanı olarak hizmet veren, merkezi olmayan uygulamalar veya dapp’lerle etkileşim kurmak için de tasarlanan bir eklentidir. Ayrıca diğer Ethereum cüzdanlarına göre daha kolay kullanımlı ve daha popülerdir.
Sonuç olarak, blockchain alt yapısının insanlara verdiği güven sayesinde NFT pazarı gün geçtikçe daha da büyüyen bir pazar haline geldiğini kanıtlamaktadır. 2021 yılına bakıldığı zaman 2,5 milyar dolarlık bir hacim görülmektedir. Bu nedenle NFT gelecek vadeden, sürdürülebilir ve büyüme potansiyeline sahip yeni bir sanat pazarıdır. Sadece kendi ülkesinin sanatçıları ve koleksiyonerlerini değil tüm dünyadan katılımcıları bir araya getiren uluslararası bir pazar yeridir.
Aracı kişi ve kurumların ortadan kalkması sanatçılara hiç olmadığı kadar özgür bir ortam sunmaktadır bu sayede sanatçılar eserlerini galeri vb. kurumlara beğendirme, anlatma derdine düşmeden, özgürce üretebilmektedirler. Serbest düşünmeye ve özgür üretmeye teşvik etmesi ileride sanatın gelişimi için çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca Metaverse’in yani yeni sanal dünyanın konuşulduğu bu dönemlerde NFT sanatta bir kırılma noktası olduğu söylenebilir.
Kaynakça:
- Ataşen, Kerem. Blokzinciri ve Akıllı Sözleşmeler: Güvenli Bir Dijital Sertifikasyon Uygulaması Geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitüsü, 2019.
- Decrypt; MetaMask: The Beginner’s Guide (23 Eylül 2020) 15 Kasım 2021. https://medium.com
- Elden, Neyran; NFT dünyasında bir Türk sanatçı: Tarık Tolunay (19 Mart 2021) 10 Aralık 2021. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56455110
- Engür Dahi, Ayşegül; NFT çılgınlığı büyüyor: Milyonlarca dolara satılan dünyanın en pahalı kripto sanat eserleri (21 Mart 2021) 10 Aralık 2021. https://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/nft-cilginligi-buyuyor-milyonlarca-dolara-satilan-dunyanin-en-pahali-kripto-sanat-eserleri,hEkm2aGwj0CoiqTxIvS6rg/4_T571_zvU-yA5DiwZ-k5A
- Kaczynski, Steve & Kominers, Scott Buke; How NFTS Create Value. Harvard Business Review (10 Kasım 2021) 12 Kasım 2021.https://hbr.org/2021/11/how-nfts-create-value
- Laçin, Gül Cennet. Elektronik Para ve Dijital Para Sistemleri: Bitcoin ve Döviz Kurları Arasındaki İlişkinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ocak-2019.
- Nakamoto, Satoshi. Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system.(2019) 1 Kasım 2021. https://bitcoin.org/bitcoin.pdf
- MetaMask – A crypto wallet & gateway to blockchain apps (2019)12 Kasım 2021. https://metamask.io/about.html
- Wüst, Karl & Gervais, Arthur. Do You Need A Blockchain. Crypto Valley Conference on Blockchain Technology (CVCBT) ,2018.
